دندانپزشکان و سقف مجاز تابش اشعه رادیوگرافی
از عکسهای رادیوگرافی آلبوم نسازیم!
دکتر فرین میزانیان
یادش بخیر. دوربینهای عکاسی قدیم و فیلمهای ۲۴ تایی یا ۳۶ تایی که میخریدیم. برای گرفتن هر عکس چقدر دست و دلمان میلرزید. دگمه شاتر را که فشار میدادیم دیگر همه چیز تمام بود. یک فیلم رفته بود و تازه صدای یکی از سوژههای عکس بلند میشد: «آخ، پلک زدم». وقتی در سن و سال مدرسه بودم، شانس این را پیدا کردم که در یک تاریک خانه، لذت چاپکردن عکس را احساس کنم. بازکردن فیلم زیر نور قرمز تاریکخانه و ظاهرشدن لحظه به لحظه عکسی که هر لحظه جزئیات بیشتری از آن را با عمق وجودم احساس میکردم.
بعدها، در دوران دانشجویی، تجربه مشابهی را در تاریکخانه پشتسر گذاشتم. ظاهرکردن رادیوگرافی بیماران و اما این بار با دلهره. آیا فیلم را خوب در دهان بیمار قرار دادهام؟ زاویهام خوب بوده؟ فایل تمام طول را رفته؟ نکند over شده باشد؟ ای وای سیلر از کانال بیرون زده و تمام این اضطرابها را با صدازدن دوبارۀ بیمار، تکرار دوبارۀ رادیوگرافی و باز ظاهرکردن عکس، همه و همه آزمونی دوباره برایم است.
دنیای عکاسی از فیلمهای سنتی و دوربینهای آن دوران گذر کرد و پا به دنیای دیجیتال گذاشت. با ورود دوربینهای عکاسی دیجیتال، شیوۀ عکاسی کاملاً دگرگون شد. ماهیت تکرارپذیر و قابل اصلاح این گونه عکاسی، به عکاس اجازه میدهد تا با فراغ خاطر و دستی باز از زوایای مختلف عکس خود را تهیه کند و آن را به کمک نرم افزارها اصلاح و ویرایش کند و به نتیجه دلخواه خود دست یابد.
دنیای رادیوگرافیهای دندانی هم مسیر مشابهی را پیموده و هر چند روشهای سنتی رادیوگرافی و ظهور و ثبوت فیلمهای رادیوگرافی هنوز رایج است، اما رادیوگرافیهای دیجیتال دندانی به سرعت در کلینیکها و مطبهای دندانپزشکی رو به گسترش است. از ظاهر جذاب مانیتوری که کنار یونیت دندانپزشکی نصب شده و بیمار را به راحتی در جریان مشکلات دندانیاش قرار میدهد تا سهولت و سرعتی که در تهیه رادیوگرافی و بررسی آن وجود دارد، همگی دندانپزشکان را به سمت تهیه رادیوگرافیهای دیجیتال سوق میدهد. امروزه، رادیوگرافیهای دندانی چه در تشخیص و چه هنگام درمان، عصای دست بسیاری از دندانپزشکان است و هر کدام به فراخور وضعیت مالی و سلیقهای خود، یک دستگاه رادیوگرافی آنالوگ، دیجیتال و یا پرتابل (درمورد حفاظت اشعه این نوع پرتابل کمی شک و تردید وجود دارد) در مطب قرار داده و از مزایای این اشعه نادیدنی سود می برند.
میانه شما با رادیوگرافی چگونه است؟
لطفاً کمی به شیوۀ درمانی خود فکر کرده، قضاوت کنید، از کدام گروه از دندانپزشکان هستید، ۱) برخی از دندانپزشکان با ورود بیمار به مطب به او دستور تهیه یک O.P.G یا به قول خود بیماران، «یک عکس کلی» را میدهند تا در یک نگاه از چند و چون تمام دهان آگاه شوند و هرچه پوسیدگی و دندان نابجا و عصب و رگ و عقل و نهفته هست را در یک کلیشه ببینند و خیال خودشان را راحت کنند؛ ۲) گروهی دیگر که کمی محافظهکارترند و به رادیوگرافیهای تخصصیتر معتقدند، دست به دامن بایتوینگ میشوند و با درخواست کلیشه بایتوینگ و گاهی پریاپیکالهای منطقهای، نگاهی تخصصی به نواحی میان دندانی و ریشهها، خواهند انداخت؛ ۳) گروه سوم دندانپزشکان نیز به مدد حسگرهای دیجیتال و تکنیک سریع و بیدردسر این روش، آلبومی از عکسهای تشخیصی تا درمانی را تهیه میکنند و در پروندۀ رایانهای بیمار ثبت و نگهداری میکنند؛ ۴) گروه چهارمی هم هست که به رادیوگرافی دندان اعتقادی ندارند و معمولاً بدون تهیه رادیوگرافی به تشخیص و درمان بیماریها میپردازند!
از هر گروه از دندانپزشکان یاد شده که هستید، شاید خواندن نتایج این پژوهش برایتان جالب باشد:
گروهی از پژوهشگران، در فاصلۀ زمانی میان سالهای ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۱ بر روی ۱۴۳۳ فرد مبتلا به «مننژیوما» پژوهشی انجام داده و آنها را با همین تعداد فرد سالم مقایسه کردند (مننژیوما گونهای تومور است که در پردۀ پوشاننده مغز و نخاع ایجاد میشود. این تومور خوشخیم است). نتایج پژوهش نشان داد کسانی که سالانه تحت رادیوگرافی بایتوینگ قرار میگیرند، ۴/۱ تا ۹/۱ برابر بیشتر از دیگران در معرض «مننژیوما» هستند و احتمال ایجاد «مننژیوما» در افرادی که پیش از ده سالگی تحت رادیوگرافی پانورامیک قرار گرفتهاند، سه برابر دیگران است.
یکی از پژوهشگران این تحقیق میگوید: «مننژیوما» بین افراد با وضع مالی بهتر، شایعتر است. شاید به این دلیل که آنها بیشتر به کلینیکهای دندانپزشکی سرمیزنند و به دنبال آن بیشتر زیر تیوب رادیوگرافی مینشینند.
هر چند دستگاهها و حسگرهای دیجیتال با تابش مقدار کمتر پرتو قادر به ثبت تصاویر رادیوگرافی هستند، ولی بهتر است پیش از هر بار قراردادن بیمارمان در برابر تابش پرتو X ، خوب در مورد لزوم آن فکر کنیم.
رادیوگرافی، هر چند وقت یک بار؟
انجمن غذا و داروی آمریکا (FDA) راهنمایی را برای چگونگی تجویز رادیوگرافیهای دهان و دندان، ارایه داده است. هر چند در توضیح ابتدایی این راهنما، این انجمن، سخاوتمندانه دندانپزشک را در تصمیمگیریهای فردی برای بیماران ویژه آزاد گذاشته است، ولی بد نیست ما نیز، پیش از تجویز رادیوگرافی برای بیمارانمان، نگاهی به این دستورالعمل بیاندازیم و سپس برای تجویز رادیوگرافی دست به کار شویم. قبل از هر چیز، FDA همۀ پرسنل درمان از دندانپزشک تا مسئول تهیه رادیوگرافی را به کاهش تابش پرتو به بیماران پیشنهاد میکند و نیز به استفاده از پیشبندهای سری و گردنبندهای محافظ تیرویید به ویژه در کودکان و زنان باردار تاکید میکند.
سخن پایانی
شاید ایده اصلی و اولیه ای که منجر به نگارش این مطلب شد، مشاهده پرونده بیماری بود که با ۱۳ کلیشه دیجیتال رادیوگرافی، بعد از درمان ریشه یک دندان پره مولر دوم بالا، به من مراجعه کرد تا تاج دندان را ترمیم و بازسازی کنم. بیمار من از این که بسیار خوب و دقیق بر روی دندان او کار شده بود و دندانپزشک با تهیه ۱۳ کلیشه رادیوگرافی برای یک دندان، سنگ تمام گذاشته بود، راضی و خوشنود بود. حقیقتاً نیز، پرکردگی ریشه دندان این مراجعه کننده، کامل و عالی بود اما این سوال در ذهن من نقش بست: ما دندانپزشکان، با توجه به کدام اصول و بنا بر کدام مرجع و روشی، از بیمارانمان رادیوگرافی تهیه می کنیم و آیا، تنها به این دلیل که میزان تابش اشعه در تکنیکهای دیجیتال ۵۰ تا ۸۰ درصد کمتر از روشهای آنالوگ است، اجازه داریم بیمارمان را با آلبومی از رادیوگرافیها برای هر درمان، روانه منزل سازیم. آیا می توانیم به مدد دستگاه های پیشرفته دیجیتال رادیوگرافی، کمترین میزان اشعه را به او انتقال دهیم و با تهیه رادیوگرافی های کمتر و آن هم به روش دیجیتال، او را از تابش بیهوده اشعه در امان نگه داریم. آیا یهتر نیست، برای درمان ریشه یک دندان تک ریشه ای، حداکثر همان ۴ رادیوگرافی همیشگی خودمان را تهیه کنیم و در دنیای پر از کارسینوژن ها و آلاینده های امروزی، که از همه طرف به انسانها، اشعه ها، پرتوها و مواد سمی غیرمجاز تزریق میشود، باری از دوش هم نوعمان کم کنیم آیا می توانیم شاد باشیم از این که به کمک حس گر دیجیتال شیک و گران قیمت مطبمان توانسته ایم دندان بیماری را درمان کنیم در حالی که یک چهارم حالت آنالوگ به او اشعه تابانده ایم؟ آیا در نبرد نیک زندگی راهمان را درست می پیماییم؟
منبع:دندانه