هیپنوتیزم، نسخه کاربردی برای غلبه بر ترس از دندانپزشکی

 

گفتگو با دکتر رفیع کافیه، دندان‌پزشک و مدرس دوره‌های هیپنوتیزم

سعیده جلادتی
آنها به خاطر ترس از دندان‌پزشکی سال‌های سال رفتن به دندان‌پزشکی و رسیدگی به سلامت دهان و دندان را به تاخیر می‌اندازند همیشه با خود می‌اندیشند چه می‌شد اگر نسخه شفا بخشی برای ترس و اضطراب آنها از درمان‌های دندان‌پزشکی یافت می‌شد. پزشکان پیشنهادهای متعددی برای این مشکل دارند: از تلقین، گوش دادن به موسیقی، انتخاب درمان‌های ساده‌تر به مشکل‌تر و انتخاب دندان‌پزشک مهربان گرفته تا خوردن داروهای آرام‌بخش. یکی از کاربردی‌ترین و در عین حال ناشناخته‌ترین راه‌حل‌ها برای غلبه بر ترس و اضطراب از دندان‌پزشکی، هیپنوتیزم است.
هیپنوتیزم یا خوابگری شاخه‌ای از علم روان‌شناسی است که در آن به وسیله تلقین، شخص در حالت خاصی ازهوشیاری قرار می‌گیرد. این روش در علم دندان پزشکی هم با نام هیپنودونتیک مورد استفاده است.
از ورود هیپنوتیزم به حوزه درمان‌های دندان‌پزشکی سال‌ها می‌گذرد اما میزان استفاده از آن بقدری کم است که دندان‌پزشک به هر بیماری پیشنهاد این نوع از درمان را بدهد، ممکن است آن را رد کند.
هیپنودونتیک چیست و چه کاربردهایی در دندان پزشکی دارد و چرا با عدم اقبال میان دندان پزشکان و بیماران مواجه شده است. اینها سوالاتی است که دکتر رفیع کافیه از پیشکسوتان هیپنودونتیک به آنها پاسخ می‌دهد:

دندانه: آقای دکتر کافیه بد نیست گفتگومان را با تعریف کوتاهی از هیپنوتیزم آغاز کنیم.
هیپنوتیزم حالتی موقتی از هوشیاری تغییریافته مغز است که در پاسخ به محرک‌های کلامی و حرکتی به وجود می‌آید و می‌توان در ‌‌نهایت با آن برخی از مسائل روانی و جسمی مانند مشکلات دندان پزشکی را حل کرد و بهبود بخشید.

دندانه: هیپنوتیزم در حوزه علوم پزشکی و دندان پزشکی چه کاربردی دارد؟
در حوزه پزشکی کاربردهای متعددی از قبیل کاهش وزن، ترک سیگار، ترک عادات ناپسند، زایمان بی‌درد و… دارد. اما ما به عنوان دندان پزشک فقط در حوزه دهان و دندان از آن استفاده می‌کنیم.
درمان‌های دندان‌پزشکی برای برخی بیماران ما ناخوشایند و گاه آزارنده است. برخی از بیماران چنان از درمان‌های دندان‌پزشکی و ابزار درمان هراس دارند که ممکن است علی‌رغم نیاز شدید به خدمات دندان‌پزشکی سال‌ها از ورود به محیط درمانی پرهیز کرده باشند. برای چنین بیمارانی می‌توان از هیپنوتیزم کمک گرفت.
در حوزه دندان پزشکی در مواقعی از هیپنوتیزم استفاده می‌شود که بیمار با مشکلات خاصی به دندان پزشک مراجعه کرده مانند ترس از درمان یا حساسیت به بی‌حسی‌های موضعی. به طور کلی در ۱۸ مورد می‌توان از روش هیپنوتیزم در دندان پزشکی استفاده کرد که پرکاربرد‌ترین این موارد کاهش اظطراب، افزایش اثر بی‌حسی، جلوگیری از خونریزی، جلوگیری از تهوع، کاهش بزاق، قابل تحمل کردن پلاک دندان برای بیمار و رفع عادات ناپسند هستند.

دندانه: یعنی بیمارانی که از دندان پزشکی فوبیا دارند، می‌توانند دوره درمان خود را با هیپنوتیزم پشت سر بگذارند؟
بله، در حقیقت جلوگیری از ترس هم یکی از موارد پرکاربرد هیپنودونتیک است که این زمینه را برای بیمار فراهم می‌کند که درمان خود را به بهترین شکل پشت سر بگذارد و خاطره خوشی از درمان دندان پزشکی داشته باشد.

دندانه: مگر مدت زمان هیپنوتیزم یک فرد چقدر طول می‌کشد؟
حدود ۲۰ دقیقه برای خارج شدن تغییر هوشیاری فرد در مغزش زمان می‌برد. ناگفته نماند که اگر هیپنوتیزم توسط یک متخصص انجام شود و دندان پزشک دیگری کار معالجه را انجام دهد، نگرانی زمان‌بر بودن نیز برطرف می‌‌شود. متاسفانه بسیاری از افرادی که تخصص این دوره را دیده‌اند به علت وقت‌گیر بودن و ناآگاهی از فواید جانبی هیپنوتیزم از این روش استفاده نمی‌کنند. البته در جلسات بعدی بیمار در حداقل زمان در چند ثانیه توسط کلید شرطی هیپنوتیزم می‌شود.

دندانه: عده‌ای از افراد از عمل هیپنوتیزم می‌ترسند، چه دلیلی برای آنها می‌آورید تا به انجام آن قانع شوند؟
اگر فردی به عنوان یک کاردان وارد عمل شود بدون بروز هیچ مشکلی می‌توان بیمار را هیپنوتیزم کرد و عمل درمان دندان را بر روی وی انجام داد اما در برخی مواقع افرادی که تخصص در این دوره درمانی دیده‌اند، قادر به انجام عملیات نیستند و بهتر است وارد نشوند. متاسفانه بیشتر افراد از هیپنوتیزم ترس دارند که تنها ترس آنها از خارج نشدن از این وضعیت است که باید به آنها یادآور شد که هیچگونه نگرانی برای این عمل وجود ندارد زیرا فردی که هیپنوتیزم می‌شود به محض خارج شدن هیپنوتیزور از محیط پزشکی و قطع ارتباط کلامی، بیمار از این حالت خارج می‌شود و یا به خواب معمولی فرو می‌رود.

دندانه: علیرغم کاربردی که هیپنوتیزم در دندان پزشکی دارد چرا استفاده از آن میان دندان پزشکان شایع نیست؟
متاسفانه هیپنودونتیک تا حد زیادی میان متخصصان خود مهجور مانده است و شاید علت اصلی آن زمان‌بر بودن این روش است. بسیاری از متخصصان بر این باورند که اگر بخواهند از این روش استفاده کنند قادر به معاینه و درمان بیماران بیشتر نخواهند بود. اما مساله مهم‌تر اشکال در آموزش هیپنوتیزم است که همکاران در این زمینه مشکل کاربردی دارند و علی‌رغم گذراندن دوره‌های نظری این علم، توانایی کار را ندارند.
امیدوارم با مذاکراتی که با انجمن علمی هیپنوتیزم و مدرسین دندان پزشک صورت گرفته بتوانیم در پاییز کلاس های هیپنوتیزم مختص دندان پزشکی را در تعاونی و انجمن دندان پزشکی ایران برگزار کنیم.

دندانه: یک دندان پزشک برای یادگیری هیپنوتیزم باید چه مهارتی را کسب کند؟
یک دندان پزشک در صورتی که قصد کار کردن در این حوزه را دارد باید مانند هر علم دیگری در حوزه تخصصی علوم هیپنوتیزم دوره آموزشی بگذراند و بعد از به دست آوردن اطلاعات اولیه وارد آموزش‌های تخصصی شود که این آموزش‌ها اغلب از سوی انجمن تخصصی هیپنوتیزم بالینی قابل ارائه هستند. شایان ذکر است که ابتدا آموزش روان‌شناختی برای بیمار ضروری است و سپس وارد مرحله‌های تکنیکی می‌شود.

دندانه: خود شما چگونه این مهارت را فرا گرفتید؟
زمانی که من شروع کردم هنوز آموزش هیپنوتیزم در ایران به صورت علمی وجود نداشت و فقط تعداد محدودی از متخصصان در شاخه هیپنوتیزم فعالیت می‌کردند. من در سال ۶۰ مطالعه در این زمینه را آغاز کردم و در سال ۶۵ یک دوره خود هیپنوتیزم را گذراندم. در آن زمان افراد مشهوری مانند آقای طاووسی (کابوک) و آقای الماسـیان و آقای فریور حضور داشتند که توانستم نزد آنها اطلاعات زیادی کسب کنم. در سال ۶۸ با تاسیس انجمن هیپنوتیزم، شروع به فعالیت در نزد دکتر جمالیان و دکتر عبد الله‌زاده در انجمن نمودم. علاوه بر این برای مطالعات علمی کتابی به صورت تخصصی نبود ومن از کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران استفاده می‌کردم که کتب بسیار خوبی در آنجا یافتم. در دانشکده دندان پزشکی دانشگاه تهران هم چند پایان نامه خوب موجود بود که متاسفانه اکنون در دسترس نیستند.

دندانه: آیا هیپنوتیزم نیاز به مدرک خاصی دارد؟
مدرک یا مجوز خاصی نیاز نیست و با آموزش و یادگیری این مهارت می‌توان آن را انجام داد وتنها با علم به این کار شما می‌توانید از آن بهره ببرید.

دندانه: چه مراکزی به آموزش هیپنوتیزم مشغولند؟
تنها مرجعی که در حال حاضر آموزش این تخصص را بر عهده دارد، انجمن هیپنوتیزم بالینی ایران است که آموزش‌های این انجمن با مدرک کاربردی نیست و فقط نشان‌دهنده این است که دندان پزشک به روند انجام این کار آگاهی دارد و اگر مهارتی را در قالب عملی کسب کنند بهتر می‌توان به عنوان متخصص هیپنودونتیک روی آنها حساب کرد. هیپنوتیزم گاهی اوقات به دلیل اجرای نادرست، نقص‌هایی دارد که با مشاهده اجرای آن از سوی یک متخصص در مطب می‌توانند به کاربردی شدن آن پی ببرند.

دندانه: آیا تا کنون از طرف انجمن‌های مرتبط، تلاشی برای وارد کردن واحد درسی آموزش هیپنوتیزم صورت گرفته است؟
با تعدادی از اعضای انجمن هیپنوتیزم بالینی به دنبال آن هستیم تا بتوانیم یک واحد درسی مرتبط و تخصصی درباره هیپنوتیزم در آموزش دانشگاهی بگنجانیم که در حال حاضر در مراحل اولیه پیگیری هستیم و این امر مستلزم بررسی بسیار است تا زیر ساخت مناسبی برای آن طراحی شود. زیرا بدون یک زیرساخت مناسب آموزشی، مشکل سایر رشته‌های دانشگاهی را پیدا کرده و دانشجو را با مشکل مواجه می‌کند.
تا زمانی که رشته یا واحد درسی تخصصی برای هیپنوتیزم تبیین و طراحی شود، انجمن چه برنامه‌ای برای توسعه و ترویج آموزش هیپنوتیزم بین دندان پزشکان دارد؟
در حال حاضر انجمن در مهر ماه سال جاری در نظر دارد یک کارگاه ۱۰ ساعته برگزار کند و برای آموزش در این کارگاه از متخصصان اصلی این حوزه استفاده کند. مسئولیت آموزش این کارگاه را هم دکتر پرنیانی، دکتر ترک زبان ودکتر گلچین ودکتر عبقری ودکتر رمضانی و بنده به عهده گرفتیم تا افرادی که می‌توانند از این مهارت در درمان دندان پزشکی استفاده کنند، به راحتی به آن دسترسی داشته باشند.

دندانه: و در آخر یک خاطره که برای خوانندگان جالب و شنیدنی باشد…
در یک کنگره قرار بود به صورت نمایشی، هیپنوتیزم را انجام دهیم و فردی به جای بیمار روی صندلی قرار گرفت اما این فرد به خاطر شوخ طبعی کارهایی انجام می‌داد که باعث می‌شد نتوانم او را هیپنوتیزم کنم. من هم در یک لحظه یک سیلی به صورت او زدم و در چند ثانیه‌ای که از این اقدام من در تعجب بود، توانستم او را هیپنوتیزم کرده و بی‌حسی را به ایشان القا کنم که این مساله قدرت و تاثیر هیپنوتیزم در درمان دندان پزشکی را بیشتر نمایان کرد.

کتاب «کاربرد هیپنوتیزم در دندان پزشکی» نوشته دکتر رضا مدهنی از معدود منابع فارسی هیپنودونتیک

منبع:دندانه