درباره حفره خشک دندان چه می‌دانید؟!

 

ترجمه: ندا احمدلو/ دندانه

حفره خشک دندان که با اصطلاح «استئیت آلوئولار» هم شناخته می‌شود، یکی از مشکلات دردناک مربوط به دندان‌ها است که گاهی اوقات پس از کشیدن دندان دائمی در دوران بزرگسالی اتفاق می‌افتد. حفره خشک وقتی به‌وجود می‌آید که لخته خون در ناحیه دندان کشیده‌شده به‌درستی شکل نمی‌گیرد یا این‌که لخته خون پیش از بهبودی و التیام مطلوب زخم، از محل خودش خارج می‌شود یا از بین می‌رود.

لخته خون به‌طور طبیعی در محل دندان کشیده‌شده شکل می‌گیرد. همین لخته خون است که مانند یک لایه محافظتی عمل می‌کند و از بافت استخوانی و عصب‌هایی که زیر حفره قرار دارند، مراقبت می‌کند. از طرف دیگر، لخته خون است که زمینه لازم را برای رشد بافت استخوانی جدید و شکل‌گیری بافت نرم روی آن فراهم می‌آورد.
بی‌محافظ شدن بافت استخوانی و اعصاب زیرین حفره به‌واسطه از بین رفتن لخته خون، به احساس درد شدید منجر می‌شود و در امتداد صورت به دیگر قسمت‌ها گسترش می‌یابد. این حفره به‌مرور ملتهب می‌شود و گیر کردن ذرات غذایی در آن با افزایش شدت درد همراه خواهد بود. محققان می‌گویند که حفره خشک، شایع‌ترین عارضه پس از کشیدن دندان (خصوصا دندان عقل) است.

علائم ابتلا به حفره خشک
نشانه‌ها و علائم شکل‌گیری حفره خشک می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
• احساس درد شدید در طی چند روز پس از کشیدن دندان
• از بین رفتن جزئی یا کلی لخته خون در محل کشیده شدن دندان (در این حالت، محل مورد نظر شبیه به یک حفره خالی دیده می‌شود)
• مشاهده بافت استخوانی در محل حفره
• احساس دردی که از حفره شکل‌گرفته به سمت گوش، چشم، شقیقه یا گردن پخش می‌شود (این درد در همان سمتی احساس می‌شود که دندان کشیده شده است)
• احساس بوی بد موقع تنفس یا احساس بوی غیرعادی و ناخوشایندی که از دهان نشات می‌گیرد

چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
توجه داشته باشید که پس از کشیدن دندان، احساس درجاتی از درد و ناراحتی عادی است. با این‌حال، این درد باید عادی باشد و شما باید بتوانید که درد را با استفاده از داروهای مسکّن تجویزشده توسط دندانپزشک یا جراح دهان و دندان، مدیریت و کنترل کنید. ضمنا این درد باید به مرور زمان کاهش یابد.
بنابراین اگر در روزهای پس از کشیدن دندان با تشدید درد مواجه شدید یا اساسا درد تازه‌ای را پس از چند روز احساس کردید، بلافاصله با دندانپزشک یا جراح دهان و دندان تماس بگیرید یا به مطب آن‌ها مراجعه کنید.

علت‌های شکل‌گیری حفره خشک
علت دقیق شکل‌گیری حفره خشک در دهان همچنان یکی از موضوعات مورد مطالعه برای محققان است. محققان گمان می‌کنند که وضعیت‌های خاصی می‌توانند در این مشکل دخیل باشند:
• آلودگی باکتریایی حفره پس از کشیدن دندان
• ایجاد تروما در محل کشیدن دندان (این حالت بیشتر در مواردی اتفاق می‌افتد که کشیدن دندان به‌سختی انجام می‌شود، مانند موارد دندان عقل نهفته)

عوامل خطر شکل‌گیری حفره خشک
عواملی که می‌توانند خطر شکل‌گیری حفره خشک را افزایش دهند، عبارتند از:
• استعمال سیگار و دیگر انواع دخانیات: ترکیبات شیمیایی موجود در سیگار یا دیگر انواع دخانیات می‌توانند روند بهبودی و التیام زخم را ضعیف کنند یا اساسا مانع از آن شوند. به‌علاوه، همین ترکیبات هستند که محل زخم را آلوده می‌کنند. عمل مکیدن که موقع استعمال دخانیات انجام می‌شود، می‌تواند لخته خون را خیلی زود از بین ببرد.
• داروهای ضدبارداری: وجود مقادیر زیادی از استروژن در داروهای ضدبارداری می‌تواند روند بهبودی و التیام طبیعی زخم را مختل کند و در نتیجه خطر شکل‌گیری حفره خشک را افزایش دهد.
• مراقبت نادرست در خانه: عدم رعایت دستورالعمل‌های دندانپزشک در خانه و جدی نگرفتن اصول بهداشت دهان و دندان می‌تواند خطر شکل‌گیری حفره خشک را بیشتر کند.
• تجربه حفره خشک در گذشته: اگر در گذشته حفره خشک را تجربه کرده باشید، احتمال تجربه دوباره آن پس از کشیدن یک دندان دیگر زیاد است.
• عفونت دندان یا لثه: وجود عفونت پیشینی یا فعلی در اطراف دندان کشیده‌شده، خطر شکل‌گیری حفره خشک را بیشتر می‌کند.

عوارض حفره خشک
حفره خشک دردناک به‌ندرت باعث عفونت یا عوارض خطرناک می‌شود. عوارض احتمالی می‌توانند شامل چنین مواردی باشند:
• تاخیر در روند بهبودی و التیام زخم
• شکل‌گیری عفونت در حفره یا حتی عفونت مزمن استخوان (استئومیلیت)

پیشگیری از حفره خشک در ۳ مرحله
۱. کارهایی که شما پیش از کشیدن دندان می‌توانید انجام دهید
برای پیشگیری از شکل‌گیری حفره خشک می‌توانید از راهنمای زیر پیروی کنید:
• نزد یک دندانپزشک یا یک جراح دهان و دندان بروید که تجربه خوبی در زمینه کشیدن دندان دارد
• پیش از کشیدن دندان حتما سعی کنید که سیگار کشیدن یا استعمال دیگر انواع دخانیات را کنار بگذارید.
• اگر هر گونه داروی تجویزی، داروی بدون نسخه یا داروی مکمل مصرف می‌کنید، حتما نام این داروها را به دندانپزشک یا جراح دهان و دندان اطلاع دهید چون بعضی از این داروها می‌توانند در روند لختگی خون تداخل ایجاد کنند.
۲. کارهایی که دندانپزشک یا جراح دهان و دندان می‌تواند انجام دهد
دندانپزشک یا جراح دهان و دندان، اقدامات مختلفی را برای مطمئن شدن از بهبودی مناسب حفره و پیشگیری از حفره خشک انجام خواهد داد. این اقدامات می‌توانند شامل یک یا چند توصیه همراه با هم باشند:
• استفاده از ژل‌ها یا دهان‌شویه‌های آنتی‌باکتریال پیش از کشیدن دندان و پس از آن
• تجویز آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی، خصوصا برای افرادی که سیستم ایمنی بدن‌شان ضعیف است
• تجویز محلول‌های ضدعفونی‌کننده برای زخم به‌جامانده از کشیدن دندان
• پانسمان ناحیه زخم‌شده پس از کشیدن دندان
۳. کارهایی که شما پس از کشیدن دندان می‌توانید انجام دهید
دندانپزشک یا جراح دهان و دندان، توضیحات و دستورالعمل‌هایی را به شما درباره روند بهبودی زخم پس از کشیدن دندان و همچنین نحوه مراقبت از زخم ارائه خواهد کرد. مراقبت صحیح در خانه پس از کشیدن دندان به بهبودی کامل زخم کمک می‌کند و مانع از آسیب‌دیدگی زخم می‌شود. دستورالعمل‌های رایج و اساسی معمولا شامل موارد زیر هستند:
• فعالیت بدنی: پس از کشیدن دندان، باقی ساعات روز را استراحت کنید. پزشک حتما به شما زمان ازسرگیری فعالیت‌های عادی را خواهد گفت. ضمن این‌که مدت‌زمان ضروری برای دور ماندن از فعالیت‌های ورزشی سنگین نیز به شما ارائه خواهد شد چون این ورزش‌ها می‌توانند روند لختگی خون را مختل کنند.
• کنترل درد: در روز اول پس از کشیدن دندان، ابتدا کمپرس سرد و سپس کمپرس گرم را روی صورت‌ بگذارید تا درد و تورم را کاهش دهید. البته ممکن است که پزشک شما، دستورالعمل خاصی را درباره استفاده از کمپرس سرد یا گرم به شما ارائه دهد. داروهای مسکّن برای کاهش درد را هم طبق دستورالعمل تجویزی مصرف کنید.
• نوشیدنی‌ها: پس از کشیدن دندان باید در ساعات باقی‌مانده روز مقدار زیادی آب بنوشید. از نوشیدنی‌های کافئین‌دار، گازدار یا گرم نیز تا زمانی که پزشک به شما گفته است، دور بمانید. ضمن این‌که حداقل تا یک هفته نباید از نی برای مصرف نوشیدنی‌ها استفاده کنید چون مکیدن می‌تواند لختگی خون را از بین ببرد.
• غذاها: در اولین ۲۴ ساعت پس از کشیدن دندان فقط غذاهای نرم مانند ماست یا پوره سیب بخورید. تا زمانی که اثرات ناشی از ماده بی‌حس‌کننده نیز کاملا از بین نرفته است، موقع جویدن مواد غذایی با احتیاط رفتار کنید و سراغ مایعات داغ یا یخ نروید. اگر پس از ۲۴ ساعت احساس کردید که وضعیت بهتری دارید، می‌توانید غذاهای نیمه‌نرم را به رژیم غذایی اضافه کنید ولی همچنان باید از جویدن غذاها با سمتی از دهان که زخم به‌جامانده از کشیدن دندان در آن دارد، خودداری کنید.
• تمیز کردن دهان و دندان‌ها: پس از کشیدن دندان، شما باید دهان را به‌آرامی بشویید و به‌آرامی مسواک بزنید. البته در اولین ۲۴ ساعت پس از کشیدن دندان، نباید مسواک یا آب پرفشار با زخم به‌جامانده از کشیدن دندان تماس پیدا کند. پس از این ۲۴ ساعت، به‌آرامی دهان را با استفاده از آب‌نمک ولرم شست‌وشو دهید. این کار باید چندین بار در هر ۲۴ ساعت و به مدت یک هفته متوالی تکرار شود. برای تهیه آب‌نمک ولرم باید ۲.۵ میلی‌لیتر نمک خوراکی را با ۲۳۷ میلی‌لیتر آب ولرم مخلوط کنید. در این زمینه نیز توصیه پزشک شما به هر توصیه دیگری ارجحیت دارد.
• استعمال دخانیات: اگر از سیگار یا دیگر انواع دخانیات استفاده می‌کنید، حداقل ۴۸ ساعت پس از کشیدن دندان و ترجیحا تا مدت‌زمانی طولانی نباید این کار را انجام دهید.

نحوه تشخیص حفره خشک
احساس درد شدید پس از کشیدن دندان در اغلب موارد برای پزشکان کافی است تا بتوانند در مورد حفره خشک تشخیص قطعی داشته باشند. البته پزشک می‌تواند از شما درباره علائم دیگر نیز سوال کند و دهان را برای بررسی وضعیت لخته خون یا احتمالا مشاهده بافت استخوانی معاینه کند.
گاهی اوقات پزشک به تصویربرداری از دهان و دندان با اشعه X نیاز دارد تا بتواند احتمالات دیگر مانند ابتلا به عفونت استخوان یا باقی ماندن قطعات کوچکی از ریشه دندان یا استخوان دندان در زخم را از روند تشخیص کنار بگذارد.

درمان حفره خشک
درمان حفره خشک با تمرکز بر روی کاهش علائم این مشکل و مخصوصا درد ناشی از آن انجام می‌شود. این روندهای درمانی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
• شست‌وشوی حفره: شست‌وشوی حفره توسط پزشک می‌تواند ذرات مواد غذایی یا هر گونه ذرات دیگری که در حفره گیر کرده‌اند را بیرون بیاورد و حفره را پاک‌سازی کند. باقی ماندن همین ذرات در حفره می‌تواند در احساس درد شدید و شکل‌گیری احتمالی عفونت نقش داشته باشد.
• پانسمان: پزشک می‌تواند حفره را با کمک ژل یا خمیرهای ویژه پانسمان کند. این پانسمان‌ها می‌توانند درد را با سرعت نسبتا سریعی تسکین دهند. شدت درد و علائم دیگر مشخص خواهند کرد که آیا شما به تعویض پانسمان نیاز دارید یا نه یا این‌که اساسا در ادامه نیازمند دیگر شیوه‌های درمانی هستید یا نه.
• داروی مسکّن: پزشک به‌منظور کنترل درد برای شما داروی مسکّن تجویز خواهد کرد.
• مراقبت در خانه: پزشک به شما خواهد گفت که پس از برداشتن پانسمان چگونه حفره را شست‌وشو دهید تا بتوانید روند بهبودی و التیام را تسریع کنید.
پس از شروع درمان، احتمالا خیلی زود متوجه تسکین درد خواهید شد. درد و علائم دیگر باید روند بهبودی را سپری کنند و در عرض چند روز از بین بروند. با این‌حال، اگر پزشک تاکید کرد که باید دوباره نزد او بروید، حتما طبق برنامه این کار را انجام دهید.

منبع:دندانه