بازار دندانپزشکی ایران در تسخیر کالای قاچاق است

 

گفتگوی نگین دندان‌پزشکی با رییس اداره تجهیزات دندان‌پزشکی وزارت بهداشت درباره ابهام‌ها و چالش‌های بازار تجهیزات دندان‌پزشکی ایران

بازار مواد و تجهیزات دندان‌پزشکی، ابهامات و پرسش‌های زیادی در خود دارد و اختصاص درصد زیادی از سهم بازار به کالاهای قاچاق و همچنین فروش علنی و آزادانه کالاهایی که مدت‌های طولانی است ممنوع و غیرمجاز اعلام شده‌اند، از جمله سؤالاتی است که برای هر دندان‌پزشکی مطرح است.
دکتر محمد مهدی گلابگیران که در حال حاضر مسئولیت اداره واردات تجهیزات دندان‌پزشکی اداره کل نظارت و ارزیابی تجهیزات و ملزومات پزشکی را بر عهده دارد، از جمله افرادی است که سال‌ها وظیفه نظارت بر واردات، تولید و عرضه تجهیزات دندان‌پزشکی را در وزارت بهداشت بر عهده داشته است و به‌عنوان کار‌شناس اداره نظارت بر تولید تجهیزات پزشکی، رییس کار‌شناسی اداره تجهیزات دندان‌پزشکی و کار‌شناس شرکت مادر تخصصی دارو و تجهیزات پزشکی فعالیت کرده است. بنابراین، مناسب دیدیم در این باره با او گفتگویی داشته باشیم که در ادامه می‌خوانید:

– آقای دکتر گلابگیران! در سال‌های گذشته سایت اداره تجهیزات وزارت بهداشت، با صدور اطلاعیه‌های متعدد، کالا‌ها و تجهیزات تقلبی و فاقد کیفیت را به دندان‌پزشکان معرفی می‌کرد، اما طی سال‌های اخیر کمتر شاهد این موارد بوده‌ایم. چرا؟
شاید بتوان گفت وظایفی مانند قیمت‌گذاری اقلام استراتژیک که از طرح تحول نظام سلامت بر دوش اداره کل تجهیزات افتاده است، بیشتر در حوزه پزشکی بوده است؛ بنابراین نظارت‌ها بیشتر در این حوزه چشمگیر هستند. البته در سال جاری برنامه‌ریزی‌های جامعی در خصوص بازرسی حوزه دندان‌پزشکی انجام شده است که امیدوارم به زودی نتایج آن‌ها را ببینیم.

– یکی از ابهامات این روزهای حوزه تجهیزات دندان‌پزشکی کشور، بحث دستگاه‌های پورتابل رادیوگرافی است. درحالی که طی سال‌های اخیر این دستگاه‌ها از سوی چندین شرکت تجهیزات دندان‌پزشکی با ادعای داشتن مجوزهای لازم، به کشور وارد شده و مورد استقبال دندان‌پزشکان نیز قرار گرفته است، مرکز نظام ایمنی هسته‌ای کشور و دفتر حفاظت در برابر اشعه سازمان انرژی اتمی، در اواخر سال ۹۴، طی اطلاعیه‌هایی خطاب به شرکت‌های وارد کننده تجهیزات دندان‌پزشکی و اداره کل تجهیزات پزشکی، توجیه‌پذیری استفاده از دستگاه‌های عکس تک دندان قابل حمل را مورد سؤال دانسته و واردات آن‌ها را ممنوع اعلام کرده‌ است. در حال حاضر اداره کل تجهیزات دندان‌پزشکی واردات این دستگاه‌ها را چگونه تعیین تکلیف کرده است؟
سازمان انرژی اتمی تاکنون درباره ایمن بودن کار با دستگاه‌های عکس تک دندان دستی به نتیجه قطعی نرسیده است و از آنجایی که دستگاه‌های جایگزین مطمئن‌تری برای آن‌ها وجود دارد، در حال حاضر اعطای مجوز واردات به آن‌ها را ممنوع کرده است.
اداره کل تجهیزات دندان‌پزشکی هم به‌تبع رأی این سازمان، از بهمن‌ماه سال ۹۴ تا اطلاع ثانوی، مجوز واردات این دستگاه‌ها را صادر نمی‌کند و پیش از این هم به تعداد معدودی از این دستگاه‌ها که صرفاً مجوز سازمان غذا و داروی آمریکا را داشته‌اند اجازه ورود به کشور را اعطا می‌کرده است.

– دستگاه‌های رادیوگرافی پرتابل، دوز اشعه کمتری نسبت به دستگاه‌های دیگر دارند و قابلیت نصب روی پایه ثابت برای آن‌ها پیش‌بینی شده است. پس چرا ایمنی این دستگاه‌ها به شکل کلی زیر سؤال رفته است؟
زیرا هنگام استفاده از این دستگاه‌ها، کاربر باید برای اکسپوز اشعه پشت آن قرار بگیرد و از آنجایی که عکس‌برداری با دستگاه‌های دستی ساده است، معمولاً برای این نوع استفاده هم خریداری می‌شوند. بنابراین به علت امکان برخورد پرتوهای اشعه ایکس به کاربر، ازنظر سازمان انرژی اتمی لزومی برای واردات این نوع کالا وجود ندارد و دستگاه‌های پرتابل معمولی می‌توانند جایگزین مناسب‌تری نسبت به انواع دستگاه‌های پرتابل دستی باشند.
به‌هرحال تا تائید سازمان انرژی اتمی، اداره تجهیزات دندان‌پزشکی هم در این خصوص مجوزی صادر نخواهد کرد.

– درحالی که کشور با بحران کم‌آبی مواجه است، هدر رفت زیاد آب در ساکشن‌های آبی یونیت‌های دندان‌پزشکی مورد توجه برخی رسانه‌ها قرار گرفته است. وزیر بهداشت نیز حدود دو سال پیش این دغدغه را رسانه‌ای و حتی برای کسانی که بتوانند در این زمینه ارایه راهکار دهند جایزه تعیین کرد. از آن زمان تا امروز وزارت بهداشت و اداره کل تجهیزات دندان‌پزشکی برای حل این مشکل چه تمهیدات و راهکارهایی اندیشیده است؟
هدر رفت آب، تنها یکی از مشکلات ساکشن‌های آبی است و مشکل دیگر، آلودگی‌هایی است که ساکشن‌های آبی و هوایی در دهان بیمار ایجاد می‌کنند. زیرا آن‌ها برای ایجاد مکش از سیستم ونچوری استفاده می‌کنند که این سیستم می‌تواند باعث برگشت بزاق به دهان بیمار شود و ایجاد آلودگی کند. به همین دلیل، این ساکشن‌ها در خارج از کشور منسوخ شده‌اند.
در ضمن در ساکشن‌های هوایی، فشار بیش از حد آب در خروجی، باعث برگشت آن و همچنین بیرون زدن آب و بخارات از دیگر منافذ و راه‌های خروجی مانند روشویی و چاه‌ها و در‌‌نهایت آلودگی محیط می‌شود. درنتیجه، اداره تجهیزات دندان‌پزشکی، مدت زیادی است که با تدوین آیین‌نامه‌ای در قالب الزامات یونیت دندان‌پزشکی، مشخصات ساکشن‌های مورد تائید را تعیین کرده و صرفاً استفاده از ساکشن‌های برقی و موتوریزه را تائید می‌کند. بنابراین، می‌توان گفت این اداره هیچ‌گونه مجوزی برای تولید یا واردات یونیت‌هایی که از ساکشن‌های آبی و یا هوایی استفاده می‌کنند صادر نمی‌کند.

– اما به‌رغم ممنوعیت واردات و استفاده از ساکشن‌های آبی و هوایی، شاهد استفاده فراگیر از آن‌ها در مطب‌های دندان‌پزشکی هستیم. علت چیست؟
متأسفانه هزینه قرار دادن ساکشن‌های مرکزی به‌عنوان ساکشن برقی در محل مورد نظر، حداقل حدود ۶ تا ٧ میلیون تومان است و نصب آن باعث تعطیلی ٣ یا ۴ روزه مراکز دندان‌پزشکی می‌شود و به این دو علت، دندان‌پزشکان اشتیاق چندانی برای راه‌اندازی چنین سیستم‌هایی ندارند. گذشته از این، نظارت بر استفاده از این ساکشن‌ها بر عهده معاونت درمان دانشگاه‌های علوم پزشکی است که مقتضی است در این مورد نظارت بیشتری را اعمال کنند.
بنابر آنچه گفته شد، مقتضی است با ارائه تسهیلات مناسب به دندان‌پزشکان برای خرید و نصب ساکشن‌های برقی که متأسفانه تاکنون تخصیص داده نشده است و همچنین نظارت جدی و مؤثر بازرسان معاونت‌های بهداشت و درمان بر روی مطب‌های دندان‌پزشکی و شرکت‌های تولیدکننده برای جلوگیری از تولید ساکشن‌های آبی و هوایی بر روی یونیت‌های دندان‌پزشکی و در ‌‌نهایت، فرهنگ‌سازی در میان دندان‌پزشکان و اطلاع‌رسانی لازم در مورد مزایای ساکشن‌های برقی و مضرات ساکشن‌های آبی و هوایی، این چالش از میان برداشته بشود.

– آیا سیاستی برای حمایت از تولید تجهیزات مبتنی بر اکودنتیستری، برای مثال عرضه یونیت‌های بدون ساکشن آبی در کشور وجود دارد؟ با توجه به دغدغه و توجه وزیر به این مهم، وزارت بهداشت تا امروز چه اقداماتی در این زمینه انجام داده است؟
اداره کل نظارت و ارزیابی تجهیزات و ملزومات پزشکی، با توجه به دستورالعمل الزامات یونیت و صندلی دندان‌پزشکی که چندین سال است آن‌ را اجرا می‌کند، هیچ‌گونه یونیت دندانپزشکی را با ساکشن‌های آبی و هوایی مورد تائید نمی‌داند و صرفاً یونیت‌هایی که دارای ساکشن برقی باشند را تائید می‌کند.
البته تولیدکنندگان داخلی، در پی سیاست‌های تشویقی اداره کل تجهیزات پزشکی، یکی، دو مدل ساکشن برقی ساخته‌اند که به نظر می‌رسد کیفیت مناسبی داشته باشند، اما باید برای تائید و دریافت مجوزهای قانونی و گذراندن استانداردهای مربوطه، به موسسه استاندارد و همچنین اداره کل نظارت و ارزیابی تجهیزات پزشکی مراجعه کنند.

– یکی از خبرهایی که طی مدت اخیر در شبکه‌های اجتماعی میان دندان‌پزشکان بازنشر می‌شود موضوع ممنوعیت واردات آمالگام است. آیا به عنوان یک مقام مسئول این خبر را تایید می‌کنید؟ در حالی که تنها دو شرکت در ایران به تولید آمالگام مشغول هستند می‌توان اینگونه تفسیر کرد که این یک رفتار مافیایی برای سوق دادن مشتری به دو شرکت داخلی تولید کننده این محصول است…
در کمیته فنی که سال گذشته به ریاست سازمان غذا و دارو برگزار شد، قرار بر این شد که در راستای فرمایشات مقام معظم رهبری در خصوص سال تولید ملی و مقاومت اقتصادی و حمایت از تولید داخلی، تا اطلاع ثانوی مجوزی در خصوص واردات آمالگام‌های کپسولی داده نشود، اما بعد از جلسات متعددی که به این منظور تشکیل شد، بنا بر این شد که در نیمه دوم سال جاری به حدود ١٠ تا ١۵ درصد آمالگام‌هایی که از برندهای بر‌تر بازار هستند، مجوز ورود داده شود. لازم به تذکر است که در این میان هیچ مافیایی وجود ندارد و این تصمیم، فقط به علت کیفیت و توان تولید تقریباً مناسب دو شرکت تولیدی موجود در کشور اخذ شده است.

– تولید انواع زباله‌های پلاستیکی در مطب‌های دندان‌پزشکی بسیار زیاد است و یکی از رویکردهای اصلی دندان‌پزشکی سازگار با محیط‌زیست، کاهش این زباله‌ها است. به نظر شما برای رسیدن به این هدف در کشور ما چه راهکارهایی وجود دارد؟
به نظر بنده مقدار زباله‌های پلاستیکی که در منازل تولید می‌شود بسیار بیشتر از زباله‌های مراکز درمانی است، اما به هر صورت ایجاد این زباله‌ها، نشان از مصرف ست‌های یک‌بارمصرف از قبیل سر ساکشن و کاورهای آن، سینی‌های یک‌بارمصرف، وسایل معاینه یک‌بارمصرف، روکش‌های صندلی، روکش‌های پوار آب‌ وهوا و غیره دارند (البته موارد دیگری هم برای تکمیل کنترل عفونت لازم است که باید در مطب‌ها رعایت شوند.) و این خود گواهی برای کار کردن در شرایطی مناسب است که از نظر عفونی کنترل شده است. به هر شکل در حال حاضر هنوز ماده دیگری جایگزین اقلام پلاستیکی یک‌بارمصرف نشده است و ما امیدواریم محصولات بهتر و مقرون به‌صرفه‌تری در آینده جایگزین این محصولات پلاستیکی شود.
نکته مهم دیگر، این است که شهرداری‌ها باید بتوانند زباله‌های درمانی را به‌صورت جداگانه جمع‌آوری کنند که متأسفانه هیچ اقدامی در این خصوص انجام نمی‌دهند و حتی زباله‌های دندان‌پزشکی را که باید در کیسه‌های زردرنگ جمع‌آوری و از زباله‌های دیگر تفکیک شوند، با زباله‌های دیگر مخلوط می‌کنند.
این در حالی است که شهرداری برای تفکیک زباله‌های بیمارستانی و کلینیک‌های بزرگ، اقداماتی انجام می‌دهد که مطب‌های دندان‌پزشکی از آن بی‌بهره هستند. مگر اینکه دندان‌پزشکان شخصاً با آن‌ها قرارداد ببندند که این کار هم فقط برای کلینیک‌های بزرگ، مقرون‌به‌صرفه و اقتصادی است.

– میزان واردات مواد و تجهیزات دندان‌پزشکی چقدر است و چند درصد از اجناس وارداتی، به‌صورت قاچاق وارد کشور می‌شوند؟
آمار سالیانه واردات تجهیزات و مواد دندان‌پزشکی که به‌صورت قانونی از اداره کل تجهیزات پزشکی مجوز گرفته‌اند، حدود ٨٠ میلیون دلار است و با در نظر گرفتن قاچاق کالا و اینکه معمولاً شرکت‌ها قیمت واقعی کالاهای خود را پایین‌تر از قیمت واقعی اظهار می‌کنند، این عدد می‌تواند بسیار بالا‌تر از این رقم باشد.
می‌توان گفت حدود نیمی از واردات کالاهای دندان‌پزشکی، به‌صورت قاچاق یا به شکل قانونی، اما بدون مجوز اداره کل تجهیزات پزشکی، از طریق گمرکات مرزی و یا به‌صورت چمدانی وارد کشور می‌شوند.

– دلایل سوق یافتن بازار تجهیزات و مواد دندان‌پزشکی به سمت قاچاق چیست؟
از دلایل سوق یافتن کالا‌ها به سمت قاچاق، می‌توان به فرار مالیاتی، فرار از هزینه‌های گمرکی و دولتی، بروکراسی‌های اداری طولانی و سخت، تسریع در زمان ورود کالا، ارزان‌تر شدن کالا به‌واسطه عدم پرداخت حقوق گمرکی و در‌‌نهایت هم ایجاد قوانین سخت‌گیرانه در فرایند ارائه مجوزهای لازم اشاره کرد.

– عوارض و مشکلات استفاده از اجناس قاچاق و بدون مجوز در دندان‌پزشکی چیست؟
از آنجایی که هویت کالاهای قاچاق مشخص نیست، احتمال تقلبی بودن آن‌ها وجود دارد و ممکن است باعث شکست خوردن درمان و ایجاد هزینه‌های چند برابری برای بیمار و همچنین نیاز به صرف زمان طولانی برای درمان مجدد آن دندان خاص و از طرف دیگر باعث تضعیف کار دندان‌پزشک شوند و تبحر او را زیر سؤال ببرند. البته در این میان ممکن است آسیب‌های غیرقابل درمان هم پیش بیایند که دندان‌پزشک را مجبور به کشیدن دندان کنند. در ‌‌نهایت هم باید گفت قاچاق و ثبت نکردن قانونی کالا‌ها، باعث پرداخت نکردن مالیات و در نتیجه تضییع حقوق دیگران و پرداخت مالیات از جیب آن‌ها می‌شود و همچنین باعث می‌شود شرکت‌هایی که آن کالای خاص را از طریق قانونی وارد می‌کنند ایجاد ضرر و زیان خواهد شد.

– درحالی که بسیاری از شرکت‌های داخلی ادعا می‌کنند توان تولید و رقابت با شرکت‌های خارجی را دارند، چرا تولیدکنندگان داخلی نتوانسته‌اند سهم چندانی از بازار بزرگ مواد و تجهیزات دندان‌پزشکی را از آن خود کنند؟
البته کشور ما در حوزه تجهیزات دندان‌پزشکی تولیدات فراوانی دارد که بعضی از آن‌ها از کیفیت مناسبی هم برخوردار هستند. به نظر بنده کمبود تولید، بیشتر در حوزه مواد و ابزارآلات وجود دارد که ازجمله دلایل آن، می‌توان به نگاه صرف تولیدکنندگان به بازار داخلی به‌عنوان بازار هدف، نبودن بعضی از تکنولوژی‌های های‌تِک و دانش فنی آن‌ها در داخل کشور، مقرون‌به‌صرفه نبودن کالا جهت تولید با توجه به ظرفیت مصرف بازار داخلی و بوروکراسی‌های طولانی در بیشتر سازمان‌هایی که مجوزهای لازم را ارائه می‌دهند اشاره کرد.

– راه‌های منطقی پیشگیری از قاچاق یا مصرف جنس بدون مجوز و راهکارهای اصلاحی برای سوق یافتن بازار به مسیر صحیح چیست؟
حقیقت این است که شرکت‌های واردکننده، تمایل دارند کالا‌ها و خدمات خود را در اسرع وقت ارائه کنند و درصورتی‌که بروکراسی‌های اداری، زمان زیادی را از آنان تلف کند، ترجیح می‌دهند به‌جای دوندگی برای اخذ مجوزهای واردات یک کالا، به دنبال مسیر کوتاه‌تر بروند. بنابراین یکی از راه‌های بسیار مهم برای جلوگیری از قاچاق مواد و تجهیزات دندان‌پزشکی، تسهیل و کوتاه کردن مسیرهای بوروکراتیک است.

– آقای دکتر گلابگیران! اصولا وظیفه نظارت بر کیفیت تجهیزات دندان‌پزشکی عرضه شده در بازار و مطب‌های دندان‌پزشکی با کیست؟ آیا این نظارت به‌درستی انجام می‌شود؟
درزمینهٔ کیفیت کالا‌ها، وظیفه نظارت بر بازار و مطب‌ها و شرکت‌ها به عهده اداره کل نظارت و ارزیابی تجهیزات و ملزومات پزشکی است، اما از آنجا که وسعت عرضه و فروش کالاهای پزشکی زیاد است، حتماً باید سایر ارگان‌ها ازجمله ستاد مبارزه با قاچاق کالا، اتحادیه‌ها و معاونت‌های درمان و بهداشت با این اداره کل همکاری کنند تا بتوان این کار را به نحو احسن انجام داد.

– اداره تجهیزات و ملزومات پزشکی وزارت بهداشت، طی سال‌های اخیر برخی از برندهای اتوکلاو دندان‌پزشکی را غیر استاندارد اعلام کرده است. آیا این حرکت در راستای حمایت از برخی برندهای خاص داخلی نبوده است؟
از آنجایی که اتوکلاو در استریل کردن تجهیزات دندان‌پزشکی مسئولیت مهمی بر عهده دارد، اداره تجهیزات دندان‌پزشکی هم در صدور مجوز واردات و یا تولید این دستگاه، دقت نظر زیادی به خرج می‌دهد.
دلیل غیراستاندارد اعلام کردن برخی برندهای چینی اتوکلاو، عدم برخورداری آن‌ها از استانداردهای کیفی لازم است. بنابراین برای جلوگیری از خطرات ناشی از استفاده این دستگاه‌ها، اسامی آن‌ها به‌عنوان اتوکلاو بی‌کیفیت و بدون مجوز قانونی اعلام شد.
البته اتوکلاوهای تولید داخل هم که از اداره کل تأییدیه دارند، از کیفیت مناسبی برخوردار هستند که لازم است با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری در خصوص سال تولید ملی و مقاومت اقتصادی از آن‌ها حمایت شود.

– چه معیاری برای معرفی یک دستگاه اتوکلاو استاندارد وجود دارد؟
ارائه تائیدیه‌های بین‌المللی مثل ISo، CE، FDA، تست‌های IEC و دیگر تست ریپورت‌های لازم و همچنین الزامات فنی اتوکلاو که در سایت اداره کل هم ثبت شده‌اند، از جمله معیارهای ضروری برای اعطای مجوز ورود به دستگاه‌های اتوکلاو هستند.
البته باید گفت از آنجایی که محصولات چینی کیفیت پایینی دارند، دیگر به آن‌ها مجوز ورود نمی‌دهیم.

– پس چرا برخی تجهیزات دندان‌پزشکی از جمله یونیت‌ها و اتوکلاوهای چینی با وجود عدم کسب استاندارد‌ها و مجوزهای لازم به شکل رسمی و علنی توسط برخی شرکت‌ها وارد کشور می‌شوند و به فروش می‌رسند؟
چنانچه اتوکلاو و یا هرگونه کالای دیگری، به‌صورت غیر استاندارد و بدون مجوزهای لازم در بازار عرضه شود، در صورت شناسایی، این اداره کل با آن‌ها برخورد و اقدامات لازم را درجهت معرفی آن‌ها به مراجع قضایی انجام می‌دهد.

– آیا اداره تجهیزات برای جلوگیری از ورود کالای بی‌کیفیت و قاچاق قدرت اجرایی دارد؟ یا فعالیت آن تنها به معرفی و توصیه محدود می‌شود؟
اداره کل نظارت و ارزیابی تجهیزات و ملزومات پزشکی، می‌تواند با اعمال سیاست‌های لازم، از ورود قانونی کالاهای بی‌کیفیت جلوگیری کند و همچنین با اعمال بازرسی‌های لازم در سطح بازار، کالاهای قاچاق یا تقلبی را شناسایی و به مراجع قضایی معرفی کند.

منبع:دندانه