چه کنیم که فایل‌های روتاری را نشکنیم؟

 

[ویژه دندان‌پزشکان]
آلیاژ نیکل –تیتانیوم برای اولین بار با کاربرد نظامی ساخته و استفاده شد. با معرفی فایل‌های NiTi در دو دهه گذشته به دندان‌پزشکی معاصر، دندان‌پزشکان بسیاری به سراغ این فایل‌ها رفته‌اند و از مزایایی استفاده از این فایل‌ها مانند آماده‌سازی بیشتر کانال در زمان کمتر، بهره‌مند شده‌اند. استفاده از این ابزارها، البته به مهارت و تجربه نیاز دارد و پیش از آن البته، دانستن دانش و مهارت درمان اندو را می طلبد. در این مطلب به توضیح برخی از مواردی می پردازیم که با آگاهی از آن‌ها احتمال شکستن فایل‌های روتاری را کاهش می دهید.

برای دانستن نکات کاربردی در روش استفاده از فایل‌های نیکل‌تیتانیوم می‌توانیم به مطلب “نکاتی در استفاده از فایل‌های NiTi” مراجعه کنید. پیش زمینه بهره‌مندی از این مطلب این است که شما با فایل‌های روتاری قبلا کار کرده باشید، با مفاهیمی مثل تورگ، cyclic fatigue ،سرعت سایر اصطلاحات و قوانین مکانیکال استفاده از فایل‌های روتاری به طور علمی یا تجربی آشنا باشید.

چرا فایل‌های روتاری می شکنند؟
ساده‌ترین علت شکستن فایل‌های روتاری افزایش تورگ ( گشتاور) است. (گشتاور یک کمیت فیزیکی در حرکت چرخشی است که به بزرگی نیرو و مسیر و مکان اثر نیرو بستگی دارد، گشتاور نسبی است و نسبت به یک نقطه سنجیده می شود).
حال چه می شود که گشتاور افزایش پیدا می‌کند؟

مهم ترین دلیل افزایش تورگ (گشتاور) فشار زیاد است. نباید به فایل روتاری فشار بیش از حدی وارد شود. گفته شده است که فشاری که باید برای نگه داشتن یک فایل روتاری در داخل کانال اعمال شود، به اندازه فشاری باید باشد که به نوک یک مداد تیز برای نوشتن وارد می شود!
گشتاور (تورگ) بالا باعث تغییر شکل فایل‌ها می شود و به محض مشاهده این تغییر شکل باید عطای آن فایل را به لقایش بخشید! چون به زودی زود می شکند!
تورگ مورد نیاز فایل‌های روتاری با هم متفاوت است. ولی آناتومی کانال هم عامل بسیار تعیین کننده در احتمال شکستن فایل متعاقب تورگ‌های مختلف است. هر موقع احساس کردید به فایلتان دارد فشار زیادی وارد می شود، سریع آن را با یک فایل با تیپر کمتر ( بیشتر در کراون داون) یا سایز کوچکتر ( بیشتر در استپ‌بک ) عوض کنید.
سرعت (Rpm) استفاده از فایل‌های روتاری مختلف ممکن است با هم متفاوت باشد. به این نکته باید توجه داشته باشید که فایل‌های با سرعت بالا را برای تعداد دفعات کمتری می‌توان استفاده کرد. در عین حال که آماده‌سازی بهتر و حس لمس بهتری با فایل‌های سریع تر دارید.
موتورهای روتاری به دلیل کنترل دقیق‌تر تورگ و سرعت و خاصیت برگشت معکوس اتوماتیک ( اتو ریورس) در کاهش حوادث فایل‌های روتاری و افزایش عمر و کارایی آن‌ها می‌توانند تاثیرگذار باشند.
در چه آناتومی هایی فایل‌های روتاری را با ترس و لرز استفاده کنیم؟
– کانال های باریک و کلسیفیه، هم cyclic fatigue هم تورگ بالایی ایجاد می کنند و احتمال جدا شدن فایل در آن‌ها بیشتر است. در کانال های باریک حتما ایجاد مسیر اولیه را با فایل دستی در نظر داشته باشید.
– کانال های با Curve شدید، قتلگاه فایل‌های روتاری هستند! در کروهای ملایم ریشه‌های بلند هم فشار مضاعفی به فایل‌های شما وارد می شود. در این موارد به صلاح است که آماده سازی را دستی انجام دهید. ضمنا در نظر باشید که بعد از استفاده موفقیت‌آمیز از فایل روتاری در این کانال‌ها، آن را مستعمل به حساب آورید، چون استرس زیادی به آن وارد شده و در استفاده بعدی مستعد جدا شدن است.
– کانال‌های Merging ( با هم یکی شونده) یا کانال های از هم جدا شونده و پیچیده ( تایپ دو ، سه و پنج تا هشت ورتوچی) کاندیدای آماده‌سازی با روتاری نیستند! مخصوصا در تایپ دو ورتوچی که شایع هم هست، در محل جانکشن دو کانال احتمال بسیار بالای جدا شدن فایل روتاری وجود دارد.
– در کانال های خیلی بلند فایل روتاری را با احتیاد استفاده کنید. تورگ در این کانال به علت سطح بالای تماس خیلی بالاست و جدا شدن فایل در این کانال ها اغلب غیرقابل جبران است.
– دندان‌های با آپکس باز را با روتاری آماده سازی نکنید. با توجه به خاصیت مکش (screw in) بسیاری از فایل‌های موجود در بازار، کنترل طول با فایل‌های دستی مطمئن‌تر است.

لوبریکنت ها …آری یا نه؟
در برخی کتاب‌ها به احتمال افزایش گشتاور و متعاقب آن استرس وارده بیشتر به فایل روتاری، هنگام استفاده از برخی لوبریکنت‌ها (مانند Rc prep) اشاره شده است. اما آنچه که در “راهنمای انجمن اندودنتیست‌های امریکا برای استفاده از فایل‌های روتاری ” قید شده است، استفاده از لوبریکنت‌هایی مانند Glyde و Rc prep را مجاز دانسته است .
به طور کلی نباید داخل کانال خشک از فایل روتاری استفاده کرد و باید شست و شو و استفاده از فایل‌های کوچکتر دستی در فواصل استفاده از فایل‌های روتاری را مد نظر قرار داد.

توصیه های کلی برای پیشگیری از جداشدن فایل‌های روتاری
– انتخاب فایل NiTi از اهمیت بالایی برخوردار است. هرگز از مارک‌های ناشناخته، کپی‌ها و اجناس نامرغوب استفاده نکنید.
توصیه‌های فروشنده‌گان را هم هرگز جدی نگیرید! شما قرار است در قبال شکستن فایل داخل کانال اعصابتان خرد شود، درمانتان شکست بخورد و پاسخگو باشید؛ نه آن ها! وظیفه فروشنده ها صرفا فروش کالا به شما است!
– رعایت اصول اولیه و پایه‌ای اندو بسیار اهمیت دارد. حفره دسترسی مناسب کلید مهم کاهش حوادث حین کار است.
– پیش آماده سازی، شست و شو و لوبریکنت، بررسی چشمی اعوجاج و تغییرات فایل‌ها، توالی صحیح فایل‌ها، استفاده از روش هیبرید( دستی و روتاری) و پاکسازی دبری‌های فایل و کاربرد طبق دستور سازنده و بدون نیروی اضافی، اخذ گرافی پیش از کار و آنالیز آناتئنی می‌تواند در پیشگیری از جدا شدن فایل‌های روتاری بسیار موثر باشد و حوادث احتمالی را -که اجتناب پذیر هستند- به حداقل برساند.

منبع:دندانه