رمزگشایی از چند باور غلط درباره ارتودنسی

 

پریسا اصولی

امروزه ارتودنسی نه تنها یک درمان برای ناهنجاری هایی فک و صورت است، بلکه اقدامی برای زیبایی بیشتر افراد محسوب می شود. البته باورهای درست و غلطی در این باره وجود دارد؛ مثلااین که ارتودنسی مربوط به یک محدوده سنی خاص است و یا این که ارتودنسی فقط یک روش درمانی نیست.
دکتر مهرداد فتحیان، ارتودنتیست و عضو هیات علمی دانشگاه صحت و سقم این باورها را در گفت وگو با جام جم بررسی می کند. ارتودنسی در واقع درمان ناهنجاری هایی است که در رابطه با دندان ها و فک ها نسبت به قاعده جمجمه وجود دارد. درمان این ناهنجاری ها می تواند به صورت مجزا یا همزمان باشد. در درمان ارتودنسی دندان ها به مکان و نقطه ای حرکت داده می شود که از لحاظ زیبایی بهترین حالت ممکن را ایجاد کند.

بزرگسالان نمی توانند ارتودنسی انجام دهند
این که بزرگسالان نمی توانند ارتودنسی انجام دهند، باور نادرستی است. ارتودنسی سن خاصی ندارد. نوزادی که با کام شکری به دنیا آمده در همان ابتدا تحت درمان ارتودنسی قرار می گیرد. به دلیل برخی سندرم ها مانند سندرم کروزن نیز ارتودنسی زودتر انجام می شود که معمولابا جراحی همراه است. این درمان برای افراد بسیار مسن هم می تواند جوابگو باشد. البته ارتودنسی برای بچه ها در کشورهایی مثل آمریکا در سن شش سالگی انجام می گیرد.
این که گفته می شود ناهنجاری های دندانی بیشتر از گذشته شده است، یک باور درست است، در ۳۰۰ سال اخیر صورت ها در مقایسه با سال های قبل کشیده تر شده که این تغییر در شکل ظاهری صورت می تواند در افزایش ناهنجاری ها تاثیرگذار باشد، اما حقیقت این است که در سال های اخیر توجه به مباحث زیباشناسی هم بیشتر شده و زیبایی ظاهری به عنوان مقوله مهمی مورد توجه قرار گرفته است. جایگزینی دندان از دست رفته در گذشته چندان مهم و مورد توجه نبود، اما در سال های اخیر از نظر فرهنگی، بستر مناسبی برای توجه به ناهنجاری های دندانی و به طور کلی تغییراتی که می تواند در شکل ظاهری افراد تاثیرگذار باشد، ایجاد شده و از این رو مراجعه مردم برای درمان بیشتر شده است. به همین علت، تصور می شود از نظر آماری افراد بیشتری به ناهنجاری های دندانی و ارتوپدیک فک مبتلاهستند، اما حقیقت این است که توجه به مقوله زیبایی موجب افزایش آماری مراجعه افراد به ارتودنتیست ها شده است.

ارتودنسی، درمان همه ناهنجاری های دندانی است
برخی انحرافات و ناهنجاری ها در فک یا دندان می تواند به کمک ارتودنسی درمان شود. برخی ناهنجاری های فک بالاو پایین نیز بهتر است در سن خاصی نسبت به وضع رشدی بیمار درمان شود. به طور مثال برای درمان ناهنجاری های فک نسبت به جمجمه بهتر است در سنین رشد ارتودنسی انجام شود و ناهنجاری رفع شود تا در سال های بعد نیاز به جراحی به حداقل برسد، اما برخی از ناهنجاری ها از کنترل خارج است. برخی از ناهنجاری ها ممکن است آنقدر شدید باشد که درمان ارتودنسی به تنهایی نمی تواند آن را درمان کند. بنابراین ارتودنسی در هر سنی امکان پذیر است به این شرط که وضع استخوانی و دندان ها و نسوج اطراف دندان های بیمار از سلامت لازم برخوردار باشد و این اجازه را به پزشک بدهد. حتی بیمارانی هستند که درمان های ارتودنسی ناحیه ای دارند و متخصص ارتودنسی در همکاری با دیگر متخصصان برخی درمان ها را برای فرد انجام می دهد.

ارتودنسی فقط باعث زیبا شدن دندان ها می‌شود
این باور نادرستی است! ارتودنسی ناحیه پایینی صورت را به طور کامل تحت تاثیر قرار می دهد و نه تنها لبخند، بلکه فرم لب و ارتفاع بینی تا چانه را اصلاح می کند. به عبارت دیگر با ارتودنسی می توان چهره بیمار را بهتر کرد. می توان صورت خیلی گرد را کمی کشیده تر نشان داد و به عکس لب برجسته را کمی به سمت داخل یا لب های نازک را کمی به سمت بیرون متمایل کرد. در مواردی که ارتودنسی به تنهایی نتواند به نتیجه دلخواه برسد می توان از درمان های جراحی نیز برای زیبایی بیشتر فک و دندان استفاده کرد، اما در بسیاری موارد می توان قسمت تحتانی صورت بیمار را بدون جراحی تغییر داد. زمانی که ما وضع مطلوبی برای صورت بیمار در نظر بگیریم دندان ها و فک ها باید در موقعیتی باشد که نهایت زیبایی را فراهم کند و ارتودنسی می تواند این کار را انجام دهد.

روش‌های جدید ارتودنسی تبلیغاتی و بی معناست
البته روش‌های جدیدی به این درمان اضافه شده است و تبلیغات درست و البته غیرواقعی هم در این زمینه وجود دارد. یکی از اینها ارتودنسی نامرئی است که از ده تا ۱۲ سال پیش در دسترس مردم قرار گرفته است.
ارتودنسی نامرئی در واقع به طلق های شیشه ای گفته می شود که با توجه به ناهنجاری های دندانی تعداد آنها متفاوت است. این طلق ها تا چند سال پیش تنها برای برخی درمان های ویژه قابل استفاده بود، اما بسیاری از این مشکلات مرتفع شده است. البته هنوز هم درمان همه ناهنجاری ها با این وسیله مقدور نیست. این طلق های بیرنگ روی دندان ها قرار می گیرند و به زحمت می توان آنها را دید. بیمار هم هر دو هفته این طلق ها را تعویض می کند و ارتودنتیست طلق جدیدی را که با توجه به وضع دندان های بیمار به شرکت سازنده سفارش داده وارد دهان بیمار می کند. بنابراین حتی در صورت تغییر رنگ این طلق ها هم با توجه به این که زود تعویض می شوند، به چشم نمی آیند. این درمان فوق العاده راحت است و در طول درمان، کمتر کسی متوجه می شود که چیزی روی دندان های بیمار قرار دارد. البته همان طور که گفتم این طلق ها محدودیت هایی دارد و تنها ۱۵ تا ۲۰ درصد افرادی که نیاز به ارتودنسی دارند می توانند از اینها استفاده کنند. ضمن این که این درمان بسیار گران است. البته نوع دیگری از درمان ارتودنسی هم هست که در طول درمان مشخص نیست که سیم ها در سمت داخلی دندان های بیمار قرار دارند. در این روش سیم ها از داخل روی دندان ها نصب می شود. این درمان هم کاملاموثر است هرچند زمانگیرتر و گران تر از درمان های معمولی است، اما بسیار مطلوب است و از آنجا که نوع برکت ها با برکت های معمولی فرق دارد، زبان را اذیت نمی کند و به نسوج اطراف دندان هم صدمه نمی زند و تنها باید بهداشت دهان و دندان بخوبی رعایت شود. البته در این روش هم باید به گونه خاصی دندان ها را مسواک زد و بهداشت را بخوبی رعایت کرد. ضمن این که نوع برکت ها در این روش گردتر و مسطح تر است تا به زبان آسیب نزند و نتایج مطلوبی هم دارد. به همین دلیل بیشتر از ارتودنسی معمولی مورد توجه بیماران قرار می گیرد.

دندان ها بعد از ارتودنسی هم تغییر شکل می دهند
این موضوع تا حد زیادی به روش ارتودنسی بستگی دارد. اگر روش انتخاب شده برای درمان بیمار از ابتدا بر مبنای ثبات باشد، نتیجه ثابت تری به همراه خواهد داشت. البته بیمار نیز باید برای افزایش موفقیت درمان مواردی را مورد توجه قرار دهد. در اینجا سهم پزشک ۸۰ درصد و سهم بیمار ۲۰ درصد است و همکاری آنها با هم احتمال موفقیت در درمان را افزایش می دهد. اما امروزه بندرت پس از درمان بازگشت مجدد ناهنجاری را در بیمار مشاهده می کنیم.

پلاک ثابت بهتر از متحرک است
در گذشته در بسیاری از موارد از پلاک های متحرک استفاده می شد، اما اکنون این روش بندرت مورد استفاده قرار می گیرد و تقریبا کنار گذاشته شده است. پلاک های متحرک نمی تواند دندان ها را در یک فضای سه بعدی جابه جا کند اما در درمان ثابت، امکان جابه جایی دندان ها در یک فضای سه بعدی وجود دارد. در روش درمانی متحرک موفقیت تا حد زیادی به همکاری بیمار بستگی دارد. البته به این معنی نیست که پلاک های متحرک در آینده کنار گذاشته می شود، بلکه به مرور استفاده از آنها کمتر خواهد شد. در عین حال برخلاف آنچه تصور می شود، روش درمانی ثابت کمتر به دندان ها صدمه می زند؛ چراکه دندان ها در جهت کنترل شده حرکت می کنند. اگر از پلاک متحرک استفاده شود، ریشه دندان در جهت نامناسبی حرکت می کند که ممکن است به تحلیل ریشه منتهی شود، اما به طور کلی عوارض جانبی ناشی از درمان تا حد زیا دی به بهداشت فردی بیمار بستگی دارد.

ارتودنسی معایبی هم دارد
ارتودنسی یک درمان است و قرار نیست چیزی را خراب کند. اگر این درمان درست انجام شود و هم پزشک و هم بیمار کار خود را درست انجام دهند مشکلات و عوارض بعدی برای فرد ایجاد نخواهد شد. رعایت بهداشت در ارتودنسی حرف اول را می زند. بیمار باید تمام دستورات پزشک را بدرستی اجرا کند و نحوه درست مسواک زدن و نخ کشیدن دندان ها را رعایت کند. بی شک، گذاشتن برکت ها و سیم ها در دهان، گیر غذایی را بیشتر می کند و اگر بیمار در رعایت بهداشت کوتاهی کند دندان ها پوسیده می شوند. درمانگر هم در درمان ارتودنسی هم باید اصول را رعایت کند در غیر این صورت ممکن است ریشه دندان ها کوتاه شود. زمانی که جهت و فرم نیروهای وارده به دندان درست باشد و دندان به جای درست هدایت شود نه تنها نسوج دندان خراب نمی شود، بلکه بیماری های نسوج دهان هم رفع می شود و دندان ها سالم می مانند. معمولاکسانی که مشکلات فکی و دندانی دارند مشکلات لثه ای هم خواهند داشت. درمان ارتودنسی برای رفع این مشکلات هم بسیار کمک کننده است. دندانی که کج شده به لثه و نسوج اطراف خود صدمه می زند، اما زمانی که این دندان با ارتودنسی صاف شود، نیروی وارده به فک و جویدن نیز بهتر می شود. به این ترتیب نسوج اطراف دندان سالم تر می ماند.

روزنامه جام جم، شماره ۴۱۲۳ به تاریخ ۲۷/۸/۹۳، صفحه ۱۶ (سلامت)

منبع:دندانه