جنجال عکس‌های سلفی دانشجویان پزشکی با اجساد

 

بررسی جنجال رسانه‌ای که پزشکان را هدف گرفت، اما چه کسی با اجساد سلفی گرفت؟

مینا دارابی
این بار تشریح جسد سوژه‌ای برای نشستن در قاب سلفی شد و واکنش‌های بسیاری را برانگیخت اما درنهایت براساس بررسی های یکی از رسانه ها تکذیب شد.

علی‌رغم آنکه رسانه‌ها دانشجویان علوم‌پزشکی را مقصر می‌دانستند، اما خبرنامه دانشجویان ایران در گزارشی اعلام کرد که تنها یکی از عکس‌هاس منتشرشده مربوط به دانشجویان رشته پزشکی است و بقیه سلفی‌ها متعلق به دانشجویان رشته‌های دیگر نظیر مهندسی و حتی دانش‌آموزان دبیرستانی است.احمد شجاعی رئیس سازمان پزشکی قانونی در واکنش به این اقدام به سپید گفت: «این افراد قطعاً به کمیته انضباطی معرفی می‌شوند و با آنها برخورد خواهد شد و احکام انضباطی نظیر منع دانشجو از حضور در سالن تشریح صادر می‌شود.»

همچنین مصطفی خلیلی قائم‌مقام معاون انتظامی سازمان نظام پزشکی نیز با اشاره به اینکه احتمال دارد این افراد دانشجویان سال اول یا دوم پزشکی باشند، گفت: «سازمان نظام پزشکی پس از بررسی عکس و شناسایی دانشجویان و دانشگاه، مسئله را برای برخورد انضباطی با دانشجویان متخلف به کمیته انضباطی همان دانشگاه ابلاغ خواهد کرد.»
وی افزود:«درصورتی‌که مشخص شود افرادی که با جسد تشریح شده عکس سلفی گرفته‌اند، جزء فارغ‌التحصیلان رشته پزشکی هستند و در گروه پزشکان یا پرستاران قرار دارند، سازمان نظام پزشکی با این افراد برخورد خواهد کرد.»

برخورد پلیسی تاثیر گذار نیست
درمیان تدابیر اندیشیده شده برای برخورد با این رخداد، اما اساتید دانشگاه‌های علوم پزشکی نظر دیگری دارند. آنها با تأکید براینکه این رفتار با اجساد اشتباه است، واکنش‌های منفی نظیر برخورد انضباطی را چندان مؤثر نمی‌دانند. شروین فرهمند، دانشیار دانشکده پزشکی دانشگاه تهران، در همین زمینه گفت: « بحث سلفی گرفتن در تمام دنیا بسیار رایج شده است. همچنین حضور در کلاس تشریح برای دانشجویان پزشکی یک رخداد رمزآلود و جذاب است که رواج سلفی گرفتن باعث شده حضور در کلاس‌های تشریح نیز یکی از سوژه‌های عکس سلفی باشد.»

وی با اشاره به اینکه این اتفاق تنها یک ندانم‌کاری است که از سوی برخی جوانان صورت گرفته، درخصوص شیوه واکنش رسانه‌ها با این اتفاق تصریح کرد: « چرا چنین موضوعی باید در اخبار سراسری منتشر می‌شود؟ من نمی‌دانم هدف از انتشار چنین اتفاقی سیاسی و هدف قراردادن مسئولان است یا نه. اما به نظرمی‌رسد دامن زدن به‌عکس سلفی با جسد درراستای مقابله با پزشکان و جو نامناسبی است که علیه آنها شکل‌گرفته است.» معاون آموزش تخصصی و فوق تخصصی دانشکده پزشکی دانشگاه تهران بابیان اینکه در این دانشگاه حمل تلفن‌همراه در کلاس‌های تشریح غیرقانونی است، گفت:«توجه به مسائل اخلاق حرفه‌ای و آموزش آن، در دانشگاه‌ها متفاوت است به همین دلیل باید از دانشگاهی که این اتفاق در آن رخ‌داده، پرسید که تاکنون چه تمهیداتی برای جلوگیری از وقوع این اتفاقات رخ‌داده است.»

وی ادامه داد: « رعایت تعهد حرفه‌ای از سوی یک پزشک بسیار مهم است و ابعاد گسترده‌ای دارد. من فکرمی‌کنم به‌جای برخوردهای منفی بهتراست برنامه آموزشی در حوزه اخلاق پزشکی را قوی‌تر کنیم و به دانشجویان تازه‌وارد یادآوری کنیم که این جسد پیکر یک انسان است و به همین دلیل مورداحترام است. همچنین می‌توان از دانشجویان خواست تا برای این فرد فاتحه بخوانند.» دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به اینکه مباحث اخلاق حرفه‌ای به‌صورت یک واحد طولی در تمام دوران تحصیلی دانشجویان پزشکی ارائه می‌شود، افزود: «این واحد شامل موضوعاتی مثل نحوه برخورد صحیح با بیمار، شرافت، درستکاری و نوع‌دوستی است که در برخی دانشگاه‌ها بیشتر و در برخی کمتر به‌ آن توجه شده است.»

انتقاداتی که رسانه‌ها به رویداد عکس سلفی با اجساد مطرح کردند تنها دانشجویان علوم پزشکی را هدف قرارداد. درحالی‌که خبرنامه دانشجویان ایران در گزارشی با انتقاد از نحوه انعکاس این موضوع از سوی رسانه‌ها،‌ اعلام کرد که تنها یکی از عکس‌های منتشرشده مربوط به دانشجویان رشته پزشکی است و باقی عکس‌ها یا از سوی دانشجویان دیگر رشته‌ها است و یا در واقع یک عکس متعلق به دانشجویان پرستاری، یک عکس متعلق به دانشجویان مهندسی پزشکی و یک عکس متعلق به دانش‌آموزان دبیرستانی که از دانشکده پرستاری بازدید کرده‌اند و دو عکس مربوط به دانشجویان دامپزشکی است که با اعضای بدن حیوانات گرفته شده است. مربوط به دانشگاه‌های علوم پزشکی نیست. ‌با توجه به اهمیت حفظ حرمت یک انسان از سوی پزشک، خاطرات کلاس‌های تشریح یکی از جذاب‌ترین اتفاقات دوران زندگی هر پزشک یا دانشجوی گروه پزشکی است.

رخدادی که ثبت لحظاتش برای یک دانشجوی پزشکی می‌تواند بسیار جذاب باشد. در همین خصوص احمد حائریان رئیس سابق دانشگاه علوم پزشکی یزد بابیان اینکه بزرگ کردن این مسئله خیلی به صلاح نیست و نباید به آن دامن زد،گفت: «سال ۵۵ که دانشجو بودم عکاس دانشگاه که از کلاس‌های دانشجویان عکس می‌گرفت، روز چهارشنبه که ما کلاس تشریح داشتیم به اتاق تشریح آمد و از تمام دانشجویان کلاس عکس یادگاری گرفت.» وی ادامه داد: «البته ما تمایلی نداشتیم که با جنازه عکس بگیریم و آن را منتشر کنیم، اما من هنوز این عکس رادارم.»

حمید عمادی دانشیارعلوم پزشکی دانشگاه تهران، با تأکید بر مسئولیت دانشگاه‌ها در آموزش اخلاق حرفه‌ای و شیوه برخورد با جسد گفت: «در خیلی از دانشگاه‌های علوم پزشکی مثل تهران موارد آموزشی درخصوص نحوه برخورد با جسد ارائه می‌شود.»

وی با اشاره به اینکه این رفتار پسندیده‌ای نیست، اما من فکر می‌کنم که به‌جای برخوردهای منفی و پلیسی باید به دانشجویان آموزش داد، ‌گفت: «مسئولان آموزشی باید بررسی کنند که آموزش در این حوزه چگونه ارائه می‌شود و تا چه حد مؤثر است. برخوردهای منفی در این زمینه محدود به یک مورد است به همین دلیل اثرگذاری این روش کاهش می‌یابد.»

عمادی همچنین افزود: «من نمی‌دانم این اتفاق در کدام دانشگاه علوم پزشکی افتاده، اما اگر در این دانشگاه نحوه رفتار با جسد را به دانشجویان آموزش نمی‌دهند دلیلی برای برخوردهای منفی باقی نمی‌ماند. به نظرمی‌رسد باید مسئولانی که از آموزش این مورد به دانشجویان خودداری کرده‌اند مجازات شوند.»

عکس‌برداری در محیط آموزشی ممنوع
باقر لاریجانی، نایب‌رئیس شورای عالی اخلاق پزشکی، از ارائه آموزش‌های ویژه برای اساتید و دانشجویان گروه پزشکی خبرداد و گفت: « دستورالعمل کشوری درزمینه حفظ کرامت اجساد در آموزش پزشکی در دستور کار معاونت آموزشی وزارت بهداشت قرار دارد.»

وی بابیان اینکه هرگونه عکس‌برداری و فیلم‌برداری از اجساد اعم از اجسادی که در دروس فوق‌الذکر استفاده می‌شوند و نیز اجساد بیماران فوت‌شده توسط دانشجویان، کارکنان و اساتید در محیط‌های آموزشی بالینی و غیر بالینی (پایه) مطلقاً ممنوع اعلام است، ادامه داد: «در مواردی که تصویربرداری جنبه آموزشی دارد، با مجوز مدیر گروه و به‌نحوی‌که به‌هیچ‌عنوان هویت فرد قابل‌شناسایی نباشد می‌توان نسبت به تصویربرداری اقدام نمود که در این مورد انتشار تصاویر موردنظر فقط توسط دانشگاه مجاز بوده و استفاده از آنها تنها به موارد آموزشی محدود خواهد بود و این تصاویر به‌هیچ‌وجه نباید در شبکه‌های اجتماعی ، اینترنتی، تلفنی، خبری ، سایت‌های اینترنتی شخصی و مانند آن منتشر گردد.»

گزارش دوم:
سلفی‌های دانشجویان پزشکی با اجساد؛ یک اتفاق معمولی که پرحاشیه شد

شیما شهرابی
روز اول که وارد اتاق تشریح می‌شود و بوی فرمالین به مشامش می‌خورد، چنان سرش گیج می‌رود که زمین می‌خورد. چند جلسه بعد اما همه چیز برایش عادی است. روکش سفید پلاستیکی را کنار می‌زند، قفسه سینه و رگ های مختلف قلب را به دوستانش نشان می‌دهد. علی الان سال سوم رشته پزشکی است. او ترم یک سر درس آناتومی با خودش دوربین برده، چند عکس موقع تشریح گرفته است، شبیه عکس هایی که چند روز گذشته، یه عنوان سلفی دانشجویان پزشکی کنار اجساد حاشیه ساز شد.

پس از انتشار گسترده عکس ها در فضای مجازی، گزارش‌های تکمیلی نشان داد اغلب عکس ها مربوط به دانشجویان پزشکی نیستند و در یک مورد دانشجوی رشته دامپزشکی با چشم گاو، عکس سلفی گرفته بود ولی کماکان انتقادات متوجه دانشجویان پزشکی باقی ماند.

این خبر واکنش وزارت بهداشت ایران را هم در پی داشت. باقر لاریجانی، معاون آموزشی وزارت بهداشت ایران در نامه ای از تمامی دانشگاه های علوم پزشکی ایران درخواست کرد تا اخلاق حرفه ای و کرامت اجساد را در آموزش های بالینی رعایت کنند.

احمد شجاعی، رئیس سازمان پزشکی قانونی هم گفت: “اگر این اتفاق در سالن‌های تشریح پزشکی قانونی رخ داده باشد، قطعا با این افراد برخورد می‌شود.”

در سالن‌های تشریح پزشکی قانونی، فقط رزیدنت‌های پزشکی قانونی و اساتیدشان حاضر می‌شوند و اجازه مصاحبه و انتقال اطلاعات از پزشکی قانونی را ندارند.

علی، دانشجوی پزشکی می‌گوید: «من واقعا نمی‌فهمم که چرا از این موضوع ایراد می‌گیرند. مگر مهندس‌ها پشت میز نقشه کشی عکس ندارند، ما هم در سالن تشریح عکس داریم. فکر نمی‌کنم این موضوع جدید باشد اما الان عکس‌ها در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است.»

صادق سال ششم پزشکی است. او هم این عکس‌ها را دیده و می‌گوید: «اناتومی برای دانشجویان پزشکی درس سختی است و من دوربین فیلمبرداری می‌بردم و فیلم می‌گرفتم. قبل از امتحان بارها فیلم بین بچه‌ها دست به دست می‌شد و از رویش جزئیات اندام‌ها را به یاد می‌آوردیم، چون سر امتحان استاد یکباره چیزی شبیه رشته ‌ای نازک را به مانشان می‌داد و می‌گفت نام این چیست؟ جسد داخل فرمایلن رفته و رنگش کاملا تیره است. هیچ نشانه‌ای مبنی بر این که این رشته رگ است، عصب است یا سریان وجود ندارد و تو باید این را تشخیص دهی. بنابراین ما بارها این فیلم‌ها را می‌دیدم. روز قبل از امتحان هم برای تمرین به سالن تشریح می‌رفتیم.»

حلیمه عالی نماینده مردم زاهدان در مجلس شورا و عضو کمیسیون بهداشت و درمان در این باره به «ایران وایر» می‌گوید: «فیلم و عکس اگر به هدف آموزش باشد و صورت جسد مشخص نباشد، مشکلی نیست اما فیگور گرفتن در کنار جسد در سالن تشریح به شدت بی اخلاقی است و باید به دانشجویانی که مرتکب این خطا شده‌اند، تذکر داده شود.» او حاضر نیست در این‌باره بیشتر توضیح دهد.

صادق هم معتقد است خیلی از دانشجویان پزشکی سال‌های اول برای اینکه بگویند، پزشکی می‌خوانند سراغ عکس گرفتن در سالن تشریح می‌روند: «خب همه ما موقعی‌که وارد دانشگاه شدیم، خیلی جوان بودیم و رویای پزشک شدنمان واقعی شده بود. یادم می‌آید روزهای اول بچه‌های پزشکی کتاب های بزرگی مثل فیزیولوژی گایتون را که رویش نوشته بود، فیزیولوژی پزشکی زیر بغل‌شان می‌گرفتند و به دانشگاه می‌آمدند. کتاب را طوری در دست می‌گرفتند که نوشته‌اش کاملا مشخص شود.

او با یادآوری این خاطرات خنده‌اش می‌گیرد و می‌گوید: «خب جوان بودیم و می‌خواستیم پز بدهیم که موفق شده‌ایم. خیلی از پزشکان مطرح و موسپید کرده هم از اتاق تشریح کنار جسد عکس دارند اما آن وقت‌ها دنیای مجازی این‌قدر گسترده نبوده.» بر عکس صادق که با خنده حرف می‌زند، علی عصبانی است و موضع تند و تیزی دارد. او می‌گوید: «باور کنید خیلی از عکس‌هایی که در اینستاگرام و فیس بوک گذاشته شده، اصلا عکس دانشجویان نیست. یکی از عکس‌ها که مربوط به بچه‌های دبیرستانی از گیلان است که برای بازدید دانشگاه علوم پزشکی رفته‌اند. برخی از اندام ها هم که در عکس‌ها امده، اندام انسان نیست. چون ما اصلا چشم و گوش را تشریح نمی‌کنیم. آناتومی چشم و گوش را روی مولاژ یاد می‌گیریم. اما در عکس‌ها، عکس یک جفت چشم کف دست یک انسان قرار داده شده. یا تصویر کسی است که با قلب عکس گرفته، همه اندام های جسد به خاطر تاثیر داروی فرمالین قهوه‌ای تیره می‌شوند، اما قلبی که در تصویر نشان داده شده، کاملا سرخ است. من معتقدم خیلی از این تصاویر، تصاویر بچه‌های دبیرستانی در کلاس زیست شناسی است که به پای دانشجویان پزشکی نوشته شده.»
دکتر حمیدرضا چگینی، دکترای اناتومی دارد و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی است. او سال‌هاست که به دانشجویان پزشکی و پیراپزشکی آناتومی درس می‌دهد. او در پاسخ به این سوال که آیا انتشار چنین عکس‌هایی بی اخلاقی است. می‌گوید: «واقعا زیاد نمی‌شود روی این موضوع مانور داد. بچه هجده ساله است و تازه وارد دانشگاه شده. نمود اصلی پزشکی در بین دروسی که در سال‌های اول پزشکی یعنی علوم پایه به دانشجویان ارائه می‌شود، آناتومی است. برای دانشجویان هم بیشتر پز کار مهم است و دوست دارند بگویند ما داریم پزشک می‌شویم.» او عکس انداختن با جسد را در بین دانشجویان پزشکی یک موضوع معمول می‌داند و از قدیم الایام وجود داشته:«حتی بچه‌های پیراپزشکی که اصلا با جسد هم زیاد سر و کار ندارند، به خاطر هیجانات بارها به اتاق تشریح می آیند و عکس می‌گیرند. ما خیلی زیاد با این موضوع سرو کار داریم حتی گاهی مزاحمت ایجاد می‌کنند یعنی مثلا کاور جسد را کنار می‌زنند و ممکن است جسد خشک شود ما به مستخدم بخش می‌گوییم که از این کار جلوگیری کنید که این‌قدر این کار را تکرار نکنند.»

بعضی در اعتراض نوشته‌اند که این اجساد به دانشگاه بخشیده شده‌اند و نباید چنین رفتاری شود. دکتر چگینی در واکنش به این انتقاد می گوید: « اجساد تا قبل از فتوای امام درباره جایز بودن اجساد مسلمانان، از کشورهای خارجی من جمله هند خریداری می‌شد، بعد از فتوای امام خمینی تقریبا دیگر ما از خارج از ایران واردات جسد نداشتیم. جسدها، جسدهای مجهول الهویه پزشک قانونی هستند.»

او با دانشجویانی هم سر و کار داشته که جلسات اول حضور در سالن تشریح از جسد می‌ترسیدند: « با آن‌ها صحبت می‌کنم، چند جلسه که می‌گذرد دیگر ترس ندارند و همه چیز برایشان عادی می‌شود. عکس گرفتن و هیجان مواجه با جسد همه برای سال‌های اول است به مرور همه چیز عادی می‌شود، مثل همه شغل‌ها.»

منبع:دندانه