شکوفه‌های ادبی یک دندانپزشک

 

آلکساندر اُوانسیان
روزنامه‌نویس و منتقد سینما

کتاب «تصمیم کسرا» مشتمل بر ۱۲ داستان کوتاه است که به گمان نگارنده، داستان «اخلاق سگی» بیشترین چرخش‌های قلمی و سبکی را در دل خودش دارد. البته در اینجا قصد بر نقد تک به تک داستان‌ها نیست، بلکه منظور نگاه به جهان نویسنده در یک لانگ‌شات بزرگ و سپس نزدیک شدن به خاص‌ترین داستان کتاب که پیشتر هم گفتم می‌باشد.

در این داستان، چرخش در فضایی رئال و سورئال و تبدیل شدن «حاج محمود» به حیوان بی‌زبان ولو در اوهام خودش و برگشت به جهان رئال پس از چند دقیقه، آن‌چنان خوب طراحی شده که مخاطب دیگر به فکر آخرین خط داستان نیست بلکه در جریان سفر از یک کالبد در کالبد دیگر به راحتی با سگ زخمی و شخصیت اول داستان این‌همانی می‌کند و خود را به دست داستان‌نویس می‌سپارد. و بی‌شک اینجا خواننده به یاد «قلب سگی» یا «دل سگ» اثر میخاییل بولگاکوف می‌افتد و یا حتی «روسلان وفادار» اثر گئورگی ولادیموف. که صد البته عجین شده با مولفه‌های خاص کاراکتر ایرانی، به مانند عبارت «سگ نجس» که کاملاً داستان را در سمت و سویی اصیل و خاص جهان نوشتاری نویسنده پیش می‌برد. هرچند شاید به لحاظ طبع شاعرانه نویسنده پایان‌بندی تا حدودی از دست می‌رود، اما باز هم از لذت خواندن این داستان چیزی کم نمی‌کند.

در بررسی این کتاب، از وجوه تماتیک اثر که چون یک دست نامرئی داستان‌ها را در یک راستا قرار می‌دهد هم نباید غافل شد. و سر زدن نویسنده به مانند دکتر غلام‌حسین ساعدی به مسائل روز، که همیشه می‌توانند بکرترین سوژه‌ها را نصیب نویسنده کنند.
اما هنوز فضای داستانها از یک سانتی‌مانتالیسم شاعرانه ارتزاق می‌کند که به خودی خود هیچ نکته منفی‌ای نیست، ولی شاید کمی از رئالیته حاکم بر زندگی قشری که نویسنده تلاش دارد تا با نقب زدن به درون آنها مشکلات و مسائلشان را باز گو کند، دور می‌شود. همچنین ظاهراً نویسنده از تلخی داستان‌های خودش راضی به نظر می‌رسد و نیاز به واکاوی در علت‌های این سیاهی را به خوانندگان خود سپرده است، یعنی با پایان هر داستان تازه شروع تفکر را در ذهن خواننده‌اش کلید می‌زند.

شخصیت‌های متولد شده توسط نویسنده در بیشتر داستانها هنوز چند صیقل دیگر مانده تا به زبان شخصی خودشان برسند. منظور این که تا حدودی لحن نویسنده پشت زبان شخصیت‌ها شنیده می‌شود و در برخی از داستانها هنوز کاراکترها زبان شخصی خودشان را ندارند تا بتوانند نویسنده اثر را به دنبال خود بکشند و سرنوشتشان را خودشان رقم بزنند که این محتاج زایش‌های فکری بعدی نویسنده در جهت پالوده‌تر کردن زبان کاراکترها و ایجاد درام در بینابین دیالوگ‌هایی است که برای آنها می‌نویسد. هرچند که شاید قساوت تمرین‌های آموزشی نویسنده را بیشتر به سمت تکنیک برده و روح آثارش را از بین ببرد، اما ایجاد یک توازن الاکلنگی بین حس و تکنیک که یک فرم درست را ایجاد کند در روایت لازم است.
اما از نکات مثبت کتاب اینکه نویسنده در داستان‌هایش هرگز به غروری خوش‌خیالانه دچار نمی‌شود و مهم‌تر از آن دارای اندیشه‌ای‌ست پویا و زایا.
داستانها ساده و روانند و دچار بلاتکلیفی مزمن روشنفکرنمایانه نیستند و تلاش در روایت‌های پیچاپیچ برای به تصویر کشیدن یک هیچ! در آنها محلی از اعراب ندارد، بلکه هر داستان حرفی دارد به اندازه و در فرمی هرچند هنوز به پالایش صد درصد نرسیده، اما درست.

داستان‌ها ملغمه کدر کلمات نیستند و از تصنع به دورند. هرچند که گاهی ساده‌انگارانه به نظر می‌رسند که قطعاً این اشکال باید در داستانهای بعدی رفع شود زیرا این نویسنده دارای فکر و نظر است و می‌تواند جدا از باز تولید شور و حرارت و احساس، در داستان‌هایش آفریننده و پرداخت‌کننده تفکر و تعقل نیز باشد.

مجموعه داستان تصمیم کسرا در سال ۹۹ توسط نشر دندانه منتشر شده است. این کتاب را می‌توانید از اینجا سفارش دهید.

منبع:دندانه