مسولیت مدنی دندانپزشک نسبت به کیفیت انجام پروتز و ایمپلنت

 

دکتر عباس کریمی، استاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
سحر کریمی، کارشناس ارشد حقوق خصوصی دانشگاه تهران

هنگام انجام پروتز و ایمپلنت ممکن است خسارت‌های جانی یا مالی گوناگونی به بیمار تحمیل شود. این خسارت‌ها، گاهی ناشی از خود این اعمال پزشکی است و گاهی به واسطه این اعمال اتفاق می‌افتد همانند ورود عوامل بیماری‌زا همچون ویروس‌های هپاتیت و ایدز که در نتیجه اعمال پزشکی به بدن وارد می‌شوند. از طرف دیگر این خسارت گاهی به شکل جانی ظاهر می‌شود در قالب فاجعه فوت یا به شکل ساده‌ای همچون شوک عادی یا حتی از بین رفتن نسج سخت همچون دندان و استخوان یا نسج نرم مانند مخاط دهان، لثه، زبان و لب‌ها، در صورتی که دندان‌پزشک موظف به جبران خسارت وارده شود، در اصطلاح علم حقوق از مسوولیت بدنی او سخن به میان می‌آید. در این رابطه باید بین زمانی که خسارت حاصله مستقیم از فعل دندان‌پزشک ناشی شده و آن را مسوولیت مدنی ناشی از اتلاف می‌خوانند با زمانی که خسارت وارده غیرمستقیم از عمل او نشات گرفته و آن را مسوولیت مدنی ناشی از تسبیب می‌نامند، تفاوت قائل شد.

مبحث اول: مسوولیت مدنی ناشی از اتلاف دندان‌پزشک نسبت به کیفیت انجام پروتز و ایمپلنت
براساس ماده اتلاف (من اتلف مال الغیر فهو له ضامن)، هر کس مال دیگری را تلف و به دیگری خسارت وارد کند، ضامن جبران خسارات وارده است و در این رابطه تقصیر داشتن یا نداشتن عامل زیان اهمیتی ندارد، به عبارت بهتر، مسوولیت ناشی از اتلاف مسوولیت بدون تقصیر (مسوولیت عینی و مطلق) است. اعمال این قاعده در خصوص حرف پزشکی موضوع ماده ۳۱۹ قانون مجازات اسلامی است. بنابراین اگر هنگام انجام اعمال دندان‌پزشکی به دندان دیگری لطمه زده شود، یا دندان مورد معالجه بیش از حد موردنیاز و متعارف تراش داده شود یا استفاده از ابزار و تجهیزات باعث از بین‌رفتن نسج‌های سخت یا نرم شود، براساس ماده ۳۱۹ پیش‌گفته، دندان‌پزشک مکلف به پرداخت دیه، ارش و سایر خسارات است، خواه رعایت احتیاط‌های لازم را کرده باشد و خواه این خسارات ناشی از بی‌احتیاطی و تقصیر باشد و خواه دندان‌پزشک تبحر و تخصص لازم را داشته باشد و خواه این خسارات ناشی از بی‌تجربگی وی باشد. با وجود این، چنانچه ثابت شود که دندان‌پزشک در مقام احسان بوده و قصد نیکی‌کردن به دیگری داشته، مسوولیت مدنی ناشی از اتلاف منتفی می‌شود و احسان دندان‌پزشک رافع مسوولیت اوست. دندان‌پزشکی که حرفه خود را بیشتر وسیله کسب درآمد هر چه بیشتر قرار داده باشد تا مداوای دیگران (و در عین حال تامین‌ نیازهای مالی)، دندان‌پزشکی که به جراحی‌های زیبایی غیردرمانی می‌پردازد و کلینیک‌های دندان‌پزشکی می‌توانند به استناد قاعده احسان از مسوولیت مبرا شوند. همچنین است دندان‌پزشکی که مقررات و اخلاق حرفه‌‌ای را رعایت نکرده یا از بیمار به عنوان موضوع آزمایش مواد، تجهیزات و روش‌های جدید درمان استفاده کرده باشد یا مرتکب هر نوع تقصیر دیگر شود نمی‌تواند از قاعده مزبور بهره جوید و به هر حال مسوول است.

مبحث دوم: مسوولیت مدنی ناشی از تسبیب دندان‌پزشک به کیفیت انجام پروتز و ایمپلنت
چنانچه به واسطه عمل پروتز و ایمپلنت و به‌طور غیرمستقیم، بیمار قربانی خسارات جانی و مالی شود، خواه این خسارت خارج از عمل موردنظر باشد، همانند ابتلا به بیماری‌های هپاتیت و ایدز، خواه این خسارت در رابطه با عمل مزبور حاصل شود، همانند عفونی‌شدن لثه‌ها به علت اشکال در مواد یا روش ایمپلنت، خسارات وارده مشمول قاعده تسبیب می‌شود و تنها در صورتی دندان‌پزشک مسوول است که مقصر باشد یا به عبارت روشن‌‌تر مرتکب بی‌احتیاطی یا بی‌مبالاتی شده باشد. بنابراین، اگر روش درمانی دندان‌پزشک روش متعارف و موردتاییدی باشد، مواد مورداستفاده استاندارد باشد و تاریخ مصرف آنها منقضی نشده باشد و دندان‌پزشک نیز رعایت جوانب احتیاط کرده باشد و با این حال به علت اتفاق‌های پزشکی، خسارتی حادث شود، دندان‌پزشک مسوول نیست، در حالی که اگر مواد مورد استفاده استاندارد نباشد یا تاریخ گذشته باشد یا در طول مدت عمل مرتکب تقصیر شده باشد مسوولیت مدنی دندان‌پزشک مسجل است. به نظر می‌رسد حتی رضایت بیمار نیز نمی‌تواند در این رابطه مسوولیت دندان‌پزشک را مرتفع کند. چنانچه مواد مورد استفاده از کیفیت بالا برخوردار نباشد و دندان‌پزشک به لحاظ پایین آوردن هزینه درمان در نظر داشته باشد از مواد با کیفیت متوسط یا پایین استفاده کند، مکلف است بیمار را از موضوع مطلع کند و تعهد اطلاع‌رسانی دقیق در این رابطه باید رعایت شود و در غیر این صورت مسوول است. تقلب کارخانه تولیدکننده مواد و نیز تکنیسین نیز نمی‌تواند از مسوولیت دندان‌پزشک بکاهد، زیرا وی طرف قرارداد درمان است و اوست که باید جبران خسارت کند و سپس به تکنیسین یا کارخانه به منظور جبران خسارت پرداخت شده به بیمار رجوع کند. فقط در صورتی که دندان‌پزشک قادر به تشخیص تقلب نبوده باشد یا در صورتی که مداخله پزشک اورژانسی باشد می‌توان دندان‌پزشک را از مسوولیت مبرا دانست و بیمار مجبور خواهد بود شخصا به طرفیت کارخانه و تکنیسین طرح دعوا کند.

اگر خسارات وارده ناشی از تقصیر دستیار و پرستار باشد، اصولا باید دندان‌پزشک را مسوول جبران خسارت دانست اگر چه دندان‌پزشک پس از پرداخت خسارت، می‌تواند برای جبران خسارت به دستیار یا پرستار رجوع کند. با این وجود، اگر دندان‌پزشک بتواند ثابت کند که مراقبت‌های لازم را معمول داشته و به دستیار و پرستار آموزش لازم را داده، می‌تواند از مسوولیت مبرا شود و در این صورت بیمار می‌تواند برای جبران خسارت مستقیم به دستیار و پرستار مراجعه کند. دندان‌پزشکی که به حساب و مسوولیت کلینیک دندان‌پزشکی فعالیت می‌کند، در مقابل کلینیک مسوول است و این کلینیک است که مستقیم در مقابل بیمار زیان‌دیده مسوولیت دارد.
چنانچه گروه دندان‌پزشکان به عمل ایمپلنت اقدام کرده باشند و معلوم باشد که خسارات وارده ناشی از عمل کدام یک از آنها بوده همان شخص به تنهایی مسوولیت دارد، مگر اینکه ثابت کند خسارت وارده ناشی از دستور و تعلیمات سر گروه و استاد بود که در این صورت سر گروه به عنوان سبب اقوی از مباشر مسوول خواهد بود. در صورتی که معلوم نشود خسارت ناشی از عمل کدام یک از اعضای گروه بوده، همگی بالسویه مکلف به جبران خسارت هستند.

منبع:دندانه