استفاده مجدد از تجهیزات پزشکی در بیمارستان‏‌ها؛ تهدید یا فرصت؟!

 

سمیه شرافتی: کمتر از یک ماه پیش معاون درمان وزارت بهداشت با ارسال بخشنامه‌ای به دانشگاه‌های علوم پزشکی و بیمارستان‌ها، استفاده مجدد از برخی وسایل یک‌بار مصرف اتاق عمل را مجاز اعلام کرد.

در این بخشنامه که با عنوان «فرآوری مجدد ایمن وسایل پزشکی» صادر شده، چنین آمده است: «با توجه به لزوم اجتناب از استفاده بی‌رویه وسایل پزشکی یک‌بارمصرف و تغییر رویکرد تدارک و تأمین وسایل پزشکی، ابزار و وسایل جهت انجام جراحی‌ها و پروسیجرهای تهاجمی از وسایل پزشکی یک‌بارمصرف به سمت استفاده از وسایل با قابلیت استفاده مجدد (reusable) فهرست تجهیزات، وسایل پزشکی یک‌بار مصرفی که باید با وسایل پزشکی با قابلیت استفاده مجدد جایگزین شوند و فهرست تجهیزات و وسایل پزشکی یک‌بار مصرفی که در صورت رعایت موازین کنترل عفونت و تبعیت از چرخه استریلیزاسیون قابلیت استفاده مجدد را دارا هستند، به‌عنوان مصوبات طرح تحول نظام سلامت استان تهران تهیه و به مراکز درمانی ابلاغ می‌شود.»

انتشار این بخشنامه‌ به قدری سوء‌تفاهم برانگیز بود که بازتاب منفی زیادی در رسانه‌های جمعی و شبکه‌های اجتماعی داشت. محتوای بخشنامه دستمایه شوخی‌های نوشتاری و تصویری زیادی در روزنامه‌ها و شبکه‌های اجتماعی شد اما به عقیده کارشناسان و متخصصان حوزه سلامت انتشار این بخشنامه در کنار بحث افزایش آمار خطاهای پزشکی، نگرانی، بی‌اعتمادی و بدبینی مردم به جامعه پزشکی را بیش از پیش افزایش داد. نگرانی و بدبینی ناشی از صدور این بخشنامه تنها منحصر به اتاق‌های عمل و بیمارستان‌ها نشد و تمامی اعضای جامعه پزشکی، اعم از پزشکان، دندان‌پزشکان و پرستاران را مجبور کرد بابت استریل بودن و بی‌خظر بودن ابزار درمانی مورد استفاده، بارها و بارها به بیمارانشان اطمینان خاطر دهند.

دستورالعمل مربوط به وسایل چند بار مصرف است
با وجود نگرانی‌هایی که نسبت به افزایش عفونت‌های بیمارستانی بعد از استفاده مجدد از وسایل اتاق عمل (البته با ضد‌عفونی وسایل) وجود دارد؛ مدیرکل دفتر مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت می‌گوید: اینکه گفته می‌شود ما وسایل یک‌بار مصرف را به بیمارستان‌ها ابلاغ کرده‌ایم که مجدد استفاده کنند موضوع غلطی است و در هیچ بخشنامه‌ای این مسئله مطرح نشده بلکه آنچه مدنظر بوده این موضوع است که اعلام کرده‌ایم وسایلی که قابلیت استفاده مجدد را دارند (reusable) می‌توانند در اتاق عمل دوباره مورد استفاده قرار گیرند که این وسایل از جانب کارخانه‌های تولیدکننده نیز اعلام شده که قابلیت چندبار مصرف را دارد که تعداد آنها نیز اندک نیست.
بهزاد کلانتری در ادامه می‌گوید: در واقع اجرای این بخشنامه برای این است که بار اضافی به بیمار و بیمه‌ها تحمیل نشود. مردم نگرانی در ارتباط با این مسئله نداشته باشند چرا که ما علیه ایمنی، بخشنامه نمی‌زنیم. ضمن اینکه الزام برای اجرای بخشنامه در بیمارستان‌های خصوصی و دولتی وجود ندارد و درصورتی که بیمار نخواهد از وسایل چندبار مصرف استفاده کند بخشنامه برایش اجرا نمی‌شود.»

دستورالعمل ربطی به تحریم ندارد
انتشار بخشنامه معاونت درمان درست در بحبوحه نوسانات شدید نرخ ارز و نابسامانی حوزه مواد و تجهیزات پزشکی، این شائبه را ایجاد کرد که دستور استفاده مجدد از ابزار و تجهیزات پزشکی بیمارستانی یکی از تلاش‌های وزارت بهداشت برای مقابله با تحریم‌ها و محدودیت‌های اقتصادی است اما سخنگوی وزارت بهداشت در مصاحبه مطبوعاتی اعلام کرد این بخشنامه ربطی به تحریم‌ها ندارد.
دکتر حریرچی گفت: انجمن‌های علمی پزشکی با ارسال نامه‌های رسمی، درخواست صدور مجوز‌های جدید برای استفاده مجدد از این وسایل مطابق استاندارد علمی را داشته‌اند. ضمن این که بدون این بخشنامه‌ها هم جراحان و پزشکان برجسته ایرانی مطابق موازین علمی و درمانی و دستورالعمل‌های مربوط به کشورهای سازنده، از این وسایل با ایمن‌سازی و استریل، استفاده مجدد می‌کردند.
سخنگوی وزارت بهداشت در عین حال تاکید کرد: با این وجود، هنوز استفاده مجدد از وسایل پزشکی در کشور ما نسبت به کشورهای غربی کمتر است. ضمن این که پزشکان ایرانی و مدیران حوزه سلامت، کوچک‌ترین مسامحه و کوتاهی در تامین سلامت مردم نکرده و نخواهند کرد.

وسایل یک‌بار مصرف، یک‌بار مصرف است!
رئیس بخش درمان یکی از بیمارستان‌های مطرح تهران ابلاغیه جدید وزارت بهداشت را تهدیدی برای سلامت بیماران و شیوع بیماری‌های عفونی می‌خواند و می‌پرسد: استفاده مجدد از تجهیزات پزشکی در کدام کشور مرسوم است؟ مگر می‌شود به‌دلیل صرفه‌جویی چشممان را به روی خطراتی از جمله عفونت‌های بیمارستانی که در اتاق عمل وجود دارد ببندیم؟ بدون شک چنین بخشنامه‌ای نه‌تنها در راستای صرفه جویی در حوزه درمان نیست بلکه اجحافی در حق بیماران است.
او می‌گوید: کالای یک‌بار مصرف همان‌طور که از نامش برمی‌آید کالایی است که نباید حتی دو بار استفاده شود و صدور چنین بخشنامه‌ای جای تامل و سؤال آن هم از وزارت بهداشت دارد که چگونه می‌شود وسایل یک‌بار مصرف را آن هم در اتاق عمل با شرایط خاصی که از نظر عفونت‌های بیمارستانی حکمفرماست چندین بار استفاده کرد؟ البته برخی از وسایل و تجهیزات موجود در اتاق عمل از جمله قیچی که در این لیست آمده است قابلیت شست‌وشو و استریل با روش‌های موجود در کشور را دارد و لزومی هم ندارد که بیماران در این زمینه از وسایل یک‌بار مصرف استفاده کنند تا هزینه‌شان افزایش یابد. اما آیا سایر تجهیزات مورد نیاز ازجمله استپلر و پک‌های جراحی چنین خصوصیاتی را دارند؟

جای نگرانی نیست!
معاون درمان وزارت بهداشت در رفع ابهام از محتوای بخشنامه مذکور به خبرنگاران چنین گفت: تجهیزات پزشکی قابل فرآوری مجدد با استفاده از مواد ضدعفونی کننده، اتیلن اکساید و پلاسما استریل شده و قابلیت استفاده مجدد دارد و جای نگرانی نیست. این روش کاملا استاندارد بوده و مورد تایید کمیته‌های کنترل عفونت قرار دارد، ضمن اینکه بعضی از وسایل که در جراحی‌های حساس چشم به‌کار می‌رود، یا وسایل بی‌هوشی و سایر جراحی‌ها، با روش فرآوری مجدد مورد استفاده قرار می‌گیرد و تاکنون هیچ‌گونه مشکلی برای سلامت بیمار ایجاد نکرده است. این روش مرجع بین‌المللی دارد و و روشی نیست که مخصوص ایران باشد.
دکتر قاسم جان‌بابایی تاکید کرد: کالاهایی که قابلیت مصرف مجدد دارند، یک‌بار مصرف نبوده و قابلیت استفاده مجدد دارند، وزارت بهداشت لیستی از این وسایل را ابلاغ کرده است و وسایل خارج از لیست نباید به صورت دوباره مصرف شوند.

بخش‌نامه بی‌مورد!
اگرچه به گفته سخنگوی وزارت بهداشت تقریبا در همه جای دنیا، بیمارستان‌ها و مراکز درمانی از لوازم پزشکی که قابلیت استفاده مجدد دارند، بهره می‌برند، اما به عقیده کارشناسان، انتشار چنین بخشنامه‌‏ای از سوی وزارت بهداشت می‌توانست به گونه‌ای شفاف‌تر و با ادبیاتی بهتر صورت گیرد و عنوان «استفاده مجدد از برخی وسایل یک‌بار مصرف پزشکی»، اشتباه بزرگی بود. این بخشنامه بدون نگاه کارشناسی در راستای صرفه‌جویی اقتصادی بدون درنظر گرفتن مخاطرات احتمالی صورت گرفته است. واقعا جای سؤال دارد که چگونه می‌توان در جراحی‌ها و به‌خصوص در اتاق عمل که ریسک خطا و حتی بروز عفونت برای بیمار بسیار بالاست چنین دستوری داد؟

منبع:دندانه