آمالگام دندانی ماده‌ای غیر همرنگ (نقره ای یا سیاه) است، که برای پر کردن دندان از آن استفاده می‌شود و مرکب از ۵۰ درصد جیوه ۳۴.۵ درصد نقره ، ۹% قلع ، ۶% مس و ۰.۵% روی است.

تاریخچه

آمالگام به مدت بیش از صد سال است که در سراسر دنیا برای ترمیم دندان استفاده می شود. این ماده در سال ۱۸۱۲ توسط یک شیمیدان انگلیسی شناخته و در سال ۱۸۳۳ به دنیا معرفی شد.
قدیمی‌ترین نمونه استفاده از آمالگام به عنوان ماده پر کننده دندان دقیقاً شناخته شده نیست ولی گزارش شده‌است که خمیر نقره ای در سال ۶۵۹ بعد از میلاد در چین برای این امر به کار می‌رفت. قبل از آمالگام، دندان پزشکان برای پر کردن دندان از موادی چون تراشه‌های سنگ و صمغ و چوب پنبه و تربانتین و سرب و طلا و … استفاده می‌کردند.

فیزیکدان مشهور Ambroise Paré (۱۵۱۰ – ۱۵۹۰) برای پر کردن دندان از سرب و چوب پنبه استفاده می‌کرد. در سال ۱۶۰۳ Tobias Dorn Kreilius برای تولید آمالگام فرایندی را معرفی کرد که شامل حل کردن سولفید مس با اسید قوی و افزودن جیوه و جوشاندن آن و ریختن آن در دندان می‌شد.
در فرانسه ماده معدنی پر کننده‌ای که D’Arcet ساخت بسیار مردم پسند بود ولی برای استفاده قبل از ریختن در دندان باید جوشانده و ذوب می‌شد. Louis Regnart به این ترکیب، جیوه افزود و دمایی را که نیاز داشت به مقدار قابل توجهی پایین آورد و به همین خاطر، “پدر آمالگام” لقب گرفت.

آمالگام در سال ۱۸۲۶ توسط Auguste Taveau در فرانسه جا افتاد. ولی قبلاً در سال ۱۸۱۶ ایجاد شده بود. در حوالی دهه ۱۸۴۰ طلا و پلاتین و نقره و قلع و سرب و آلیاژ آنها بر آمالگام ترجیح داشت. آمالگام موضوع جنجال برانگیزی بود. یکی از رساله‌های اولیه دندانپزشکی که توسط یکی از محققان برتر دندانپزشکی ایالات متحده در آن زمان نوشته شده بود آمالگام را “مضرترین ماده‌ای که تا به حال برای پر کردن دندان به کار رفته است” توصیف کرد. با این وجود، آن رساله این را پذیرفت که آمالگام مزایای ویژه‌ای دارد. آن رساله استفاده از آمالگام را با این منطق که “جیوه، ترکیبی مضر است” تقبیح کرد.

دو مرد فرانسوی به نام برادران Crawcour آمالگام را در سال ۱۸۳۳ به ایالات متحده آوردند و در سال ۱۸۴۴ گزارش شد که ۵۰% از تعمیرات دندان که در شمال نیویورک اتفاق می‌افتد با آمالگام است. قبل از این که آمالگام به وسیله آنها معرفی شود دو گزینه عمده پیش رو داشتیم: کشیدن دندان یا کوبیدن طلای داغ به داخل دندان در یک ملاقات طولانی. برادران Crawcour از این که مردم را از جیوه موجود در روش “پر کردن با نقره ” که به کار می‌بردند و آن را “جایگزین معدنی” (mineral succedaneum) یا “جایگزین معدنی سلطنتی” (royal mineral succedaneum) می‌نامیدند و مردم آن را با طلا مرتبط می‌دانستند آگاه کنند سرباز می‌زدند.

در سال ۱۸۴۳ جامعه جراحان دندانپزشکی آمریکا ( American Society of Dental Surgeons) (ASDS)، تنها انجمن دندانپزشکی آمریکا در آن زمان، استفاده از آمالگام دندانی را سوء معالجه اعلام داشته و تمام اعضای خود را به امضای گرونامه‌ای درباره عدم استفاده از آن مجبور کرد. این ابتدای واقعه‌ای بود که به جنگ آمالگام مشهور شد. ASDS برادران Crawcour را از کشور بیرون راند.
موضع گیری در برابر آمالگام منجر به فروافتادن ASDS شد. زیرا آمالگام از طلا ارزانتر بود و ریختن آن در دندان آسانتر و کم‌درد تر بود و نیاز به جوشاندن نداشت. در ۱۸۵۰ ، ASDS مصوبه و نظریه ضد آمالگام خود را فسخ کرد و در ۱۸۵۶ منحل شد. انجمن دندانپزشکی آمریکا (American Dental Association) چند سال بعد درسال ۱۸۵۹ پایه گذاری شد و کارهای مرکزی خود را روی جنبه‌های مکانیکی دندانپزشکی متمرکز کرد. تا سال ۱۹۱۷ یک دیپلمه دبیرستان نیازی به ورود به مدرسه دندانپزشکی نداشت.

در طول ۵۰ سال بعد از آن بسیاری از ترکیبات فلزی دیگر آزمایش شد از جمله پلاتین، کادمیوم، آنتیموان و بیسموت. در سال ۱۸۹۵ جی وی بلک (G. V. Black) فرمولی از آمالگام منتشر کرد که بیشتر معیارهای قابل قبول کارایی‌های بالینی را دارا بود و دستور العمل او عملاً تا هفتاد سال دست نخورده باقی‌ماند.

در ۱۹۵۹ دکتر mercury-to-amalgam جرح و تعدیلی را در نسبت جیوه به کل آمالگام پیشنهاد کرد که این نسبت از ۸ به ۵ به نسبت ۱ به ۱ تغییر یابد. فرمول استاندارد آمالگام دوباره در سال ۱۹۶۳ وقتی یک آمالگام بسیار مرغوب با ترکیبی که دارای مس زیادی بود معرفی شد تغییر کرد. اگرچه در بدایت امر این طور تصور می‌شد این مرغوبیت حاصل از پراکنده شدن بیشتر مواد در آمالگام است ولی بعداً کشف شد که استحکام بیشتر آمالگام ناشی از افزایش پیوند مس-قلع است که نسبت به پیوند قلع-جیوه در برابر خوردگی، حساسیت کمتری دارد.
این اتصال قلع-جیوه که امروزه به فاز گاما-۲ مشهور است به عدم استحکام کمک می‌کند و برای رشد عدم استحکام در طول انقباض و گرفتگی آمالگام بعد از قرارگیری در دندان مورد استفاده قرار می‌گیرد که در نتیجهٔ آن، مقادیر اضافی آمالگام در حین تراشیدن به راحتی برداشته شوند.

استفاده نوین به عنوان ماده ترمیم کننده دندان

آمالگام یک ماده ترمیمی فوق العاده و انعطاف پذیر است. و در دندانپزشکی‌ها به چند دلیل استفاده می‌شود. ارزان است و نسبتاً استفاده آسانی دارد و در طول جاگذاری در دندان، به راحتی شکل می‌پذیرد. برای مدت کوتاهی نرم می‌ماند لذا می‌تواند حجم‌های نامنظم دندان راپر کند و سپس سفت می‌شود. آمالگام نسبت به مواد ترمیم کننده دیگر مانند کامپوزیت‌ها دارای طول عمر زیادی است. طبق مطالعه‌ای در سال ۱۹۸۹ بیشتر آمالگام‌ها ۱۰ تا ۱۲ سال دوام می‌آورند در حالی که کامپوزیت‌های دندانی نصف این مدت دوام می‌آورند. به هر حال این اختلاف با کار کردن پیوسته روی خصوصیات فیزیکی کامپوزیت‌ها، کاهش یافته‌است.

مناقشه بر سر سمیت آمالگام

این مناقشه از وقتی که آمالگام ابداع شد شروع شد اما در قرن بیستم قوت تازه‌ای گرفت. بسیاری از مردم از وجود جیوه در آمالگام بی خبرند. و این موضوع مهم‌ترین موضوعی است که اخیراً در تابلوی خبری FDA منتشر شده‌است. نگرانی‌هایی درباره این عدم اطلاع وجود دارد و استفاده از آمالگام در سطح فدرال در مکانی مثل ایالات متحده نامنظم است. سازمان بهداشت جهانی گزارش کرد که جیوه حاصل از آمالگام، ۵% کل انتشار جیوه را تشکیل می‌دهد که وقتی با جیوه زائد حاصل از آزمایشگاه‌ها و دستگاه‌های پزشکی جمع شود به ۵۳% می‌رسد.

تفکیک کننده ها می‌توانند رهایش جیوه به فاضلاب عمومی را به طور چشمگیری کاهش دهند که آمالگام‌های دندانی یک سوم از جیوه این فاضلاب‌ها را تشکیل می‌دهد. ولی به آنها در ایالات متحده نیازی نیست. از سال ۲۰۰۸ استفاده آمالگام در سوئد و نروژ و فنلاند محدود شد و کمیته اداره غذا و داروی آمریکا (Food and Drug Administration) (FDA) درباره ایمنی آن، اظهار نظر مثبتی نکرد.

شورای انجمن دندانپزشکی آمریکا (American Dental Association) در یک سری از کارهای علمی نتیجه گرفته‌است که آمالگام و کامپوزیت برای دندان ضرر نداشته و برای تریم آن موثرند این مطالعه نشان داد که پر کردن دندان با آمالگام هیچ ضرری برای فرد در پی نداشته و پر کردن دندان با موادی غیر از آمالگام دلیلی ندارد. آزمایش‌های تصادفی بالینی اخیر هیچ مدرکی برای ضررهای عصب شناختی یا کلیوی مرتبط با آمالگام در کودکان ۵ تا ۷ سال نشان نداد.

در دو دهه اخیر مشخص شده که این ماده به طور پیوسته جیوه را در حفره دهانی متصاعد می‌کند. این رهاسازی در فعالیت‌هایی از قبیل مسواک زدن، جویدن، نوشیدن مایعات داغ و تنفس افزایش پیدا می‌کند. همچنین آزاد شدن جیوه می‌تواند تحت تاثیر pH، پوسیدگی بیولوژیکی باکتریایی و پوسیدگی الکتروشیمیایی افزایش پیدا کند. جیوه جذب شده توسط ریه وارد خون می‌شود و در اندام‌های مختلف مثل کلیه، مغز و کبد توزیع می‌شود. جیوه اثراتی نیز بر قلب دارد و با افزایش پراکسید هیدروژن باعث از بین رفتن گلوتاتیون می‌شود و با اثر بر روی پراکسیون لیپید باعث عوارض قلبی می‌شود. جیوه می‌تواند نوزادان را هنگامی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند تحت تاثیر قرار دهد.

اما اصلاً نگران نباشید چون مطالعات انجام شده نشان می‌دهد مقدار جیوه ای که روزانه از آمالگام آزاد می‌شود بسیار کمتر از سطح مجاز تعیین شده توسط سازمان بهداشت جهانی است.

 

 

منبع : ویکی پدیا