یادی از دکتر محمود سیاسی و نگاهی به کتاب بهداشت دهان و دندان

 

دکتر سعید میرسعیدی
دندان پزشک و پژوهشگر تاریخ

محمود سیاسی (۱۳۴۰-۱۲۸۲) فرزند میرزا احمدخان و برادرزاده دکتر علی اکبر سیاسی، یکی از دانشجویان برگزیده در مسابقه وزارت معارف برای اعزام محصل به اروپا در شهریور ۱۳۰۷ بود. او پیش از آن از سال ۱۳۰۴ در مدرسه طب تحصیل می‌کرد.
در سال ۱۳۰۷ اولین گروه دانشجویان اعزامی به تعداد صد نفر برای تحصیل در علوم و فنون مختلف، از راه انزلی، بادکوبه و راه‌آهن مسکو و اروپای شرقی به فرانسه رفتند. از میان آنها هشت نفر «طب»، سه نفر «دندانسازی»، چهار نفر «کحالی» و پنج نفر «بیطاری» خوانند. محمود سیاسی، حسن ریاض و حیدر سرخوش در رشته دندان‌پزشکی و به اصطلاح آن روز «دکتری دندانسازی» تحصیل کردند و پس از شش سال بر اساس خبری در روزنامه اطلاعات، در مردادماه سال ۱۳۱۳ صاحب «دیپلوم دندانسازی» شدند. محمود سیاسی سپس مدت کوتاهی به سوئیس رفت و در سال ۱۹۳۵ میلادی در ژنو از پایان نامه‌اش با نام «سل لثه» دفاع کرد.

او در سال ۱۳۱۴ به ایران بازگشت و به همراه دکتر سرخوش و دکتر ریاض به عنوان دانشیار به کادر آموزشی محدود مدرسه تازه تأسیس دندانسازی تهران اضافه شد. با نگاه به روزنامه‌های وقت معلوم می‌شود که دکتر سیاسی مطب شخصی خود را در تابستان سال ۱۳۱۵ در تهران، خیابان شاهپور تأسیس کرده و در آگهی افتتاح آن به «هشت سال عملیات و تجربیات در اروپا» و «دیپلم و درجه دکتری از دانشگاه نانسی فرانسه و دانشکده طبی ژنو» اشاره کرده و عنوان خود را «طبیب و جراح دندانساز» آورده است.

او تا زمان مرگ نابهنگامش در ۵۸ سالگی، در مدرسه عالی دندانسازی، دانشکده دندانسازیِ دانشکده طب و دانشکده دندانپزشکی دانشگاه تهران به عنوان استاد کرسی بیماری‌های دهان و رئیس بخش جراحی دندان مشغول به کار بود و همواره علاقه به آموزش و دغدغه ارتقای علم دندانپزشکی داشت. نشان این مسأله نگارش مقالات متعدد در نشریات علمی از جمله نامه ماهانه دانشکده پزشکی‌، مجله درمان، مجله دندانپزشکی و تألیف کتاب‌هایی چون پیوره، بیماری‌های دندان، امراض دهان و دندان، دردشناسی دندان و… جهت استفاده دندانپزشکان و دانشجویان بوده است. در عین حال در دهه‌های بیست و سی در برگزاری کلاس‌های آموزشی و سمینارهای علمی مختلف توسط سندیکای دندانپزشکان ایران برای ارتقاء سطح علمی و بازآموزی دندانپزشکان نقش اصلی را داشته است.

دکتر سیاسی علاوه بر تحقیقات و تألیفات دانشگاهی، تلاش و اهتمام زیادی نیز در انتشار مقالات دندانپزشکی به زبان عامیانه و مناسب برای عموم مردم و به هدف ارتقای بهداشت و سلامت دهان و دندان و فرهنگ سازی در این زمینه داشته است. نمونه‌های فراوانی از این دست مقالات و یادداشت ها از او در نشریات عمومی آن دوران مثل مجله تعلیم و تربیت، آیین اسلام و سالنامه های نوروزی به چاپ رسیده است. از سوابق و مسئولیت‌های دکتر سیاسی، ریاست دانشکده دندانپزشکی تهران، دبیری سندیکای دندانپزشکان ایران و سمت «رئیس قسمت امراض دهان و دندان صحیه مدارس» بوده است.*

اما از جمله تالیفات مهم وی کتابی است به نام «بهداشت دهان و دندان» که در آبان ماه ۱۳۲۴ توسط بنگاه مطبوعاتی بهرام در مشهد به چاپ رسیده است. این کتاب در ۱۷۹ صفحه و در سه قسمت کلی تحت عناوین «کلیات در باب دهان و دندان»، «بهداشت دهان و دندان افراد» و «وسایل مختلفه برای اجرای بهداشت دهان و دندان» نوشته شده است.

قسمت اول شامل این بخش هاست:
محیط دهان و میکروب‌های آن، وضع دندان‌ها، پیوره و روش جلوگیری از حدوث آن، پوسیدگی دندان و جلوگیری از حدوث آن، بهداشت درمانگاه دندانپزشکی و دندانپزشک و بیمار مورد عمل، درمان به وسیله واکسن و سرم، پروفیلاکسی، سترون کردن لوازم و ابزار کار.

قسمت دوم این مطالب را در بر می‌گیرد:
بهداشت زن حامله دایه و بچه شیرخوار، جلوگیری از بوی دهان، بهداشت دهان هنگام سلامتی و بیماری، ضایعات مخاط دهان، تاثیر ضایعات دهان و دندان بر حالت عمومی و بالعکس، اثر اغذیه و مشروبات در دندان‌ها، رابطه بهداشت دهان و دندان با بزاق، بهداشت لب‌ها لثه و زبان، بهداشت دندان‌های شیری دائمی و دندان عقل، بهداشت دهان و دندان در آموزشگاه‌ها، بهداشت دهان و دندان در شغل‌های زیان‌آور و مسموم کننده، بهداشت دهان اشخاصی که دندان مصنوعی دارند‌، بهداشت دهان و دندان در افراد ارتش و دریانورد.

و در بخش سوم و پایانی این موارد آمده است:
مسواک دندان و ضدعفونی نگاه‌داشتن آن، دواهای دندان‌شوئی، طرز تهیه و ترکیب دواهای دندان‌شوئی، آب و اکسیر دندان‌شوئی، گرد دندان‌شوئی و خمیر و صابون دندان‌شوئی.

دکتر محمود سیاسی در مقدمه، این کتاب را خلاصه سخنرانی‌هایش در نه سال گذشته برای دانشجویان سال چهارم عنوان کرده است و از محدود بودن کتب علمی فارسی و نیازمندی به آنها نوشته و منظور خود را از انتشار این کتاب خدمت به فرهنگ و بهداشت همگانی دانسته است.

همچنین در بخشی از مقدمه چنین آورده است:
«متاسفانه در کشور ما تاکنون توده مردم برای بهداشت عمومی و مخصوصا بهداشت دهان و دندان اهمیتی قائل نبوده و حتی طبقه فهمیده و تحصیل کرده هم بموضوع اخیر توجه چندانی مبذول نمیدارند چنانکه امروزه ضایعات دندانی بین عموم مردم شیوع کاملی دارد و حال آنکه بهداشت دهان و دندان بسلامتی همگانی کمک مؤثری کرده و در حقیقت دندان سالم و پاکیزه آئینه صحت نما و کلید سلامتی بدن است. در این کتاب سعی وافی شده که قواعد و دستورات لازمه برای بهداشت دهان و دندان تا آنجا که دانشجویان را ضروری و همگان را مورد استفاده است ذکر شود.»

نویسنده در انتهای مقدمه از دکتر محسن سیاح، دکتر جواد آشتیانی، دکتر حیدر سرخوش، دکتر محمد بهشتی و عمویش دکتر علی اکبر سیاسی که در آن اوقات رئیس دانشگاه تهران بوده و از او به عنوان پدر روحانی خود نام برده، سپاسگزاری کرده است.
همچنین مطلب جالب توجه برای جامعه دندانپزشکی امروز، یادداشت کوتاهی است که دکتر سیاسی پیش از مقدمه در صفحه‌ای جداگانه نوشته است:
«از آقای محمدعلی افتخاری که برای تنظیم و چاپ این کتاب زحمات بسیاری متحمل شده اند صمیمانه تشکر مینماید.»
دکتر محمدعلی افتخاری که در آن زمان دوره دانشجویی خود را می‌گذراندند در گردآوری مطالب و سخنرانی‌های استاد خویش و انتشار این کتاب نقش اصلی را داشتند و این‌طور روایت کرده‌اند که در تابستان سال ۱۳۲۴ کتاب بهداشت دهان و دندان را که تقریرات دکتر محمود سیاسی است به رشته تحریر در آورده بودند.

* برای اطلاعات بیشتر در مورد دکتر سیاسی رجوع شود به:
۱- هشتاد سال تاریخ دندان‌پزشکی ایران، محمدعلی افتخاری، انتشارات تیمورزاده، چاپ اول ۱۳۹۴
۲- مولفین کتب چاپی فارسی و عربی، خانبابا مشار، جلد۶
۳- زندگینامه رجال و مشاهیر ایران، حسین مرسلوند، انتشارات الهام، چاپ اول ۱۳۷۴

منبع:دندانه