آیا دندانپزشکی از پزشکی جداست؟

 

دکتر رضا حسین‌پور*

آیا ما دندان‌پزشکان هم پزشک هستیم؛ پزشک دهان و دندان، مثل متخصصین سایر رشته‌های پزشکی؟ یا نه، رشته دندان‌پزشکی کاملا جدا از رشته پزشکی است و بالطبع همه امور آن هم از پزشکی جداست؟
این سوال خیلی از دندان‌پزشکان است. در پاسخ به سوال، بعضی‌ها خود را جزو گروه اول می‌دانند؛ یعنی پزشک دهان و دندان. بعضی‌های دیگر خود را در گروه دوم جا می‌دهند؛ جدا از پزشکان. خیلی‌های دیگر نیز بین این دو گروه هستند یعنی خود را به درجاتی پزشک و به درجاتی مستقل، جدا از پزشکان می‌دانند!

واقعیت این است که دهان و دندان جزئی از بدن است و بنابراین علم بررسی امراض و بیماری‌های این مجموعه نیز مرتبط با سایر علوم پزشکی است. با ای‌نهمه و بدون اغراق، دندان‌پزشکی تنها رشته علوم پزشکی است که تا حد بسیار زیادی از پزشکی جدا شده و متخصصین سایر علوم پزشکی اطلاعات چندانی در خصوص این رشته ندارند. این تفاوت‌ها فقط مربوط به رشته دندان‌پزشکی نیست. از قضا بیماری‌های دهان و دندان نیز بسیار متفاوت از سایر بیماری‌های بدن هستند به‌طوری‌که:
– پوسیدگی دندانی به عنوان شایع‌ترین بیماری دهان، همگانی بوده و کمتری کسی است که آن را تجربه نکرده باشد.
– بیماری‌های دهان بر خلاف بسیاری از بیماری‌های عمومی، قابل پیش بینی و بالطبع قابل پیشگیری هستند.
– بیماری‌های دهان کمتر از بیماری‌های عمومی تهدید کننده حیات هستند.
– به دلیل فوق‌الذکر بیماری‌های دهان معمولا غیر اورژانس و درمان آن‌ها سرپایی است.
– بر خلاف بیماری‌های سیستمیک که نوعا بیماری‌های میان‌سالی و سالمندی هستند، پوسیدگی دندانی از سنین بسیار پایین شروع و در سنین بالا روند آن بسیار کند می‌شود.
– بر خلاف اکثر بیماری‌های عمومی، پوسیدگی دندان قابل بهبودی خودبخود نیست و روند پیشرونده، ولی کند و مزمن دارد.

شاید همین تفاوت‌ها و برخی تفاوت‌های اساسی دیگر بین بیماری‌های دهان با سایر بیماری‌های عمومی باعث جدا شدن این رشته از سایر رشته‌های پزشکی شده باشد. این جدایی تاریخی آثار خوب و بد بسیاری به دنبال داشته است. شاید بد‌ترین تاثیر این جدایی بی‌توجهی مسئولین به مقوله سلامت دهان و دندان باشد. موضوعی که باعث شده تا پوسیدگی شایع‌ترین بیماری بدن پس از سرماخوردگی باشد، که اگر دومی چندان قابل کنترل نیست اولی کاملا قابل پیشگیری است.
در ساختار نظام‌های سلامت کشورهای مختلف تصمیم گیری برای بخش دندان‌پزشکی ذیل سیاست‌های کلی بخش سلامت صورت می‌گیرد و از آنجا که بسیاری از مسئولین حوزه سلامت، غیر دندان‌پزشک هستند و اشراف چندانی به موضوع ندارند، اهمیت توجه به سلامت دهان و دندان مغفول باقی می‌ماند.

شاید برخی چنین استدلال کنند که مسئولین سلامت معمولا اولویت را به بیماری‌های با ریسک بالا‌تر می‌دهند و بیماری‌های دهان خطر چندانی نداشته و حیات و ممات فرد را به مخاطره نمی‌اندازد. این استدلال اصلا صحیح نیست. بر اساس برخی گزارش‌ها بیش از ۱۵درصد از کل هزینه‌های بهداشت و درمان کشور مربوط به درمان‌های دندان‌پزشکی است. بر پایه همین گزارش‌ها حدود ۴۰ درصد از هزینه‌ها مربوط به خدمات بستری است. به عبارت بهتر تمامی صد‌ها بیماری اورژانس و مخاطره‌ا‌نگیز و تهدید کننده حیات با انواع آزماش و دارو و درمان‌های مختلف جراحی همه و همه کمتر از ۳ برابر بیماری‌های دهان هزینه دارند. آیا این اعداد قابل تامل نیستند؟ آیا اهتمام بیشتر به بخش دندان‌پزشکی و سلامت دهان این امکان را به مسئولین نخواهد داد تا در هزینه کردن برای‌‌ همان بیماری‌های پر مخاطره و دارای اولویت با فراغ بال بیشتر عمل کنند؟

به عنوان مثال وزارت بهداشت سال‌هاست که طرح جلوگیری از تنبلی چشم و غربال‌گری بیماری‌های چشم را جزو برنامه‌های دارای اولویت شبکه‌های بهداشت و درمان قرار داده و تبلیغات گسترده‌ای نیز روی این موضوع صورت می‌گیرد. در ضرورت امر هیچ تردیدی نیست ولی مقایسه بین بیماری‌های چشم و هزینه‌های آن با هزینه‌های دندان‌پزشکی به راحتی نشان می‌دهد که جای چنین برنامه‌های جامع و گسترده‌ای در بخش دندان‌پزشکی واقعا خالی است.

خلاصه اینکه خواه رشته دندان‌پزشکی را جدا از پزشکی بدانیم یا بخشی از آن و خواه دندان‌پزشکی اولویت اصلی مسئولین باشد یا نباشد، باید بپذیریم که سلامت دهان و دندان بخش مهم و لاینفک سلامت عمومی و بهره‌مندی از خدمات دندان‌پزشکی دغدغه بسیاری از مردم است.

منبع:دندانه