افسون دندان‌های سیاه؛ نشانی سنتی از زیبایی در ژاپن

 

«اوهاگورو» که می‌توان آن را «دندان‌های سیاه شده» معنی کرد، سیاه کردن دندان‌ها با رنگ –معمولا توسط خانم‌ها- است. این کار رسمی سنتی در نقاط مختلف دنیاست، از جمله جنوب شرقی آسیا، جزایر اقیانوس آرام و حتی آمریکای جنوبی؛ اما بیش از هرجای دیگری در ژاپن مرسوم بوده است.

نمی‌توان انکار کرد که ویژگی‌های یک فرد زیبا و جذاب، اغلب توسط جامعه تعیین و به مردم دیکته می‌شود و سیاه کردن دندان هم یکی از این ویژگی‌ها بوده که تا اواخر قرن نوزدهم میلادی از نشانه‌های زیبایی در ژاپن محسوب می‌شد. با این حال، دندان سیاه در جامعه ژاپن چیزی بیش از نشان زیبایی بود و کارکردهای دیگری هم داشت.

 

مقدمات رنگ کردن
روش سنتی برای سیاه کردن دندان و پیاده کردن «اوهاگورو» شامل خوردن رنگ سیاه بوده است. ابتدا براده‌های آهن را درون چای یا ساکی می‌ریختند. وقتی آهن، اکسید می‌شد، مایع هم به رنگ سیاه در می‌آمد. طبیعی است که مزه آن بسیار بد بوده، بنابراین چاشنی‌هایی مثل دارچین، میخک یا رازیانه به آن می‌افزودند. بعد از نوشیدن چای یا ساکی، دندان فرد سیاه می‌شد.
اما برای این که رنگ سیاه باقی بماند، هر روز یا هر چند روز یک بار باید این فرآیند تکرار می‌شد. به نظر می‌رسد در نهایت و پس از پایان فرآیند رنگ کردن، رنگ سیاه به طور دایمی ‌روی دندان می‌مانده، چون اسکلت‌هایی متعلق به «عصر ادو» (از ۱۶۰۰ تا ۱۸۶۰ میلادی در ژاپن) پیدا شده که دندان‌های آن هنوز سیاه هستند.

منشا پیدایش «اوهاگورو» و این که از چه زمانی و چطور شروع شده، مشخص نیست؛ با این حال در یک مقطع از «دوره هی‌آن» (بین ۸۰۰ تا ۱۱۸۰ میلادی) محبوب شد. در این دوران بود که اشراف به ویژه زنان اشراف دندان‌هایشان را سیاه می‌کردند. در آن دوره، سوای سیاه کردن دندان، یک سنت دیگر هم برای نشان دادن زیبایی وجود داشت و آن سفید کردن صورت بود. سفید کردن صورت با استفاده از پودر برنج انجام می‌شد و چون این کار می‌توانست دندان‌ها را زردتر از چیزی که واقعا هستند، نشان دهد، بنابراین زن‌ها دندان‌هایشان را سیاه می‌کردند. فراتر از همه این‌ها، گفته می‌شد اوهاگورو باعث تقویت دندان‌ها می‌شود و جلوی مشکلاتی مثل پوسیدگی دندان را می‌گیرد.
البته فقط زن‌ها دندان‌هایشان را سیاه نمی‌کردند. سامورایی‌ها نیز برای نشان دادن وفاداری خود به ارباب‌شان، دست به اوهاگورو می‌زدند.

 

مد جدید ژاپنی
اوهاگورو در مدت درازی از تاریخ ژاپن اجرا می‌شد. در عصر ادو این کار از بخش اشرافی جامعه به دیگر طبقات سرایت کرد و در این دوره زنان متاهل، زنان مجرد بالای ۱۸ سال، تن‌فروش‌ها و گیشاها اغلب دندان‌های خود را سیاه می‌کردند. بنابراین، دندان‌های سیاه معنای بلوغ جنسی در زنان را می‌داد.
در «دوره میجی» (۱۸۶۸ تا ۱۹۱۲ میلادی) که پس از دوره ادو آمد، اوهاگورو از مد افتاد، چون بخشی از دولت جدید ژاپن دنبال مدرن کردن کشور بود و به این ترتیب، اوهاگورو در ۱۸۷۰ میلادی ممنوع شد.
پس از آن، مد جدید در ژاپن در رابطه با دندان‌ها، سفید نگه داشتن آن‌ها بود. نقطه اوج این مد جدید هم سال ۱۸۷۳ بود که ملکه ژاپن با دندان‌های سفید در انظار ظاهر شد و دندان‌های سفید به سرعت به عنوان نماد جدید زیبایی شناخته شد و اوهاگورو نیز به تدریج در بین ژاپنی‌ها از رونق افتاد. اگرچه اوهاگورو سرانجام در بین عامه مردم از بین رفت اما هنوز هم می‌توان در بین گیشاهای شهر کیوتو دندان‌های سیاه را دید.

فولکلور ژاپن
نکته جالب این که در فرهنگ ژاپنی یک «یوکایی» به نام «اوهاگورو بتاری» وجود دارد. «یوکایی» روح یا هیولای ماوراءطبیعی است و اوهاگورو بتاری یک یوکایی است که معنای اسمش این است: «چیزی نیست جز دندان‌های سیاه». این باور وجود دارد که این یوکایی شبیه یک زن زیبا است که لباس عروسی به تن دارد و مردان جوان مجرد را به سوی خودش می‌خواند و در حالی که مردها به سمتش می‌روند، صورت خود را مخفی نگه می‌دارد و وقتی به قدر کافی نزدیک می‌شوند، صورتی سفید که هیچ چیز جز یک دهان بزرگ با دندان‌های سیاه ندارد را نشان می‌دهد و مردها را می‌ترساند. البته او خطری ندارد و نه کسی را کشته و نه کسی را زخمی‌ کرده، فقط مردها را می‌ترساند.

منبع:دندانه