بررسی سیستماتیک ضایعات مخاطی دهانی در بیماران مبتلا به کووید ۱۹

 

پس از آغاز پاندمی کووید ۱۹، مطالعات علمی درباره راه‌های انتقال این بیماری حدس‌های مختلفی زدند و احتمال وجود ویروس سارس کووید ۲ در حفره‌ی دهان بیش از همه مورد توجه قرار گرفت.

یکی از ایده‌های که مطرح شده این بود که گیرنده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین ۲ (ACE2) که در بافت‌های دهان همچون زبان، پوشش‌های اپیتلیال مجاری بزاقی، غدد بزاقی و جوانه‌های چشایی وجود دارند می‌توانند به عنوان منافذ ورودی ویروس سارس کووید ۲ عمل کنند. در این صورت مخاط دهان می‌تواند عملکردی به عنوان پورتال ورودی ویروس که منجر به کلونیزاسیون و حاصل شدن علائم و نشانه‌های دهانی می‌شود داشته باشد.

ژورنال بریتانیایی جراحی فک و صورت در گزارشی که ژوئن ۲۰۲۱ منتشر شده، نوشته است تا کنون در بین بیماران مبتلا به کووید ۱۹ تعدادی ضایعات مخاطی دهان گزارش شده که شامل پلاک اریتماتوز، زخم، موکوزیت، ژنژیویت دسکوآمه، پتشی، بولا و تاول هستند و شایع‌ترین بافت‌هایی که این ضایعات در آن‌ها اتفاق می‌افتند بافت زبان، لب، مخاط باکال و لثه بوده است. البته مشخص نیست آیا ضایعات دهانی که ذکر شد تظاهر بیماری کووید ۱۹ هستند یا در نتیجه سرکوب سیستم ایمنی و عوارض جانبی درمان به وجود آمده‌اند.

بررسی احتمال بروز ضایعات دهانی در بیماران مبتلا به کووید ۱۹

باید بگوییم روشن است که انواع مختلف ضایعات دهانی تظاهر بیماری‌های ویروسی زیادی هستند؛ بنابراین محتمل است که این نوع ضایعات به دلیل ویروس سارس کووید ۲ هم به وجود بیایند. علاوه بر این از دست رفتن یا تغییر شدید حس چشایی و بویایی به عنوان شایع‌ترین علائم با شیوع ۴۵ درصدی ذکر شده‌اند و نظام خدمات درمانی انگلستان آن‌ها را به عنوان نشانه‌های ابتلا به عفونت کووید ۱۹ ذکر کرده است.

از آنجا که داشتن اطلاعات درباره ضایعات دهانی برای تمام درمانگران؛ علی‌الخصوص دندان‌پزشکان عمومی، دندان‌پزشکان متخصص، جراحان فک و صورت و پزشکان مهم است، ژورنال بریتانیایی جراحی فک و صورت، نتایج یک مطالعه‌ی سیستماتیک را منتشر کرده که در آن به شناسایی و اثبات انواع ضایعات مخاطی دهان در بیماران مبتلا به بیماری کووید-۱۹ و گزارش محل این ضایعات در مخاط دهانی پرداخته است.

در این تحقیق، مطالعات مشاهده‌ای که در مورد شیوع ضایعات دهانی تحقیق کرده بودند مورد بررسی قرار گرفتند و به این منظور در پایگاه‌های داده الکترونیکی Medline، Embase و CINAHL جستجو شد. گفتنی است این جستجو بین تمام مطالعاتی که تا ۲۵ مارس ۲۰۲۱ انجام شده بودند صورت گرفت. در نهایت پس از حذف مطالعاتی که دارای grey litrature بودند، ۱۲ مطالعه برای این بررسی سیستماتیک مناسب شناخته شد. بررسی این مطالعات، یافته‌های زیادی در برداشت که ارزش بحث دارند.

نتایج نشان می‌دهند ضایعات دهانی که درباره آن‌ها صحبت کردیم، می‌توانند از جمله تظاهرات کووید ۱۹ باشند؛ اما نمی‌توان آنان را به طور کلی از ضایعاتی که در نتیجه‌ی درمان بیماری به وجود می‌آیند متمایز کرد.

در حالت ایده‌آل، بررسی تظاهرات یک بیماری به یک گروه کنترل و یک گروه مواجهه نیاز دارد و از آنجا که کووید ۱۹ بیماری جدیدی است، تا به حال یک مطالعه مشاهده‌ای در مقیاس بزرگ درباره آن صورت نگرفته و اغلب مطالعاتی که انجام شده‌اند فاقد گروه کنترل بوده‌اند.

در ضمن گفتنی است گزارش علائم و نشانه‌ها به همراه یکدیگر در این مطالعات، کار را برای تعیین خصوصیات مشخص ضایعات سخت کرده بود. علاوه بر این مشخص نبود که آیا درد و سایر علائم ناشی از ضایعات دهانی بوده‌اند یا خیر.

زخم دهان و تغییرات بافت دهان، شایع‌ترین ضایعات دهانی کووید ۱۹

ضایعاتی که در مطالعات به آن‌ها اشاره شده بود، انواع بسیار مختلفی در قسمت‌های مختلفی از دهان بودند. ضایعه‌ای که بیش از همه گزارش شده بود، زخم دهان بود که در ۴۷ درصد کیس‌های یک مطالعه به چشم می‌خورد. سایر تغییرات مخاطی شامل بروز تغییراتی در زبان شامل زبان توت‌فرنگی، زبان جغرافیایی، زبان ترک خورده و ماکروگلوسیا بودند که حتی سبب شده بودند در مطالعه‌ای که در ۲۵ درصد کیس‌ها این تغییرات مشاهده شده بود، لغت «زبان کوویدی» به کار برده شود. تظاهرات لثه‌ای شامل ژنژیویت نکروزه و ژنژیویت دسکوآمه بودند. در دو مطالعه هم ضایعات و زخم‌های هموراژیک در ۵۰ درصد کیس‌ها گزارش شده بودند؛ اما سایز نمونه‌ها خیلی کوچک بود. استوماتیت هرپتیک هم در دو کیس مشاهده شده بود.

شایع‌ترین محل‌هایی که ضایعات دهانی در آن‌ها به وجود آمده بود به ترتیب زبان، کام و باکال، مخاط لبیال و لثه بود. یک مطالعه فقط استوماتیت آفتی راجعه را در بیماران COVID-19 گزارش کرد.

در نهایت این مطالعه‌ی سیستماتیک انواع زیادی از ضایعات مخاطی دهان را که ممکن است با کووید ۱۹ مرتبط باشند مشخص کرده است. اگرچه در این گزارش آمده بر اساس مطالعاتی که تاکنون منتشر شده، ایجاد این ارتباط علت و معلولی دشوار است و ما به مطالعات هم‌گروهی آینده‌نگر یا کیس کنترل با طراحی خوب، مقیاس بزرگ را برای ایجاد ارتباط علی ضایعات دهانی و COVID-19 نیاز داریم.

منبع:دندانه