آیا زغال درمانی برای دندان‌ها مفید است؟

 

زغال درمانی در دندانپزشکی

این روز‌ها تبلیغات زیادی در مورد استفاد از کربن فعال یا زغال در خمیردندان‌ها و مواد سفیدکندده دندان وجود دارد. مراجعین ما مدام در مورد کارایی این مواد و زیان‌های احتمالی آن‌ها می‌پرسند. در این مطلب سعی می‌شود به سؤالات شما در مورد خمیردندان‌های به اصطلاح زغالی و مواد سفیدکننده حاوی کربن فعال شده (زغال فعال شده) پاسخ داده شود!

ذرات کربنی دارای تخلخل بالا هستند و کاربردهای زیادی در صنعت و پزشکی دارند. در صنعت از این مواد برای کاربردهای مختلف از جمله ساخت فیلترهای قوی استفاده می‌شود. فیلترهای تصفیه آب، مایعات، هوا و ماسک‌ها از محصولات تولیدی با استفاده از این مواد هستند. این ذرات آلودگی‌ها را جذب می‌کنند و می‌توانند محیط را از ذرات مضر پاکسازی کنند. در پزشکی از این مواد جهت سم زدایی استفاده می‌شود. در مسمومیت‌های شدید از این مواد می‌توان به عنوان آنتی‌دوت استفاده کرد.

روش‌های سفیدکردن دندان‌ها
بلیچینگ معروف‌ترین روش سفیدکردن دندان‌هاست که از مواد اکسیدان مانند هیدروژن‌پراکساید برای سفید کردن دندان‌ها استفاده می‌شود. اشکال روش اکسیداسیون این است که ممکن است تا اندازه‌ای باعث حساسیت دندان‌ها بشود ولی در عین حال روش بسیار کارامدی است و انواع مختلفی هم دارد.

خمیردندان‌ها اما سفیدکردن دندان‌ها را به روش مکانیکی سایش انجام می‌دهند. خمیردندان‌های سفیدکننده ذرات ساینده بیشتری دارند اما استفاده نامناسب و مداوم از این خمیردندان‌ها می‌تواند سایش می‌نای طبیعی دندان را هم به دنبال داشته باشد.

مکانیسم اثر ذرات کربنی به این صورت توضیخ داده شده است که با استفاده از تبادل یون با سایر مواد، می‌توانند ذرات آن‌ها را در فضای متخلل خود جذب کنند. در سفیدکردن دندان‌ها هم از همین مکانیسم استفاده می‌شود؛ یعنی رنگدانه‌ها با تبادل یونی جذب فضای متخلل ذرات کربنی می‌شوند و از بین می‌روند. در عین حال ذرات کربن اثر ساینده هم دارند و به طور مستقیم روی می‌نا، ترمیم‌ها و لثه اثر می‌کنند. مخصوصاً در پودرهای سفیدکننده این اثرات بیشتر است.

ذرات کربن و جلوگیری از پوسیدگی
ذرات کربن در خمیردندان‌ها در مقیاس میکروسکوپی می‌توانند با استفاده از جذب باکتری‌های مضر، تولیدات این باکتری‌ها و تغییر یونی سطوح دندان مانع از اتصال مجدد آن‌ها به دندان‌ها شده و از پوسیدگی جلوگیری کنند. البته همهٔ این موارد مکانیسم‌های علمی برآورد شده برای این مواد است و اینکه چه قدر ازنظر کلینیکی این خمیردندان‌ها از پوسیدگی جلوگیری می‌کنند در مطالعات نشان داده نشده است.

اثرات سایشی این مواد ازنظر مکانیکی در پاکسازی سطوح دندانی می‌تواند مؤثر باشدوامروزه مطالعاتی در مورد اثرات ضد سرطانی این مواد هم صورت گرفته است که نتایج رضایت‌بخشی در مراحل اولیه نشان داده‌است. همچنین این ذرات گفته شده است که در صورت بلع مضر نیستند و خطری را متوجه سلامت فرد نمی‌کنند؛ اما در مورد اینکه چه قدر می‌تواند زغال دندان‌ها را سفید کند، تردید وجود دارد. (مثلاً در این وبلاگ در چند روز اثرات استفاده بررسی شده و نتیجه مشخصی در سفیدکردن نشان داده نشده است) انجمن دندان‌پزشکان امریکا فعلا در مورد این محصولات نظر رسمی ابلاغ نکرده‌است که البته به معنی عدم تائید این محصولات تا این لحظه می‌باشد.

اثرات این خمیردندان‌ها در برداشت رنگدانه‌ها نشان داده است (بیشتر در تبلیغ‌ها تا مطالعات) ولی معلوم نیست که این اثرات از مواد و خمیردندان‌های سفیدکننده عادی بیشتر باشد.

مضرات سفیدکننده‌های کربنی
مواد سفیدکننده کربنی یا به اصطلاح ذرات زغالی، اثرات سایندگی دارند. این اثرات می‌تواند حتی شدید‌تر از اثرات خمیردندان‌ها و مواد سفیدکننده باشد. به خصوص وقتی که توأم با سایش مکانیکی مانند مسواک‌های زبر استفاده شوند، ممکن است باعث سایش سمان روی ریشه دندان، سایش مینا و تحلیل لثه شوند؛ بنابراین باید با احتیاط استفاده بشوند. به خصوص در افراد دچار تحلیل لثه که سمان روی ریشه دندان‌ها در معرض این نوع خمیردندان‌ها هست، باید حتماً با مشاوره دندان‌پزشک از این مواد استفاده شود. از آنجایی که استفاده از کربن برای سفید کردن دندان‌ها از گذشته‌های خیلی دور رواج داشته است و امروزه هم در میان بعضی از اقوام رایج است مطالعاتی در میان افراد مصرف کننده صورت گرفته است. مثلاً یک مطالعه نشان داده است که دندان‌های افرادی که در مالزی به طور سنتی از نمک و زغال (charcoal) برای دندان‌های خود استفاده می‌کردند دچار سایش دندانی شده‌اند (Yaacob H B، Park A W. Dental abrasion pattern in a selected group of Malaysians. J Nihon Univ Sch Dent ۱۹۹۰; ۳۲: ۱۷۵–۱۸۰. | Article | PubMed |).

انتخاب بین پودر‌ها یا خمیردندان‌ها نشان داده شده است که تاثیری بر سلامت و بهداشت دهان و دندان‌ها ندارد بنابراین روش معمول استفاده از خمیردندان برای یک برنامه بهداشت دهان و دندان منظم کافی است.

انجمن دندان‌پزشکی امریکا هم در مورد تائید این مواد محتاطانه عمل کرده است وبرتری خاصی برای این محصولات نسبت به روش‌های قبلی در حال حاضر و تا مشخص شدن نتایج مطالعات لحاظ نکرده‌است.

آنچه که مسلم است این است که استفاده از این خمیردندان‌ها و پودر‌ها نباید مداوم باشد. چرا که اثرات سایشی آن‌ها ممکن است مضر باشد. نگرانی اصلی در مصرف این همیردندان‌ها، کنار گذاشتن خمیردندان‌ها و محصولات حای فلوراید است که اثرات ضدپوسیدگی آن مسلم است. بالطبع محصولات فاقد فلوراید در بلند مدت ممکن است زیان‌هایی را برای بهداشت دندان‌های مراجعین در پی داشته باشند.

دندانپزشکی هولیستیک و زغال درمانی
عده‌ای تحت عنوان دندان‌پزشکی هولیستیک یا بیولوژیک به‌شدت مخالف استفاده از فلوراید هستند و آن را سرطان‌زا می‌دانند. درحالی‌که هیچ مطالعه‌ای اثر مضر برای فلوراید در مقیاسی که ما استفاده می‌کنیم نشان نداده است. فلوراید یکی از اصلیترین پایه‌های پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها ازنظر علمی است و در سال‌های اخیر اگرچه بحث‌های مختلفی در مورد میزان اثرات آن بوده، ولی هیچ خدشه‌ای در مفید بودن آن وارد نشده است. تبلیغ جایگزینی کربن فعال‌شده با فلوراید، یک تبلیغ بدون اساس علمی است و مطمئناً این ماده نمی‌تواند جایگزین مواد حاوی فلوراید شود. اثرات سفیدکنندگی هم به‌صورت معجزه‌آسا در ویدیو‌ها در فضای آنلاین در مورد زغال فعال به اشتراک گذاشته می‌شود، بسیار اغراق‌آمیز است و بدون شک یک تجارت بزرگ به‌جای مطالعه و پژوهش پشت این تبلیغ‌هاست؛ بنابراین مشتریان این محصولات با آگاهی در مورد مضرات و مزایایی مواد جدید، می‌توانند انتخاب آگاهانه‌ای در خرید آن محصولات داشته باشند و پول خود را برای محصولی که احتمالاً به‌اندازه محصولات معمول موجود در بازار مؤثر هم نیستند دور نریزند و سلامت خود را به خطر نیندازند.

منبع:دندانه