کدام بینظمیهای دندانهای شیری و دایمی نیاز به درمان ارتودنسی دارند؟
تلفظ شین به جای سین شاید سادهترین اتفاقی باشد که یک دانشآموز دبستانی با دندانهای ارتودنسی شده، ادا میکند و به خنده همکلاسیها منتهی میشود. ارتودنسی کردن دندان شرایطی دارد که مهمترین آنها، شرایط سنی است و بیشترین جمعیت افرادی که شامل این مساله میشوند، کودکان دبستانی و نوجوانان مقاطع ششم تا هشتم مدارس هستند. حال طرح این مساله که مناسبترین سن برای انجام عمل ارتودنسی چه زمانی است یا اینکه این عمل چه پیامد مثبتی برای کودکان و نوجوانان دارد، بهانهای شد برای گفتگو با دکتر «برهمن سبزواری» متخصص ارتودنسی و استادیار دانشکده دندانپزشکی رفسنجان. مشروح این گفتوگو را از نظر میگذرانید.
دندانه: به عنوان نخستین سوال بهتر است به انواع مشکلات ارتودنسی اشاره کنیم. این مشکلات به چند دسته تقسیم میشوند؟
به صورت عام و ساده مشکلات ارتودنسی شامل ناهنجاریهای دندانی و اسکلتی است اما در سطح وسیعتر مشکلات ارتودنسی بر اساس رابطه فک بالا و پایین با هم، به ۳ گروه اصلی ناهنجاری کلاس یک، ناهنجاری کلاس دو و ناهنجاری کلاس سه تقسیم میشود که هر یک از این حالات درمان خاصی را نیاز دارد. مشکلات کلاس یک در زمانی است که فکین در موقعیت صحیح بوده ولی دندانها در موقعیت صحیح نسبت به هم نباشند. اندازه دندانها ممکن است نسبت به اندازه فک خیلی بزرگ یا خیلی کوچک باشد و جویدن را با اشکال مواجه کند و روی زیبایی تأثیر بگذارد. مشکل رابطه فکی کلاس دو هنگامی است که فک بالا رشد بیش از حد داشته یا موقعی است که فک پایین رشد کافی ندارد و عقبتر قرار گرفته است. مشکلات رابطه کلاس سه نیز که نسبت به سایر موارد نادرتر است، زمانی است که فک پایین رشدی بیشتر از حد داشته باشد، این وضع در جویدن مشکلات خاصی ایجاد کرده و در مجموع بر سلامتی فرد تأثیر دارد. در سنین پایین با درمان ارتودنسی به تنهایی رفع اشکال میشود ولی در سنین بالا درمان ارتودنسی و جراحی مشترکا بایستی انجام شود.
دندانه: سن مناسب مراجعه کودکان برای درمان این مشکلات چیست؟
سن مناسب مراجعه کودکان در دو گروه سنی کودکان و نوجوانان و همچنین بالغین (بزرگسالان) طرح درمانهای متفاوت و متمایزی دارند.
بهم ریختگی نظم دندانهای دایمی در فک پایین بسیاری از والدین را نگران میکند. دلیل این اتفاق چیست و آیا نیازی به پیگیری و مراجعه به دندانپزشک وجود دارد؟
اظهار نظر در این مورد بستگی به شدت بینظمی و سن فرد دارد. اگر میزان آن اندک (حدود ۱ تا ۲ میلیمتر) و در سنین حدود ۹ تا ۱۰ سالگی باشد معمولا خود به خود با افزایش سن کودک و جایگزینی دندانهای دایمی به جای دندانهای شیری برطرف میشود.
میزان بیشتر آن نیازمند مداخله درمانی در سن حدود ۱۲ سالگی (پس از رویش دندانهای دایمی) دارد. در بزرگسالان نیز معمولا این بینظمیها خود به خود برطرف نمیشوند بلکه به علت رشد تاخیری فک پایین با افزایش سن به ویژه در اواخر دهه دوم زندگی (حدود ۲۰ سالگی)، مشکل شدیدتر خواهد شد. به هرحال مراجعه به متخصص ارتودنسی در هر سنی توصیه میشود.
دندانه: چه دلایلی باعث بروز مشکلات ارتودنسی میشود؟ آیا از دست رفتن زودهنگام دندانهای شیری در نظم آینده دندان دایمی موثر است؟
عوامل ایجاد کننده مشکلات ارتودنسی، ارثی و محیطی هستند. ارث یا ژنتیک در مشکلاتی مانند ارتفاع زیاد یا کم صورت و نیز بزرگی فک پایین تاثیر زیادی دارد. عوامل محیطی از قبیل عادت مکیدن انگشت به مدت طولانی یا از دست رفتن زودهنگام دندانهای شیری هم میتوانند باعث مشکلات اسکلتی یا دندانی شوند.
دندانه: آیا میتوان از بروز مشکلات فکی و بینظمی دندانی در کودکانی که والدین آنها چنین مشکلاتی را دارند، جلوگیری کرد؟
در برخی از مشکلات دندانی و اسکلتی، این امکان وجود دارد که با مداخله بهنگام در سن مناسب، مانع از پیشرفت مشکل شد. ولی در مواردی از قبیل بزرگی شدید فک پایین، امکان پیشگیری وجود ندارد و درمانهایی شامل ارتودنسی و جراحی لازم است که پس از اتمام جهش رشدی بلوغ انجام میگیرد.
دندانه: برخی از کودکان در سالهای اولیه رویش دندان دایمی دندانهای مرتب دارند اما به تدریج نظم دندان آنها بهم میخورد. دلیل این امر چیست؟
در کودکان نرمال انتظار میرود که در دوره دندانی شیری، بین دندانها مقداری فاصله داشته باشد. در غیر این صورت پس از رویش دندانهای دایمی، بینظمی دندانی ایجاد خواهد شد. با توجه به اندازه کوچکتر دندانهای شیری نسبت به دندانهای دایمی جایگزین (ناحیه جلویی فکین)، این احتمال وجود دارد که در دوره دندانی مختلط (زمانی که کودک هم دندان شیری در دهان دارد و هم دندان دائمی رویش کردهاند) به تدریج بینظمی دندانی ایجاد شود.
دندانه: برخی بر این عقیدهاند که اگر دندان نیش کودکان خارج از قوس فکی رویش کرد، با کشیدن دندان نظم دندانها به شکل طبیعی اصلاح خواهد شد، آیا این نظر صحیح است؟
دندان نیش با توجه به موقعیت آن در فکین و نیز شکل خاص تاج و طول ریشه، یکی از مهمترین دندانهای دایمی است و کشیدن آن به هیچ عنوان توصیه نمیشود. کشیدن دندان نیش دایمی میتواند منجر به بروز اختلال در عملکرد سیستم دندانی و زیبایی صورت شود.
دندانه: آیا اگر دندان آسیای اول کودکان به دلیل شدت پوسیدگی کشیده شود، ممکن است زمینهساز مشکل ارتودنسی در آینده شود؟ برای پیشگیری چه باید کرد؟
دندانهای آسیای اول دایمی که در حدود سن ۶ سالگی و در پشت آخرین دندانهای شیری میرویند، مستعد پوسیدگی هستند. برای جلوگیری از پوسیدگی کاربرد شیارپوش (Fissure Sealant) توصیه میشود. از دست رفتن زودهنگام این دندانها میتواند سبب بهم ریختن سیستم دندانی، کمبود فضا برای رویش سایر دندانهای دایمی و نهفتگی دندانهای دیگر شود. در صورت از دست رفتن دندانهای فوق، باید دستگاههای فضا نگهدار، استفاده شود تا از بروز مشکلات جلوگیری شود.
متخصص ارتودنسی و ناهنجاریهای فک و صورت در مشهد
منبع:دندانه