آیا استفاده از واکسن متفاوت در دوز دوم ممکن است؟
دکتر حسن رودگری
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
کارگروه تازههای علمى کرونا سازمان نظام پزشکى کشور
این روزها به دلایل مختلف از جمله سختی تأمین واکسن، خُلف وعده تولیدکنندگان و همچنین دلایل علمی همانند افزایش اثربخشی و یا پرهیز از عوارض بحث ترکیب واکسنها که معروف به Mix & Match (M&M) است، شایع و داغ است و پژوهشهای بسیاری در دست اجرا میباشند. برخی از کشورها هم به دلیل گرفتاری در تأمین واکسن پیش از انتشار نتایج قطعی این پژوهشها تصمیم به M&M گرفتند. طبق گزارش WHO از ۸۰ کشوری که از سبد کووکس استفاده میکنند، ۴۰ کشور در معرض خالی شدن سبد خود میباشند.
کشورهای بوتان، کانادا (آسترازنکا و واکسن mRNA)، چین (واکین Cansino پس از ویروس غیرفعال)، اندونزی) یک بوستر دیگر بعد از دو دوز سینوواک)، ایتالیا (واکسن متفاوت بعد از آسترازنکا)، روسیه (تحقیق بد ترکیب آسترازنکا و اسپوتنیک را شروع ولی آن را متوقف نمود)، کره جنوبی (ترکیب آسترازنکا و فایزر چون پی بردند آنتیبادی خنثیکننده ۶ برابر در مقایسه با دو دوز آسترانکاست و فایزر بعد آسترازنکا ایمنی سلولی بهتری میدهد ولی آسترازنکا پس از فایزر آنتیبادی بالاتر میدهد)، تایلند (آسترازنکا پس از سینوواک) و ویتنام (فایزر پس از آسترازنکا) پیشاپیش طرح M&M را آغاز کردند. ابوظبی نیز تصمیم گرفت یک دوز فایزر بهعنوان دوز سوم به آنهایی که دو دوز سینوفارم گرفتند بدهد. یکمطالعه اسپانیایی نیز از سطح ایمنی بهتر و طولانیتر درنتیجه ترکیب آسترازنکا و فایزر سخن گفته است. در المان نیز آنگلا مرکل پس از آسترازنکا برای دوز دوم مادرنا گرفته است.
اکنون سؤال اصلی این است که ترکیب واکسن کمپانیهای مختلف تا چه حد مطمئن است؟
هرچند استفاده از ترکیب واکسنها در شرایط کمبود واکسن وسوسهانگیز و گاهی کارگشاست اما از نظر علمی هنوز نیاز به اطلاعات معتبر بیشتری است تا در مورد safe بودن آنها نظر داد.
برخی میگویند ترکیب دو واکسن mRNA متفاوت میتواند safe بوده و ایمنی علیه بخشهای مختلف پروتئین اسپایک بدهد اما با این که این دو از یک پلتفرم هستند هنوز دیتا برای آنها نیز کم است.
محققین دوبی هم پی بردند که ترکیب دو واکسن مختلف برخی عوارض مثل تب و بدندرد را شایعتر و شدیدتر میکند. نتایج یک تحقیق اروپای شرقی نیز بر روی ترکیب آسترازنکا و اسپوتنیک (که هر دو پلتفرم مبتنی وکتور دارند) و بهبود عمل آنها در ترکیب باهم بهزودی منتشر میشود.
برخی اعتقاد دارند جهش و تولید واریانت های جدید باعث میشود تزریق یک واکسن مشابه در دو دوز که بخش خاص و مشابهی از ویروس را هدف میگیرند، کم اثر شود درحالیکه به کار بردن دو واکسن متفاوت که بخشهای مختلف ویروس را هدف گرفتند، محتملاً ایمنی مؤثرتری در مقابل واریانت ها میدهد.
درحالیکه اثرگذاری ترکیب واکسنهای مختلف تقریباً در نتیجه اولیه مطالعات اثبات شده، محققین تأکید دارند بهتر است فقط بر روی افزایش اثرپذیری متمرکز نشویم و احتمال عوارض متفاوت و یا بدتر را هم مورد بررسی قرار دهیم. اخیراً طرح بزرگ دانشگاه آکسفورد به نام Com Cov Trial کشف کرد که ترکیب آسترازنکا و فایزر باعث عوارض بیشتری مثل تب، بدن درد، لرز، سردرد و درد مفاصل و عضلات میشود. هرچند هیچکدام از این افراد بستری نشدند اما تحقیق فقط بالای ۵۰ سالهها را لحاظ نمود و ممکن است جوانترها عوارض شدیدتر داشته باشند.
از طرفی برخی معتقدند که استفاده از واکسنهایی که هر دو دوز آنها کاملاً شبیه هم هستند (همانند آسترازنکا و یا سینوفارم) موجب میشود که بدن با ماده ویروسی کاملاً مشابهی در دو دوز برخورد کرده و عکسالعمل خفیفتر از انتظاری در دوز دوم بروز دهند، بنابراین دادن یک واکسن متفاوت در دوز دوم ممکن است ایمنی بهتر و قویتری را تحریک کند هرچند عوارضی مثل تب، سردرد و بدندرد بیشتر میشود ولی این عوارض قابلکنترل هستند.
نتیجه میگیریم با انتشار نتایج تحقیقاتی که در جریان هستند، احتمالاً بهزودی ترکیب واکسنها در دستور کار واکسیناسیون قرار میگیرد اما اینها بر اساس پژوهشهای شفاف بر روی واکسنهای کاملاً شناخته شده میباشند، لذا اکنون سؤال اینجاست که آیا هیچ تحقیقی بر روی واکسنهای داخلی و ترکیب آنها با هم دیگر و یا با واکسنهای وارداتی در دست انجام است؟ ضمناً بیشترین تحقیقات خارجی بر روی ترکیب واکسنهای mRNA مثل فایزر و مادرنا با سایر واکسنها همانند آسترازنکا و J&J بوده که در ایران وجود ندارند. سؤال بعدی اینکه
آیا تحقیقى در خصوص دوز بوستر سوم جهت واکسن چینى سینوفارم در دست بررسى است؟
منبع:دندانه