مروری کوتاه بر کاربرد لیزر در دندانپزشکی

 

دکتر فاطمه احمدی متمایل

لیزر، نور تک رنگی است که طول موج خاصی دارد و پرتوهای آن موازی است. لیزر‌ها انرژی متمرکزشده را در میان نوک فیبرنوری به بافت انتقال می‌دهند. سه نوع لیزر در دندانپزشکی استفاده می‌شود: لیزر Carbon dioxide CO۲، لیزر اربیوم، لیزر دیود.
از سال ۱۹۷۰، لیزر CO۲ به عنوان وسیله‌ای موثر در برداشت ضایعات مخاطی دهان استفاده می‌شود. فواید درمان با لیزر شامل برداشت انتخابی اپیتلیوم، حداقل آسیب به بافت سالم اطراف، ترمیم عالی زخم، حداقل اسکار، نتیجه خوب عملکردی، عدم آسیب به پالپ دندان، آنتی میکروبیال بودن و پذیرش بهتر توسط بیمار است. قیمت بالا، نیاز به دوره آموزشی و زمانبر بودن از جمله معایب آن است.

کاربرد لیزر در اندودانتیکس
۱- درمان افزایش حساسیت پالپ
لیزر توسط ۲ مکانیسم در درمان افزایش حساسیت پالپ کمک می‌کند:
یکی اثر مستقیم بر فعالیت الکتریکی الیاف عصبی داخل پالپ دندان که باعث دپلاریزه شدن c fiber و عدم انتقال درد می‌شود و نیز با ذوب کردن توبول‌ها و کریستالیزه کردن مجدد آن‌ها باعث تغییر در ساختار توبول عاجی و کاهش نفوذپذیری عاج می‌شود.

۲- تشخیص ضایعات پالپی
برای این منظور، از لیزر داپلر فلومتری استفاده می‌شود. اشعه لیزر به طور مستقیم به تاج دندان تابیده می‌شود و به عروق خونی موجود در پالپ می‌رسد، حرکت گلبول‌های قرمز خون، باعث ایجاد تناوب و پراکندگی در اشعه و برگشت تعدادی از آن‌ها می‌شود. نور منعکس شده برای تشخیص میزان زنده بودن پالپ انداره گیری می‌شود. در دندان‌هایی که به تازگی دچار تروما شده‌اند یا حین جراحی ارتوگناتیک آسیب دیده‌اند و حس درد خود را از دست داده‌اند، اما جریان خون و زنده بودن خود را حفظ کرده‌اند، این تست بسیار کاربرد دارد چون وابسته به حس بیمار نیست.

۳- پوشش پالپ
کلسیم هیدروکسید در برخورد مستقیم با پالپ لایه نکروزی ایجاد می‌کند، عاج منطقه کوچک اکسپوز توسط لیزر، نرم و مجددا سفت می‌شود و ناحیه اکسپوز بسته می‌شود، بعد روی آن ناحیه کلسیم هیدروکسید می‌گذارند تا با عدم تماس با پالپ باعث عاج سازی شود. خود لیزر به شکل مستقیم نیز باعث تحریک عاج سازی می‌شود و نیز منطقه اکسپوز را استریل می‌کند.

۴- تمیز کردن کانال ریشه
مواد در دسترس برای تمیز کردن داخل کانال دارای اثر ضد باکتریایی محدود هستند. اشعه لیزر پرتوان خاصیت باکتریوسیدی و برداشت لایه اسمیر حاصل از تمیز کردن مکانیکی دیواره کانال را دارد، اما گرمای زیادی تولید می‌کند. پس اگر بتوان از لیزر کم توان استفاده کرد، انرژی لازم برای تخریب باکتری و خطر آسیب به PLD هم کمتر می‌شود. نحوه کار به این صورت است که نوعی ماده رنگی به داخل کانال تزریق می‌کنند، باکتری‌ها آن را جذب می‌کنند، لیزر کم توان را به دندان می‌تابانند، اشعه لیزر کم توان با فعال کردن این رنگ و تولید رادیکال آزاد باعث آسیب به غشا و DNA میکروارگانیسم‌ها می‌شود و اثر کشنده بر باکتری‌ها دارد که به این فرایند lethal laser photosensitization گویند.

کاربرد لیزر در دندانپزشکی زیبایی
۱- تشخیص (لیزر فلورسنت) و برداشت پوسیدگیوقتی نور لیزر به مناطق پوسیده دندان تابیده شود، متابولیت باکتری‌ها در طول موج خاص شروع به تابش نور فلورسنت می‌کند. به این ترتیب به تشخیص مناطق پوسیدگی کمک می‌کند. هنگامی که لیزر به دندان تابانده می‌شود، گرم شدن موضعی آب موجود در بافت باعث انبساط ناگهانی و انفجار در مایع و از جا کندن قطعات و برداشت مناطق پوسیدگی می‌شود.

۲- کاهش پوسیدگی عود کننده
لیزر با تغییر ساختاری مینا و عاج ریشه باعث کاهش پوسیدگی عود کننده می‌شود.

۳- کیور مواد رستوریتیو
از لیزر‌ها به طور مثال لیزر آرگون برای پلیمریزاسیون کردن موادی که فعال کننده حساس به نور لیزر دارند، استفاده می‌شود.

۴- سفید کردن دندان ها
ژل bleaching روی دندان گذاشته می‌شود و توسط نور لیزر فعال می‌شود و مواد رنگی را چلاته می‌کند و باعث سفیدی دندان‌ها می‌شود.

کاربرد لیزر در جراحی
لیزر در جراحی‌های پیش پروتزی، برداشت ضایعات خوش خیم و بدخیم و برداشت ضایعات عروقی به ویژه در بیماران با مشکلات انعقادی کاربرد دارد. لیزر می‌تواند بافت نرم را به طور سطحی بردارد، بدون آنکه به بافت‌های اطراف آسیب وارد کند، پس حداقل تورم و درد و اسکار را بعد از عمل خواهد داشت و همچنین با انقباض عروق باعث کاهش خونریزی می‌شود.
برای درمان ضایعات دهانی جراحی با تیغ، کرایو و لیزر هر سه نتیجه خوبی را می‌دهد، اما مزایای لیزر شامل برداشت انتخابی بافت معیوب، حد اقل آسیب به بافت سالم اطراف، ترمیم عالی زخم با حداقل اسکار، نتیجه خوب عملکردی، زمان کار کوتاه‌تر، کاهش خونریزی و تورم و درد بعد از عمل و عدم نیاز به درمان دارویی است.

کاربرد لیزر در درمان‌های پریودنتال
۱- تشخیص جرم و باکتری
برای این منظور، از فرآیند لیزر فلورسنت استفاده می‌شود. به این صورت که با تابش اشعه لیزر با طول موج خاص، باکتری از خود نور فلورسانت ساطع می‌کند و پسخوراند این نور در کنترل جرم گیری کمک کننده است.

۲- از بین بردن باکتری‌ها
با افزودن ماده رنگی به دندان جرم و باکتری، آن را جذب می‌کنند و با تابش لیزر ماده رنگی رادیکال آزاد اکسیژن تولید می‌کند و باعث تخریب غشا و DNA باکتری می‌شود که در کشتن باکتری‌ها در کمپلکس بیوفیلم و پلاک زیرلثه‌ای که هنگام استفاده از مواد آنتی میکروبیال باقی مانده، موثر است.

۳- درمان peri implantitis
به طور کلی دید مثبت جامعه نسبت به لیزر و کاربرد آن ارزش فراوانی در استفاده از این روش در درمان‌های نوین دارد. استفاده از این تکنولوژی باعث کاهش ترس و اضطراب ناشی از وسایل چرخنده، کاهش سر و صدای توربین، عدم نیاز به تزریق بی‌حسی، کاهش زمان کار و درد و خونریزی کمتر می‌شود، اما آنچه مهم است، آماده کردن یک تیم کار آزموده در کنار تجربه کاری از مهم‌ترین لوازم بهره وری مناسب از فناوری لیزر در کار‌های کلینیکی است.

منبع:دندانه