کوتاه و کاربردی درباره کامپوزیت‌های Bulk-fill

 

دکتر سوده جباری
متخصص دندان‌پزشکی ترمیمی و زیبایی

یکی از رویاهای دندان‌پزشکان این است که روزی بتوانند ترمیم‌های وسیع خلفی را به صورت توده‌ای با قراردادن یک لایه کامپوزیت و کیور آن در ۲۰ ثایه تکمیل کنند! امروزه برندهای مختلف کامپوزیت‌هایی با عنوان «کامپوزیت‌های bulk fill» به دندان‌پزشکان ارایه و ادعا نموده‌اند که می‌توان این کامپوزیت‌ها را در لایه‌های چهار تا شش میلیمتری در حفره دندانی قرار داد و در حقیقت به جای روش «لایه‌ای» ترمیم‌های کامپوزیت خلفی را با روش «توده‌ای» انجام داد. اما این ادعا تا چه حد حقیقی و قابل اعتماد است؟

بهتر است قبل از پرداختن به فلسفه ترمیم‌های توده‌ای، مروری بر روش سنتی لایه‌ای قرار دادن کامپوزیت (layering technique) در ترمیم‌های خلفی داشته باشیم. روش لایه‌ای بر اساس دو محدودیت انجام می‌شود:
۱- محددیت عمق کیور
میزان نفوذ نور و عمق کیور کامپوزیت‌ها محدود است. رنگ‌های معمولی در ضخامت دو میلیمتری و رنگ‌های تیره‌تر و اوپک‌تر در ضخامت‌های کمتر کیور می‌شوند.
۲- استرس ناشی از انقباض پلیمریزاسیون کامپوزیت‌ها و C-factor حفرات خلفی
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هایی که در ترمیم‌های کامپوزیت با آن مواجه هستیم انقباض پلیمریزاسیون کامپوزیت و استرسی است که این انقباض به دیواره‌های حفره وارد می‌کند. عواقب منفی این مساله می‌تواند حساسیت‌های بعد از درمان، جدا شدن باند و ایجاد گپ و میکرولیکیج (ریزنشت)، ریزترک‌ها و شکستگی‌های مینایی، خمش‌های کاسپی و دردهای ناشی از آن و در ‌‌‌نهایت پوسیدگی‌های ثانویه باشد. در حفرات خلفی برای غلبه بر این استرس‌ها کامپوزیت در لایه‌های مورب قرار داده می‌شود تا C-factor کاهش یافته و استرس کمتری به دیواره‌های حفره وارد شود.
از طرف دیگر تکنیک لایه‌ای معایبی دارد که مهم‌ترین آن‌ها شامل صرف زمان زیاد، احتمال بروز حباب، آلودگی و جداشدن باند بین لایه‌ها و دشواری انجام آن در حفرات کوچک با عرض کم است.
بنابراین به صورت خلاصه می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که کامپوزیت‌های بالک‌فیل باید حداقل به دو محدودیت ذکر شده غلبه کنند: عمق کیور بیشتری از کامپوزیت‌های دیگر داشته باشند و انقباض پلیمریزاسیون یا استرس ناشی از آن در این کامپوزیت‌ها کمتر از کامپوزیت‌های معمول باشد.

تقسیم‌بندی کامپوزیت‌های بالک‌فیل
کامپوزیت‌هایی که امروزه به عنوان کامپوزیت‌های بالک‌فیل به بازار دندان‌پزشکی معرفی شده‌اند در دو دسته کلی بر اساس ویسکوزیته تقسیم می‌شوند:
۱- کامپوزیت‌های با ویسکوزیته کم یا Flowable:
اغلب کامپوزیت‌های بالک‌فیل در این دسته قرار می‌گیرند. این کامپوزیت‌ها عمق کیور بالا و استرس ناشی از انقباض پلیمریزاسیون کمی دارند، اما خصوصیات فیزیکی و مکانیکی ضعیف‌تری از کامپوزیت‌های خلفی عادی دارند و بر اساس توصیه سازندگان باید با یک لایه کامپوزیت استاندارد در سطح اکلوزال پوشانده شوند (در حقیقت فلسفه کاربرد این نوع کامپوزیت‌های بالک‌فیل جایگزینی عاج دندان است و لایه کامپوزیت ترمیمی عادی که روی آن‌ها را می‌پوشاند نقش مینای دندان را ایفا خواهد نمود). قوام سیال این کامپوزیت‌های امکان ترمیم راحت‌تر با تخلخل کمتر در حفرات وسیع دندان‌های وایتال و درمان ریشه شده را فراهم می‌کند.
۲- کامپوزیت‌های با ویسکوزیته بالا:
این دسته از کامپوزیت‌های بالک‌فیل قوامی مشابه کامپوزیت‌های عادی داشته و خصوصیات فیزیکی و مکانیکی مناسبی دارند. با این وجود، قراردهی این کامپوزیت‌ها در لایه‌های ۴ میلیمتری از نظر تطابق با دیواره‌های حفره دشوار‌تر بوده و امکان احتباس حباب و تخلخل در کف حفره بیشتر است. به همین علت کاربرد یک لایه کامپوزیت با ویسکوزیته کمتر یا گلاس‌آینومر‌های رزین مدیفاید به عنوان لاینر حفرات در زیر این کامپوزیت‌ها توصیه شده است.

پس اینگونه می‌توان گفت هیچ کدام از کامپوزیت‌های بالک‌فیل فعلی، بالک‌فیل حقیقی نیستند بلکه حداقل در «دو لایه» قرار داده می‌شوند.

عمق کیور کامپوزیت‌های بالک‌فیل
نتایج بیشتر مطالعات نشان می‌دهد عمق کیور اغلب کامپوزیت‌های بالک‌فیل با کاربرد LED‌های معمولی، حقیقتا بیشتر از کامپوزیت‌های معمول است (۴ میلی‌متر یا بیشتر). سازندگان از تکنیک‌های مختلفی مانند ترانسلوسنسی بالا که نفوذ نور به قسمت‌های زیرین را تسهیل می‌کند، افزودن آغازگرهای نوری کمکی یا گروه‌های فعال نوری به رزین متاکریلات و کنترل بهتر جنبش واکنش پلیمریزاسیون برای افزایش عمق کیور این کامپوزیت‌ها استفاده کرده‌اند.

انقباض پلیمریزاسیون کامپوزیت‌های بالک‌فیل
بسیاری از کامپوزیت‌های بالک‌فیل با ویسکوزیته بالا انقباض پلیمریزاسیون کمتری از کامپوزیت‌های معمول دارند. کامپوزیت‌های بالک‌فیل فلو، میزان فیلر کمتر و انقباض بیشتری از کامپوزیت‌های معمولی دارند اما به علت خصوصیاتی مانند رزیلیانس بیشتر، استرس‌های ناشی از انقباض پلیمریزاسیون کمتری به دیواره‌های حفره وارد می‌کنند.

خصوصیات فیزیکی و مکانیکی کامپوزیت‌های بالک‌فیل
مطالعاتی که خصوصیاتی مانند استحکام فشاری و خمشی کامپوزیت‌های بالک‌فیل را با کامپوزیت‌های معمولی ترمیمی مقایسه می‌کنند، اغلب نشان داده‌اند که استحکام کامپوزیت‌های بالک‌فیل فلو از کامپوزیت‌های فلو معمولی بهتر بوده اما در مقایسه با کامپوزیت‌های ترمیمی معمولی ضعیف‌تر‌ هستند. این نتایج، توصیه سازندگان بر پوشاندن سطح اکلوزالی ترمیم با کامپوزیت‌های ترمیمی معمول را تایید می‌کند.

توصیه‌های کلینیکی
– با توجه به اینکه کامپوزیت‌های بالک‌فیل در دندان‌پزشکی نسبتا جدید هستند، هنوز مطالعات و تحقیقات لابراتواری و کلینیکی طولانی مدت کافی در مورد آن‌ها انجام نشده است و در کاربرد کلینیکی آن‌ها باید احتیاط کرد. پس بهتر است کامپوزیت‌های بالک‌فیل برندهایی که در مقالات متعدد بررسی شده‌اند را مورد استفاده قرار دهید. برندهایی مانند surefil SDR ساخت dentsply، X-tra base ساخت VOCO؛ Tetric EvoCeram BulkFill ساخت ایوکلئار، Filtek Bulk Fill (۳M
– بهتر است کامپوزیت‌های بالک‌فیل در لایه‌های بیشتر از ۳ میلی‌متر استفاده نشوند. کامپوزیت‌های بالک‌فیل با توجه به عمق کیور زیاد، انتخاب بسیار خوبی به عنوان لایه اول در کف حفرات خلفی که فاصله با نوک دستگاه لایت کیور بیشتر است، می‌باشند. بهتر است در کاربرد این کامپوزیت‌ها از دستگاههای LED با شدت نور بالا استفاده کنید اما مدل‌های ramp cure برای کاهش استرس وارد بر دیواره‌های حفره به کار برید (تکنیک soft cure).
– به نظر می‌رسد انواع فلو این کامپوزیت‌ها انتخاب مطمئن‌تری باشند. برای دستیابی به کنتاکت مناسب از نوار ماتریکس‌های سکشنال با لوپ مخصوص کمک بگیرید.

منبع:دندانه