ارتودنسی، خیابان تاریک و ورود ممنوع!

 

درمان‌های ارتودنسی باید توسط چه کسی انجام شوند؟

توضیح: این مطلب در سال ۸۹ در هفته‌نامه سپید و سایت ایردن منتشر شد و به دلیل تقارن موضوعی با مباحث اخیر درباره چالش میان متخصص و دندان‌پزشک عمومی بر سر درمان‌های ارتودنسی (+ و +) در سایت دندانه بازنشر می‌شود.
طبیعی است منصب علمی و صنفی برخی از افرادی که در این نوشتار از آنها نام‌برده می‌شود تغییر کرده است.

حکایت درمان‌های ارتودنسی در دندان‌پزشکی مشابه حکایت جراحی زیبایی بینی در پزشکی است. متولی اصلی درمان‌های ارتودنسی مشخص نیست. اینجا مدعیان دو دسته‌اند؛ ارتودنتیست‌ها و دندان‌پزشکان عمومی. متخصصان ارتودنسی انجام درمان‌های ارتودنسی را حق مسلم خود می‌دانند و اغلب اعتقاد دارند از انجا که دندان‌پزشکان عمومی در دوره تحصیل خود مباحث مربوط به درمان‌های ارتودنسی را بسیار محدود گذرانده‌اند، نباید وارد این حوزه تخصصی شوند، یا حداکثر حق دارند به درمان‌های ارتودنسی متحرک و پیش‌گیرانه دست بزنند. اما دندان‌پزشکان عمومی زیر بار این حرف نمی‌روند. آن‌ها معتقدند در درمان‌های دندان‌پزشکی هیچ حریمی میان دندان‌پزشکی عمومی و متخصص وجود ندارد و هر دندان‌پزشکی در صورت داشتن مهارت کافی می‌تواند در حوزه‌های مختلف دندان‌پزشکی وارد شود.

تعداد ارتودنتیست‌های کشور کافی نیست
رییس [سابق] انجمن ارتدودنتیست‌های ایران در مصاحبه با خبرگزاری ایرنا، با بیان جوان بودن جمعیت کشور و افزایش آگاهی جامعه نسبت به خدمات ارتدونسی تاکید کرده است: تعداد ارتودونتیست‌های کشور نسبت به جمعیت کشور ناکافی است.
دکتر محسن شیرازی پس از اشاره به تعداد محدود متخصصان ارتودنسی در سطح کشور از لروم انجام درمان‌های پیشگیرانه برای بسیاری از کودکان و نوجوانان گفته است تا در آینده به ناهنجاری فک یا بی‌نظمی دندان‌ها دچار نشوند و در ادامه اظهار امیدواری کرده است که با افزایش شمار دانشکده‌های دندان‌پزشکی که به آموزش ارتودنسی پرداخته‌اند، مشکل کمبود متخصص ارتودنسی برطرف شود.

در حال حاضر بین ۲۵۰ تا ۲۶۰ متخصص ارتودنتیست در کشور فعالیت می‌کنند. طی سه سال گذشته تعداد دانشکده‌هایی که مجاز به جذب دستیار تخصصی در رشتهٔ ارتودنسی بوده‌اند از پنج به نه دانشکده، افزایش یافته و شمار ورودی‌ تخصصی در این رشته از بیست به چهل نفر رسیده است. با این حال هنوز بسیاری از شهرهای کوچک و بزرگ کشور از وجود متخصص ارتودنسی محروم‌اند یا تعداد ارتودنتیست‌ها در آن‌ها کافی نیست.

مشکل کمبود متخصص ارتودنسی در سطح کشور البته یک راه حل دیگر هم دارد. راه‌حلی که معمولا ارتودنتیست‌ها به آن نمی‌اندیشند یا آن را قبول ندارند: آموزش دانش و مهارت‌های علم ارتودنسی به دندان‌پزشکان عمومی.
بیشتر متخصصان ارتودنسی مخالف ورود دندان‌پزشکان عمومی به حیطه ارتودنسی هستند و درمان‌های ارتودنسی را کاملا تخصصی و معمولا خارج از توانایی و دانش دندان‌پزشکان عمومی می‌دانند. اگر پای صحبت این دسته از متخصصان بنشینید برای اثبات ادعای خود شاهد و مثال فراوانی دارند. این ادعای ارتودنتیست‌ها البته سخن گزافی نیست. بسیاری از دندان‌پزشکان عمومی بدون داشتن دانش و مهارت کافی به درمان‌های ارتودنسی دست می‌زنند که نتیجه کار آن‌ها گاهی با خواسته و انتظار بیمار متفاوت است. ممکن است هزینه مادی و معنوی زیادی به بیمار وارد کند و حتی جبران خسارت آن ممکن نباشد.

چرا عمومی‌ها به سراغ ارتودنسی می‌روند؟
ارتودنسی از زمان تولد رشته‌های تخصصی در دندان‌پزشکی به عنوان رشته‌ای لوکس و پرطرفدار در میان دندان‌پزشکان مطرح بود. در نظر بسیاری از دندان‌پزشکان ارتودنسی رشته‌ای شیک و بدون دغدغه‌ است که تنها قشر مرفه جامعه طالب آن بودند و به‌سادگی چند برابر هزینه سایر درمان‌های دندان‌پزشکی را نصیب درمان‌گر می‌کرد.
بیشتر شاخه‌های دندان‌پزشکی در دوره عمومی به شکل کافی و حتی کاملی به دانشجویان دندان‌پزشکی آموزش داده می‌شود. اما آموزش مباحث ارتودنسی در دوره عمومی تنها شامل شناخت ناهنجاری‌ها و طرح درمان‌های پیش‌گیرانه است. همین طرح‌ درمان‌ها نیز معمولا در زمان محدودی که دانشجویان در بخش ارتودنسی می‌گذرانند به صورت عملی به آن‌ها آموخته نمی‌شود. به همین دلیل بسیاری از دندان‌پزشکان عمومی حتی قادر به تشخیص ناهنجاری‌ها در دهان کودکان و نوجوانان نیستند تا چه‌رسد به درمان آن‌ها.
دوره‌های بازاموزی رسمی و کلاس‌های تکمیلی نیز معمولا جواب‌گوی نیاز دندان‌پزشکان عمومی نیست و نمی‌تواند عطش آن‌ها را برای اموختن فوت و فن درمان‌های ارتودنسی رفع کند.
تشخیص‌ها و طرح درمان‌های غلط که رضایت بیمار را جلب نمی‌کند و‌ گاه به طرح شکایت از دندان‌پزشک در مراجع قضایی می‌انجامد نتیجه آموزش‌ ناکافی دندان‌پزشکان عمومی است که نمی‌خواهند انحصار درمان‌های ارتودنسی در دست متخصصان و تعداد محدود دندان‌پزشکان عمومی باقی بماند.

دندان‌پزشکان عمومی بیشتر محکوم می‌شوند
در سال ۸۶ دکتر محمدصادق احمدآخوندی و همکارانش در قالب یک طرح پژوهشی تعداد شکایت‌های طرح شده در سازمان نظام‌پزشکی را در رابطه با درمان‌های ارتودنسی را بررسی کردند.
این مطالعه به صورت مقطعی و به روش اسنادی و پرونده‌های سنواتی شکایت از دندانپزشکان عمومی و متخصص در ارتباط با درمانهای ارتودنسی از سال هفتاد و دو تا هشتاد و چهار شعب بدوی و تجدید نظر سازمان نظام پزشکی که مورد بررسی و صدور حکم قرار گرفته است انجام شد. از بین ۵۴ پرونده شکایت ثبت شده در شعب بدوی و تجدیدنظر سازمان، ۳۱ مورد مربوط به دندانپزشکان عمومی، ۱۶ مورد متخصصان ارتودنسی، سه مورد متخصصان اطفال و چهار مورد دندانپزشکان تجربی بودند. ۲۵ مورد از کل پرونده‌ها رای برائت و سه مورد توبیخ شفاهی، ۲۲ مورد توبیخ کتبی دریافت کرده و چهار پرونده دندانپزشکان تجربی به محاکم قضایی ارجاع شده بود. از بین ۳۱ دندانپزشک عمومی محاکم بدوی و عالی برای بیست نفر معادل ۶۴. ۵% توبیخ کتبی با درج در پرونده و برای دو نفر برابر ۶. ۵% توبیخ شفاهی و برای نه نفر حاکم برائت صادر شده بود.

پایان انحصار متخصص‌ها
انحصار درمان‌های ارتودنسی از چند سال پیش از دست متخصصان ارتودنسی خارج شد. یک دندان‌پزشک عمومی که روی علاقه شخصی خود، دوره تخصصی این رشته را در یک کشور خارجی گذرانده بود اقدام به برگزاری دوره‌های کوتاه مدت برای آموزش تکنیک خاصی از این رشته به دندان‌پزشکان عمومی کرد. این دوره‌های اموزشی اگرچه بدون مجوز وزارت بهداشت یا انجمن‌های رسمی دندان‌پزشکی برگزار می‌شد، مورد استقبال شدید دندان‌پزشکان عمومی قرار گرفتند. به‌طوریکه کلاس‌ها ابتدا در تهران و بعد‌ها در بسیاری از شهرهای بزرگ برگزار شدند و بسیاری از دندان‌پزشکان عمومی توانستند پس از گذراندن این دوره‌ها ناهنجاری‌های فکی و دندانی بیماران خود را درمان کنند.

جهاددانشگاهی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی تهران و شهید بهشتی نیز به عنوان دو نهاد علمی و ارایه دهنده آموزش‌های تکمیلی به دندان‌پزشکان در شکستن انحصار درمان‌های ارتودنسی نقش ویژه‌ای بازی کردند. این دو نهاد طی سال‌های گذشته اقدام به برگزاری دوره‌های میان مدت و بلند مدت آموزش ارتودنسی به دندان‌پزشکان عمومی کردند و به این ترتیب تلاش نمودند عطش دندان‌پزشکان عمومی را برای فراگیری علم ارتودنسی سیراب کنند.

بر خلاف استقبال و خوشنودی دندان‌پزشکان عمومی، متخصصان ارتودنسی به هیچ وجه از برگزاری این کلاس‌ها خوشحال نشدند. توجیه آن‌ها این بود که آموزش کوتاه مدت و چند هفته‌ای ارتودنسی هیچ‌گاه نمی‌تواند جایگزین دوره تخصصی سه‌ساله این رشته در دانشکده‌های دندان‌پزشکی شود.

اما علی‌رغم اعتراض ارتودنتیست‌ها و پیگیری‌های حقوقی انجمن ارتودنتیست‌های ایران، هیچ وقفه‌ای در برگزاری این کلاس‌ها ایجاد نشد،

نقطه پایان اختلاف کجاست؟
در چشم دندان‌پزشکان عمومی انحصار طلبی ارتودنتیست‌ها چندان منصفانه نیست. دندان‌پزشکان عمومی همان‌طور که در سایر رشته‌های دندان‌پزشکی دست می‌برند، می‌خواهند از بازار گسترده و پول‌ساز ارتودنسی سهم داشته باشند. سهمی بیشتر از آنچه ارتودنتیست‌ها برای دندان‌پزشکان عمومی قائلند؛ یعنی درمان‌های پیش‌گیرانه با استفاده از پلاک‌های ارتودنسی متحرک. پس کاستی دانش خود را در رشته ارتودنسی از طریق کلاس‌های غیر رسمی و آزمون و خطا پر می‌کنند، اتفاقی که منجر به طرح درمان‌های غلط و وارد شدن هزینه مادی و معنوی به بیماران می‌شود. شاید متولیان علم دندان‌پزشکی باید در نگاه امروز خود به ارتودنسی تجدید نظر کنند و در تدوین منابع درسی، سهم بیشتری برای آموزش ارتودنسی ثابت به دندان‌پزشکان قائل شوند.

منبع:دندانه