معامله پول با سلامت مردم
نگاهی به روند ساخت برنامههای «مشارکتی» صداوسیما با پزشکان
بنفشه پورناجی- روزنامه شرق
* توضیح دندانه: عکسهای استفاده شده در این مطلب تزیینی است.
«الو، جناب دکتر سلام. از طرف تلویزیون تماس میگیرم. در صورتی که مایل به حضور در برنامههای مختلف شبکههای تلویزیونی باشید، میتوانیم با قیمت مناسبی این کار را برای شما انجام دهیم. در این برنامه میتوانید به معرفی کامل خودتان، سوابقتان و تواناییهایتان بپردازید…» پزشکانی که قبلا از طرف صداوسیما با خواهش و احترام و البته رایگان برای حضور در برنامههای تلویزیون دعوت میشدند، اما اکنون از آنان که جزو پزشکان مطرح جامعه و از جمله اعضای هیات علمی دانشگاهها نیز هستند، برای حضور در برنامه تلویزیون درخواست وجه میشود.
ظواهر اینطور نشان میدهند که سازمان صداوسیما در برابر توسعه کمی شبکهها با کمبود اعتبارات روبهرو شده و تلاش میکند با برنامهسازیهای مشترک این کمبود را جبران کند. در گذشته این سازمان شورایی به نام شورای سیاستگذاری سلامت داشت که پزشکان برای حضور در برنامهها بهسختی از غربال آن رد میشدند. منتقدان میگویند که برخی از پزشکان که در فهرست این سازمان قرار نداشتند، با وجود بالابودن اعتبار علمی و وجهه مناسب اجتماعی هیچگاه مجالی برای حضور در تلویزیون نمییافتند. عضویت هیات علمی دانشگاه از دیگر شرایط حضور در تلویزیون بود.
دکتر «امیررضا رکن» متخصص پریودنتولوژی و رییس سابق هیاتمدیره انجمن پریودنتولوژی ایران، به «شرق» میگوید: «روزی نیست که دو تا سهشرکت که خود را از جانب صداوسیما معرفی میکنند با من تماس نگیرند. چندی پیش از طرف یکی از این شرکتها تماس گرفتند و از من برای شرکت در یکی از برنامههای صداوسیما دعوت کردند.» به گفته این دندانپزشک متخصص، تماسگیرنده عنوان کرد که چون شما جزو یکی از ۵۰ دندانپزشک برتر و استاد دانشگاه هستید، میتوانید با تخفیف ویژه در برنامه تلویزیونی حاضر شوید. دکتر «رکن» ادامه میدهد: «در گذشته بارها از سوی صداوسیما برای حضور در برنامههای پزشکی از من دعوت شده بود که در برخی از آنها شرکت کرده بودم اما از پیشنهاد پرداخت وجه برای حضور در تلویزیون بسیار متعجب شدم و در نهایت آن را نپذیرفتم.» به گفته این دندانپزشک متخصص، شرکتهای طرف قرارداد با سازمان صداوسیما که ظاهرا سازمان به آنان اجازه چنین فعالیتی را داده است، بر حسب شهرت پزشک یا گمنام بودن آن، مبالغی از ۱۰تا۳۰میلیونتومان را برای حضور در برنامههای مختلف تلویزیونی پیشنهاد میکنند. به گفته دکتر «رکن»، شرکتهایی که خود را از طرف سازمان صداوسیما معرفی میکنند، حتی سراغ شرکتهای واردکننده ایمپلنت (کاشت دندان) هم رفتهاند و از آنها خواستهاند با حضور در برنامههای تلویزیونی محصول خود را تبلیغ کنند. وی ادامه میدهد: «یکی از این شرکتها را که برای حضور یافتن در برنامه پیشنهادی تلویزیون با من مشورت کرد، منصرف کردم.» رییس سابق هیاتمدیره انجمن پریودنتولوژی ایران ادامه میدهد: «در حال حاضر ۶۰تا ۷۰شرکت واردکننده ایمپلنت در کشور به فعالیت مشغول هستند که اگر هریک بخواهند در تلویزیون به معرفی برند خود بپردازند، رقابتی ناسالم میان آنها شروع خواهد شد.» دکتر «رکن» یادآور میشود: «شرکتهای طرف قرارداد با صداوسیما به تلفن و اطلاعات دندانپزشکانی که در کشور در حال کار هستند دسترسی پیدا کردهاند. با این حساب اگر حتی ۵۰دندانپزشک به درخواست تماسگیرندگان پاسخ مثبت دهند، بیزینس خوبی برای صداوسیما فراهم میشود، اما آنچه در این میان قربانی میشود، سلامت مردم است.»
مدیر یک شرکت واردکننده ایمپلنت نیز که بهشدت از فعالیت شرکتهایی که خود را از طرف صداوسیما معرفی میکنند متضرر شده است و نمیخواهد نامش ذکر شود، میگوید: «فردی از شرکتی که ادعا میکرد، طرف قرارداد با سازمان صداوسیماست، با ما تماس گرفت و گفت که میتواند برند ما را در برنامههای تلویزیونی با ۳۰میلیونتومان معرفی کند. این شرکت پس از دریافت وجه پیشنهادی، بهقول خود عمل نکرد و برنامه مورد نظر هیچگاه در تلویزیون پخش نشد.» به گفته این فرد، برخی از شرایطی که سازمان صداوسیما در اختیار بخش خصوصی قرار داده، سوءاستفاده میکنند. بنا بر اظهارات افرادی که در معرض این تماسها بودهاند، شرکتهای تماسگیرنده در بسیاری موارد بدون عقد قرارداد و به صورت تلفنی هماهنگیها را انجام میدهند. یک دندانپزشک عضو هیات علمی دانشگاه نیز در این مورد اظهار میکرد: «با من برای حضور در تلویزیون تماس گرفته و عنوان شد با توجه به اینکه شما در برنامههای پزشکی تلویزیون چهرهای شناختهشده هستید، میتوانید در یکی از برنامههای تلویزیونی حاضر شوید و خود را معرفی و درباره فعالیتتان صحبت کنید اما اینبار با پرداخت وجه. البته بهدلیل همکاری با سازمان صداوسیما، به شما تخفیف ویژهای تعلق خواهد گرفت.»
در حال حاضر، یک شرکت واردکننده ایمپلنت با حضور در یکی از برنامههای شبکه پنج سیما به تبلیغ محصول خود میپردازد. در این موارد، برخلاف روزنامهها که باید در کنار درج تبلیغات عنوان «رپرتاژ آگهی» را درج کنند، سازمان صداوسیما تبلیغات فوق را در دل برنامههای خانوادگی، پزشکی و علمی میگنجاند و مخاطب هم خبردار نمیشود که پزشکی که در حال دادن اطلاعات است، بیش از تلاش برای ارایه اطلاعات صحیح به مردم، سعی در معرفی خود دارد.
در ۲۳ مهر امسال و در ساعت ۹ تا ۹: ۳۰صبح که جزو پرمخاطبترین ساعتهای رادیو سلامت تلقی میشود، پس از خبر و مطالب مفید علمی، برنامهای با عنوان راز زیبایی پخش شد. کارشناس این برنامه نه یک متخصص پوست بیطرف بلکه مدیرعامل یک شرکت تولیدکننده محصولات بهداشتی- آرایشی بود. هر چند عنوان نمیشد که او دارای چه تخصصی است اما وی در پاسخ به پیامهای کوتاه مردمی که از ریزش موی خود گلایه داشتند، شامپوی خاصی از شرکت خود را پیشنهاد میکرد. یک پرسش مربوط به شنوندهای بود که از ریزش ابرو گله داشت که باز هم کارشناس میهمان، محصول دیگری از شرکت خود را بهعنوان درمان ریزش ابرو معرفی کرد.
جامجم در روز چهارشنبه ۱۷مهر ۹۲، در معرفی یکی از برنامههای صداوسیما نوشت: «برنامه کافهسوال که روزهای جمعه و شنبه با دعوت از متخصصان زیبایی و چهرههای شناختهشده به موضوع داغ جراحی بینی در ایران میپردازد…» یکی از اعضای انجمن راینولوژی ایران که نمیخواهد نامش در این گزارش منتشر شود، میگوید: «با خواندن این خبر و با توجه به نزدیکبودن زمان برپایی کنگره انجمن، با تهیهکننده برنامه برای حضور اعضای انجمن در آن برنامه با هدف بررسی علل شیوع جراحی زیبایی در ایران بهویژه جراحی زیبایی بینی تماس گرفتم که تهیهکننده برنامه عنوان کرد که این برنامه «مشارکتی» است و پزشکان شما میتوانند برای حضور در برنامه هشتمیلیونتومان پرداخت کنند. ظاهرا کلمه «مشارکتی» طی یکی، دو سال اخیر برای انجمنهای پزشکی که مسوولانشان برای حضور در برنامههای تلویزیونی با هدف اطلاعرسانی به مردم یا حتی معرفی همایشهای خود با این سازمان مکاتبه داشتهاند، عنوانی آشناست.» دکتر «نوید ناصری»، دبیر اجرایی یازدهمین کنگره بینالمللی انجمن ارتودنتیستهای ایران، درباره برنامههای مشارکتی صداوسیما میگوید: «با توجه به نزدیکبودن زمان برپایی کنگره امسال انجمن ارتودنتیستها، از طرف انجمن با صداوسیما مکاتبه شد.
از شبکه برونمرزی جامجم با من تماس گرفته و عنوان شد اگر مایل به حضور در یک برنامه ۲۰دقیقهای هستید، باید چهارمیلیونتومان پرداخت کنید.» اینکه تصور دستاندرکاران سازمان صداوسیما از درآمد انجمنهای پزشکی چیست، معلوم نیست. نمیدانیم آیا آنها واقفند که انجمنهای پزشکی که نسبت به برگزاری کنگرهها و همایشها اقدام میکنند، تنها منبع درآمدشان ناشی از ثبتنام در کنگره و نهایتا واگذاری غرفه به شرکتهای دارویی و تجهیزات پزشکی است. همین درآمد نیز در دولت قبلی بسیار محدود شده بود و در عوض ملزم به پرداخت هزینههای سرسامآور اجاره محل، پذیرایی ناهار و هزینهای مربوط به دعوت از میهمانان خارجی و… آن هم در شرایط کنونی اقتصادی هستند و به قول معروف، دخلشان بیش از خرجشان است. در چنین شرایط دشواری که به هر حال کنگرهای برگزار میشود و دستاوردهای آن میتواند از طریق رسانه ملی در اختیار مردم قرار گیرد، چرا صداوسیما به جای بهرهگیری از چنین فضای مناسبی که برای اطلاعرسانی فراهم میشود، تنها به کسب درآمد خود میاندیشد؟
عنوان «مشارکتی» تنها شامل شبکهها و برنامههای پرمخاطب صداوسیما نیست. مسوولان شبکه سلامت که از راهاندازی آن کمتر از یک سال میگذرد و به دلیل آنکه تنها با دستگاههای گیرنده تلویزیونی دیجیتال قابل دریافت است، هنوز جایگاه مناسبی را در میان مخاطبان نیافته نیز، شرط حضور خود را در برخی برنامههای پزشکی، قرارداد با صداوسیما و پرداخت وجه عنوان میکنند.
تماسهای نمایندگان صداوسیما غیر از دندانپزشکان، دیگر پزشکان را نیز بهستوه آورده است. از روسا و اعضای انجمن جراحان پلاستیک که با حوزه زیبایی سرو کار دارند گرفته تا دیگر رشتهها، تماسهایی دارند که به گفته یکی از این پزشکان تعدادشان روزانه به چند تماس هم میرسد. منشی مطب یکی از این پزشکان که حالا میداند چگونه پاسخ این تماسگیرندگان را بدهد، در پاسخ به این تماسها میگوید: «سپاسگزاریم، آقای دکتر نیازی به تبلیغ ندارد.»
منبع:دندانه