حالا چی بپوشم؟!

 

مروری بر مطالعات مربوط به تاثیر شیوه لباس پوشیدن دندان‌پزشکان (زن/مرد) بر تصویر ذهنی بیماران
دکتر یلدا صادقی

قدمت اولین توجهات به بحث پوشش مناسب پزشکان به زمان سقراط می‌رسد. روپوش سفید به عنوان سمبل اعتبار شغلی از حدود یک قرن قبل به رسمیت شناخته شده است. در طی قرن اخیر مطالعات فراوانی در باب آنچه از نظر عرف جامعه پوشش مناسب پزشکان شناخته می‌شود انجام شده است. (Harvard University Press; 1923، Rose 1962، Coffman 1959…) برآیند حرکت تدریجی دنیای مد در دهه‌های اخیر از سمت سلیقه‌های رسمی (formal) به سمت سلایق هر چه خودمانی تر (casual) بوده است. در این میان تصویر سنتی دندان‌پزشک مقتدر و مصمم مرد، ملبس به روپوش سفید یک طرفه، کفش چرمی براق، کراوات تیره و… تا چه حد تحت تاثیر تغییرات دنیای مد بوده است؟ اما ورود و تثبیت جایگاه شغلی زنان دندان‌پزشک چه تاثیری بر این تصویر داشته است؟ به عبارتی کلیشه تصویری یک دندان‌پزشک موفق زن در ذهن بیماران چه شکل و شمایلی دارد؟ در اولین برخورد بیمار با دندان‌پزشک زن کدام تصویر قادر خواهد بود پیامی حاکی از موفقیت اجتماعی، به روز بودن، اقتدار، قابل اعتماد بودن، توانایی شغلی، لیاقت کسب درآمد بالا، عرضه و لیاقت و… را در عرض چند ثانیه به بیمار منتقل کنند؟
– خانم دکتری با موهای آراسته در اطراف شال یا روسری، آرایش صورت، رایحه عطر، ناخن‌های مانیکور شده، کفش پاشنه دار، جواهرات؟
– خانم دکتری با مانتو (روپوش سفید) و شلوار خیاط دوز اداری، چهره جدی و بدون آرایش، کفش چرمی تیره رسمی، روسری ساده و گره‌خورده ، بدون عطر و جواهرات و تنها آراسته با کارت نام الصاق شده بر لباس؟
– خانم دکتری با شلوار جین، روپوش بدون برش و اسپرت، کفش کتانی و جوراب اسپرت، بدون جواهرات و با آرایش متعارف روزمره؟

با وجود تعداد انبوه مطالعات، بیشتر آنها صرفا طرز لباس پوشیدن پزشکان را مورد بررسی قرار داده‌اند و مطالعات در زمینه پوشش دندان‌پزشکان بسیار محدود است. از این میان می‌توان به مطالعه (McKenna، Lillywhite & Maini، ۲۰۰۷) اشاره کرد که شش نوع پوشش (روپوش دندان‌پزشکی سنتی و مدرن، بلوز بدون آستین جراحی (scrub shirt) ساده و مخصوص اطفال، لباس غیرپزشکی با شیوه خودمانی (casual)، لباس غیر پزشکی با شیوه smart *را مورد مقایسه قرار داده و در نهایت متوجه ارجح بودن شدید روپوش سنتی دندان‌پزشکی از نظر بیماران شدند. تصویر ذهنی دندان‌پزشک با لیاقت، در ذهن بیماران همچنین ملبس به ماسک صورت عینک ایمنی و کارت نام بود.

مرور نتایج یک مطالعه
یکی از جامع‌ترین مطالعاتی که با تفکیک جنسیتی به بررسی تاثیر شیوه لباس پوشیدن دندان‌پزشکان بر برداشت ذهنی بیماران پرداخته است مطالعه‌ای‌ست که در سال ۲۰۱۳ در ژورنال روان‌شناسی اجتماعی کاربردی j Appl Soc Psychol منتشر شده است.
در این مطالعه با استفاده از نظر ۲۰۱ شرکت کننده، مدل‌هایی در نقش وکیل و دندان‌پزشک زن و مرد در پنج گروه مختلف طرز لباس پوشیدن مورد ارزیابی قرار گرفتند. فاکتورهایی نظیر مناسب بودن طرز لباس پوشیدن برای محیط کار، لیاقت کافی در زمینه شغلی، قابل اعتماد و دوستانه بودن و… مورد ارزیابی قرار گرفت. سه فرضیه عمده در طی این مطالعه بررسی شد:

فرضیه یک- به صورت مطلق دندان‌پزشک/وکیل مرد (فرضیه یک قسمت الف) ملبس به لباس رسمی (فرضیه یک قسمت ب) بر همکاران زن خود ترجیح داده می‌شوند.
فرضیه دو- شیوه لباس پوشیدن رسمی یا formal (آقایان روپوش سفید- شلوار خیاط دوز با خط اتو، کراوات، کفش چرمی/ خانم‌ها روپوش با برش اداری، شلوار خیاط دوز، روسری گره خورده، کفش رسمی)ب یشتر از شیوه‌های خودمانی casual به بیمار حس حرفه‌ای بودن، توانایی و موفقیت شغلی القاء می‌کند. (لباس خانم‌ها با توجه به شرایط فرهنگی-قانونی ایران معادل‌سازی شده است.)
فرضیه سه- شیوه لباس پوشیدن خودمانی‌تر سبب می‌شود مراجعین نسبت به وکیل/دندان‌پزشک احساس دوستانه‌تری داشته باشند و آنها را برای صحبت کردن و مطرح کردن مشکلاتشان قابل اعتمادتر بدانند.

کدام فرضیه و چرا:
فرضیه اول قویا تایید می‌شود، علی‌رغم پیشرفت‌های اجتماعی- فرهنگی بسیار چشم‌گیر در سطح جهان، در مشاغلی که به صورت سنتی مردانه خوانده می‌شوند همچنان تصویر فرد موفق در ضمیر ناخودآگاه بشر امروزی تصویر مردی‌ست با لباس رسمی؛ به نحوی که هم شرکت‌کننگان مرد و هم شرکت‌کنندگان زن، تصویر مدل مرد ملبس به لباس رسمی را در نقش دندان‌پزشک و وکیل بیشتر از مدل زن منطبق با تصویر ذهنی خود از دندان‌پزشک و وکیل موفق دانستند.
فرضیه دوم نیز مورد تائید قرار گرفت. دندان‌پزشکان چه زن و چه مرد هنگامی که لباس رسمی‌تری می‌پوشند، باعرضه‌تر، موفق‌تر، قابل اعتمادتر، و دارای لیاقت بیشتری برای دریافت دستمزد بالا به نظر می‌رسیدند.
نکته جالبتر اینکه برتری سنتی مردان دندان‌پزشک هنگامی‌ که هر دو جنس لباس رسمی پوشیده بودند، در مقایسه با حالتی که هر دو جنس لباس خودمانی پوشیده بودند، کم‌رنگتر بود. به عبارتی هر چه لباس زنان دندان‌پزشک رسمی‌تر باشد شانس بیشتری برای جبران نگاه سنتی مرد سالارانه دارند.
درصورتی که در مورد وکلا نگاه ارجح به مردان چه در موقعیتی که هر دو جنس لباس رسمی و چه موقعیتی که هر دو جنس لباس خودمانی پوشیده بودند یکسان بود.
فرضیه سوم، این فرض که با خودمانی لباس پوشیدن می‌توان دوستی و اعتماد بیشتری در محیط کار ایجاد کرد در مورد هر دو جنس و هر دو حرفه رد شد. به نظر می‌رسد تصویر سنتی روپوش سفید شق و رق و اطو خورده به عنوان سمبل یک پزشک معتمد و رازدار حس اعتماد بیشتری برای بیمار بر می‌انگیزد تا سلامتی و رازهای احتمالی خود را در دستان مقتدر درمانگر قرار دهند. به عبارتی لباس رسمی در محیط کار سبب فاصله گرفتن بیمار از درمانگر نخواهد شد.
از موارد جالب دیگر می‌توان تمایل شدید بیماران به داشتن کارت نام (به‌خصوص در مواردی که کادر درمانی متعددی شامل منشی، دستیار جراحی، بهداشتکار در مطب حضور دارند) اشاره کرد.

همچنین در مورد دندان‌پزشکان زن وجود جواهرات، رایحه عطر و آرایش چهره و مو نه تنها نقش مثبتی در جلب بیمار ندارد بلکه باعث می‌شود در محیط کار غیر قابل اعتمادتر، ناکارآمدتر و بی‌توجه‌تر به مسایل مربوط به استرلیتی به نظر بیایند. در موارد مربوط به درمان‌های جراحی، وجود آراستگی‌های زنانه حتی باعث می‌شد تا بیماران فکر کنند در صورت بروز موارد اورژانس ممکن است دندان‌پزشک زن حفظ آراستگی خود را به کیفیت درمان آنها ترجیح دهد. به عنوان مثال در صورت بروز خون‌ریزی خود را کنار بکشد تا لباس خوش‌رنگ و آرایش زیبایش کثیف نشود.

کوتاه سخن این‌که هم‌جنسان و همکاران عزیز من!
خبر بد این‌که هنوز حداقل چند قرن زمان لازم است که توانایی‌های زن دندان‌پزشک در تصویر سنتی ذهن ناخودآگاه مراجعین رسوب کند.
خبر خوب این‌که با لباس پوشیدن رسمی‌تر و کنار گذاشتن جذابیت‌های زنانه در مطب می‌توان این بی‌عدالتی را کم‌رنگ‌تر کرد. به عبارتی «گر طبیانه بیایی به سر بالینم/ به دو عالم ندهم لذت بیماری را» تعارفی بیش نیست. کسی از بیماری لذت نمی‌برد و ترجیح همه این‌ست که بر سر بالین یونیت‌شان به جای هر صنمی، شیر زنی مقتدر حاضر شود.

– پی‌نوشت:
در طی دهه‌های اخیر همزمان با گرایش کلی به شیوه‌های روزمره‌تر و خودمانی‌تر لباس پوشیدن، تقسیم‌بندی کدهای لباس پوشیدن متنوع‌تر شده است و به تقسیم‌بندی سنتی (رسمی formal، کاری business، غیر رسمی informal) زیر گروه‌های دیگری نیز افزوده شده‌اند من جمله: خودمانی casual، جین و تی‌شرت (البته یقه‌دار) و کفش اسپرت.
Smart casual: حالتی بینابین رسمی و خودمانی. به عنوان مثال شلوار خیاط دوز با خط اطو (برای خانم‌ها و آقایان) به‌همراه کمربند و کفش چرمی تیره، دامن در حد یا پایین زانو، که می‌توان معادل آن را مانتو با برش اداری با همین بلندی در نظر گرفت. (برای خانم‌ها ) و بلوز مردانه آستین بلند (نداشتن کت رسمی و کراوات تیره وجه تمایز این فرم با فرم رسمی formal و کاری business است.)
به عبارتی وقتی در مراسمی کد لباس به شما Smart casual اعلام می‌شود به این معناست که شما می‌توانید با ظاهری خودمانی‌تر از کت و شلوار و کراوات حاضر شوید؛ در عین حال باید آن‌قدر باهوش باشید که بدانید با یک جین گل و گشاد و تی‌شرت بدون یقه وصله ناجوری در جمع خواهید بود.
Business casual: کمی رسمی تر و تیره‌تر از smart casual و در عین حال خودمانی‌تر از حالت Business.

منبع:دندانه