اورژانس‌های ناشی از ضربه به دندان‌ها

 

دکتر لیلا روغنی زاده

ضربه به دندان در اثر زمین خوردن، تصادف، درگیری، افتادن از دوچرخه و سایر آسیبهای ورزشی می‌تواند اتفاق بیافتد.
در صورتی که وقایع فوق آسیبهای جدی تری را برای فرد ایجاد کرده باشد (مانند شکستگیهای اندامهای بدن، شکستگی سر و صورت، خونریزی داخلی، خونریزی از بینی یا گوش، آسیب به چشم یا حفرهٔ چشمی، تهوع، استفراغ، خواب الودگی و….) بیمار باید سریعا به بخشهای اورژانسی پزشکی رسانده شود و تحت بررسی و درمان مشکلات فوق قرار بگیرد.

در شرایطی که پس از ضربه یا تصادف هیچ گونه مشکلی غیر از مشکل دندانی پیش نیامده باشد، بهتر است بیمار هرچه سریع‌تر برای معاینه و درمان دندان ضربه خورده به دندانپزشک مراجعه کند.

ضربه به دندان در هر سنی می‌تواند اتفاق بیافتد، اما در کودکان (در دوره دندان‌های شیری) در سنین ۳-۱سالگی شایع‌تر است. در دورهٔ دندانی مختلط که هم دندان شیری و هم دندان دائمی در دهان حضور دارند، بیشترین احتمال ضربه به دندان‌ها در سنین ۱۴-۸سالگی وجود دارد.

ضربه‌ها اغلب دندانهای پیشین (ثنایا) را درگیر می‌کنند.
پیش آگهی (پیش بینی نتیجه درمان) دندان ضربه دیده به مرحله تکامل دندان و همچنین زمان سپری شده بین وقوع حادثه و مراجعه برای درمان بستگی دارد. مراجعه سریع، بلافاصله پس از حادثه نتایج بسیار بهتری نسبت به مراجعه بعد از ۲۴ ساعت دارد.

علائم دندان ضربه دیده:
دندان ضربه خورده معمولا دردناک است و می‌تواند لق باشد. مشکل شایع دیگر پس از ضربه شکستن دندان است. پارگی لب، خونریزی از بافتهای لثه‌ای، احساس گرما در دندان، جابجا شدن دندان‌ها، حرکت و لقی دندان‌ها همراه استخوان نگه دارندهٔ آن‌ها می‌تواند اتفاق بیافتد.

انواع آسیبهای ایجاد شده در دندان‌ها در اثر ضربه:
بنابر شدت ضربه و جهت وارد آمدن ان و نیز بسته به اینکه دندان شیری یا دائمی باشد، شدت آسیب به دندان‌ها متفاوت است.

انواع این اسیب‌ها عبارتند از:
۱-کوفتگی دندان‌ها (concussion)
۲-درجاتی از لقی دندان بدون جا بجایی آن (subluxation)
۳- جابجا شدن دندان از درون حفرهٔ آن در استخوان فک که به طور طبیعی قبلا در آن قرار داشته است. (luxation)

جابجا شدن دندان در چند جهت می‌تواند اتفاق بیافتد:
الف- جابجایی طرفی دندان به راست وچپ یا جلو وعقب (Lateral luxation)
ب- لق شدن به همراه مقداری بیرون آمدن دندان از حفره خود (extrusion)
ج- لق شدن همراه با جابجایی دندان به سمت داخل حفرهٔ خود. (intrusion)
۴- بیرون افتادن کامل دندان از حفرهٔ خود (avulsion)
۵-شکستگی دندان‌ها.

برای درمان به چه متخصصی مراجعه کنیم؟
درمان دندان ضربه خورده وابسته به نوع آسیبی است که به دندان وارد شده است. درمان دندانهای شیری ضربه خورده توسط دندانپزشک متخصص اطفال و یا توسط دندانپزشک عمومی که دانش و مهارت لازم را داشته باشد انجام می‌شود.
درمان دندانهای دائمی ضربه خورده، در صورتی که با شکستگی استخوان فکین همراه نباشد توسط متخصص درمان ریشه و سپس توسط متخصص ترمیمی یا پروتز صورت می‌گیرد. دندانپزشک عمومی که دانش و مهارت لازم را داشته باشد نیز می‌تواند اغلب این درمان‌ها را انجام دهد. گاهی نیز درمانهای ارتودنسی ضروری خواهد بود. در صورت شکستگی استخوانهای فکین نیاز به درمانهای پیچیده تری است که توسط جراحان فک و صورت انجام می‌پذیرد. به غیر از بیرون افتادن کامل دندان از حفرهٔ خود که در عنوانی جداگانه توضیح داده خواهد شد.

درمان دندانهای ضربه خورده
درمان شامل یک یاچند مورد از موارد زیر است:
۱- صاف کردن لبه‌های ناصاف دندان
۲- خارج نمودن قطعه شکسته شدهٔ تاج یا ریشه دندان
۳- بازسازی قسمت شکسته با خود قطعه شکسته یا مواد ترمیمی. (مواد پر کردن دندان)
۴- اتصال قطعات لق دندان.
۵- ثابت نمودن دندان لق شده یا جابجا شده
۶- انواع درمانهای ریشه دندان (مانند درمان پالپ زنده یا کمک به تشکیل ریشهٔ دندانهای تازه رویش یافته‌ای که ریشهٔ ان‌ها کامل نشده است.)
۷- درمانهای ارتودنسی
۸- روکش نمودن دندان‌ها.

در موارد خاصی امکان درمان دندان ضربه خورده نیست و دندان فوق باید کشیده شود. مراجعات follow up و پیگیری و کنترل نتایج درمان تا یک سال یا بیشتر در بسیاری از موارد لازم است.

توصیه‌های ضروری:
مهم‌ترین توصیه به افرادی که دندانشان ضربه خورده یا به والدینی که دندان کودک یا نوجوان آن‌ها دچار ضربه شده است مراجعهٔ هر چه سریع‌تر به دندانپزشک است. در صورتیکه مراجعه به دندانپزشک در ساعات اولیه پس از ضربه انجام گیرد، بهترین نتایج درمانی حاصل خواهد شد. مسلما پیگیری تمام مراحل و جلسات درمانی برای حصول نتیجه درمان لازم است.
در صورتی که تاج دندان شکسته باشد توصیه می‌شود قطعهٔ شکسته شدهٔ تاج نگهداری شده و برای دندانپزشک آورده شود. در بسیاری از موارد می‌توان از قطعه شکسته شده برای بازسازی دندان استفاده کرد.

معمولا توصیه می‌شود بیمار به مدت ۲ هفته از رژیم غذایی نرم استفاده کند. همچنین رعایت بهداشت دهان و دندان‌ها در این زمان اهمیت ویژه‌ای دارد. بیمار باید بعد از هر وعدهٔ غذایی با مسواک نرم مسواک بزند. گاهی استفاده از دهانشویه‌های ضدعفونی کننده مانند کلرهگزیدین به مدت یک هفته توصیه می‌شود. در صورت بریدگی و پارگی بافت‌ها و یا بیرون افتادن دندان از حفرهٔ خود (در اسیبهایی مانند زمین خوردن یا افتادن از دوچرخه که تماس با زمین و خاک وجود داشته باشد) تزریق یاداور کزاز لازم است. در صورتیکه از آخرین تزریق واکسن بیشتر از ۵ سال گذشته باشد.
همانطور که ذکر شد پس از اتمام مراحل درمان، مراجعات بعدی جهت کنترل نتایج و بررسی پاسخ دندان به درمانهای انجام شده ضرورری می‌باشد.

منبع:دندانه