نیمی از شاخص‌های سلامت دهان WHO در کشور تأمین شده است

 

بررسی رویکرد بیمه‌های پایه در ارائه خدمات دندان‌پزشکی در گفتگو با دکتر عبدالرضا معادی

تعادل بین پرداختن به پیش‌گیری و درمان در حوزه دندان‌پزشکی، از موضوعات مورد بحث در این رشته است، چرا که بار بیماری‌های دهان و دندان که مردم را به خود گرفتار کرده‌اند در کشور ما سنگین است و از سوی دیگر، اعتقاد بسیاری از کارشناسان بر این است که باید تلاش کنیم اصلاً دندانی پوسیده نشود تا اینکه با صرف هزینه‌های زیاد، از انتها به ابتدا برای تأمین سلامت دهان جامعه بکوشیم، اما رویکرد کارشناسان سازمان‌های بیمه‌گر به عنوان تأمین کننده خدمات بهداشتی و درمانی از جمله خدمات پیشگیرانه و بالینی دندان‌پزشکی، به کدام سمت سوق پیدا کرده و چه مسیری را می‌پیماید؟

دکتر عبدالرضا معادی، دندان‌پزشک و مشاور مدیرعامل سازمان بیمه سلامت و عضو شورای سلامت دهان که در گذشته هم سمت‌هایی مانند مدیر کلی بیمه خدمات درمانی استان مازندران، مشاور مدیر عامل سازمان بیمه خدمات درمانی، عضویت شورای عالی سازمان نظام پزشکی و نمایندگی سازمان نظام پزشکی در کمیته تدوین تعهدات دارویی و تعهدات دندان‌پزشکی در وزارت رفاه را برعهده داشته است، از جمله کارشناسان مورد وثوق برای بررسی سیر خدمات دندان‌پزشکی تحت پوشش بیمه‌های پایه است که گفتگوی ما با ایشان را حول این محور در ادامه می‌خوانید:

آقای دکتر معادی! به عنوان یک دندان‌پزشک که سابقه طولانی در فعالیت در حوزه بیمه و سازمان‌های بیمه‌گر دارد، بفرمایید روند پوشش بیمه‌ای خدمات دندان‌پزشکی از گذشته تاکنون چگونه بوده است و آیا از نظر کیفی و کمّی سیر نزولی داشته یا رو به پیشرفت گذاشته است؟
من سال هفتاد و سه، یعنی زمانی که هنوز سازمان بیمه خدمات درمانی تشکیل نشده و قانون آن به تازگی تصویب شده بود، رئیس اداره اسناد پزشکی بودم و به یاد می‌آورم که آن زمان چهل خدمت از جمله جرم‌گیری، کشیدن دندان و تعدادی اعمال غیرشایع مانند درمان اپیکو برای دندان‌های روت کانال شده جزو تعهدات بیمه بود و بعد از تشکیل سازمان بیمه سلامت، هم این چهل خدمت با قیمت بسیار نازل جزو تعهدات بیمه قرار گرفت، اما از آنجا که در آن سال‌ها کشیدن دندان بسیار رایج بود و مردم به سمت درمان دندان‌پزشکی نمی‌رفتند، اعتقاد ما بر این بود که بسته بیمه پایه در حوزه دندان‌پزشکی سلامت‌نگر و حتی درمان نگر نیست و تا حدودی هم آثار تخریبی دارد، چرا که به بیماران القاء می‌کند که دندان خود را بکشند.
بنابراین، از حدود سال هشتاد و یک در سازمان بیمه سلامت که آن زمان زیر مجموعه وزارت بهداشت بود، حول این محور بحث و گفتگوهایی شکل گرفت که زمانی هم که این سازمان به وزارت رفاه منتقل شد، ادامه پیدا کرد. همچنین آقایان دکتر بیات و دکتر تاجرنیا و شخص من که اعضای دندان‌پزشک شورای عالی سازمان نظام پزشکی بودیم، سال هشتاد و چهار این موضوع را در این سازمان مورد بحث قرار دادیم تا اینکه در نهایت بحث به وزارت رفاه و به کمیته تعهدات دارویی منتقل شد. باید گفت آن زمان دوستان بسیاری از جمله دکتر خوشنویسان، دکتر حسین‌پور و سایر همکاران در جهت تغییر تعهدات خدمات دندان‌پزشکی بسته بیمه پایه کمک فراوانی کردند و در نهایت سال ۸۵ این هدف محقق شد. یعنی خدمات غیر ضرور و غیر معمول، از مجموعه این تعهدات حذف، و به جای آن خدمات جدیدی با رویکرد سلامت محور اضافه شد.

در جهت از بین رفتن آثار تخریبی و درمان نگر شدن و حرکت به سوی سلامت‌نگری، چه تغییراتی در این خدمات صورت گرفت؟
آن سال تصمیم بر این شد که خدمات غیر ضرور و غیر معمول را از بسته بیمه پایه حذف کنیم و عمده‌ترین نگاه ما، الحاق خدمات ترمیمی به بسته بیمه پایه بود که بعد از حدود دو سال کار کارشناسی در شورای عالی بیمه تصویب شد. در نهایت، تعدادی از خدمات مانند اپیکو و کورتاژ و جراحی لثه از این خدمات حذف و ترمیم دندان کودکان زیر دوازده سال، با هدف تأمین رویکرد سلامت‌محور که می‌توانست منجر به پیشگیری و سبب بهبود شاخص‌های سلامت هم بشود به این بسته اضافه شد. در ضمن کشیدن دندان‌ها، جرم‌گیری و رادیوگرافی هم جزو تعهدات باقی ماند و عملاً بسته خدمات تحت پوشش بیمه‌های پایه، تبدیل به حدود پانزده تا بیست خدمت شد و همه به نظرات کارشناسان که معتقد بودند این اتفاق سبب تغییر شاخص‌های سلامت می‌شود اعتماد پیدا کردند.
در نتیجه این تغییرات اجرایی شد و مجلس هم بودجه بسیار خوبی برای سازمان‌های بیمه‌گر قرار داد و بنا بر این شد که آموزش و پرورش هم در این زمینه همکاری کند تا ما بتوانیم از طریق آن به دانش آموزان اطلاع‌رسانی و این خدمات را در سطح کشور ارائه کنیم.

آیا این تغییرات با عدالت در سلامت هم همراه بود و مناطق محروم و روستایی هم به مساوات از خدمات دندان‌پزشکی بهره‌مند شدند؟
آغاز طرح بیمه روستائیان، همزمان با این تغییرات بود. من آن زمان مدیر کل بیمه خدمات درمانی استان مازندران بودم و در راه‌اندازی بیمه روستاییان فعالیت می‌کردم. بنابراین، به خاطر دارم که خدمات دندان‌پزشکی در اولین و دومین نسخه بیمه روستائیان که وزارت بهداشت و سازمان بیمه سلامت آن را پیشنهاد کرده بودند دیده شده بود، اما به علت عدم وجود امکانات لازم در وزارت بهداشت برای ارائه خدمات، به‌خصوص کمبود مراکز بهداشتی و درمانی روستایی، نیروی تخصصی از جمله دندان‌پزشکان و همچنین نیروهای حد واسط، ارائه خدمات دندان‌پزشکی از دستور کار خارج و بسته بیمه روستایی در نسخه سوم، شامل همین خدماتی شد که در هشت سال گذشته شاهد آن بودیم.

در حال حاضر به نظر نمی‌رسد در شهرها هم بیست خدمتی که ذکر شد جزو خدمات تحت پوشش بیمه‌ها قرار داشته باشند.
تغییر بسته پایه بیمه سلامت در حوزه دندان‌پزشکی، اقدام خوب و مؤثری در جهت سلامت‌نگر شدن تعهدات بیمه‌ای در این حوزه بود، اما ما در طی این سال‌ها نتوانستیم از این تغییر به نحو مطلوبی بهره‌ جوییم که بخشی از آن به دلیل نداشتن امکانات کافی، بخشی دیگر پایین بودن تعرفه و بخشی دیگر هم به دلیل عدم اطلاع‌رسانی مناسب بود.
به خاطر می‌آورم که در اولین سال اجرای این طرح، علی‌رغم اینکه حدود بیست میلیارد تومان برای آن اعتبار پیش‌بینی شده بود، کمتر از یک میلیارد تومان در حوزه خدمات ارائه شده در دندان‌پزشکی هزینه شد و این میزان در همین حد ثابت ماند. از طرف دیگر همکاری آموزش و پرورش به حدی که قرار بود نرسید و به رغم تلاش وزارت رفاه برای تغییر ارزش نسبی خدمات دندان‌پزشکی در آن زمان، در نهایت این مقادیر سال هشتاد و پنج پشت درهای شورای عالی بیمه ماند و به تصویب نرسید و در عمل یک کتابچه که برای تعیین ارزش نسبی خدمات با توجه به سختی کار، مشکلات حوزه دندان‌پزشکی، بهای مواد، مالیات و سایر عوامل دخیل در هزینه نهایی خدمات نوشته شده بود و تقریباً می‌توان گفت اولین اقدام علمی و عملی در حوزه بازشناسی ارزش نسبی و ارزش نهایی خدمات دندان‌پزشکی بود در شورای عالی بیمه تصویب نشد و این در حالی است که در آن بیش از چهارصد خدمت با زحمات بسیار زیاد انجمن‌های تخصصی ارزش‌گذاری شده بود.
در نتیجه همه این اتفاقات، ما نتوانستیم از مصوبه‌ای که سال هشتاد و پنج در شورای عالی بیمه داشتیم، به‌خوبی استفاده کنیم. چرا که اگر چه در سازمان نظام پزشکی هم تلاش‌های بسیاری برای اطلاع‌رسانی آن شد، اما چون عمده خدمات مربوط به حوزه ترمیمی کودکان زیر دوازده سال می‌شد که البته این سن بعدها به زیر چهارده سال تغییر پیدا کرد، از آموزش و پرورش انتظار همکاری بیشتری می‌رفت و همچنین ضروری به نظر می‌رسید سازمان بیمه سلامت و سازمان تأمین اجتماعی به عنوان متولیان بیمه‌های پایه در جمعیت بزرگ روستایی و شهری در تعرفه‌ها تغییر ایجاد کنند و مراکز طرف قرارداد خود را افزایش دهند. البته باید گفت یکی از نکات مثبت تغییر بسته خدمات دندان‌پزشکی تحت پوشش بیمه پایه، یکپارچه‌سازی این خدمات در دو سازمان تأمین اجتماعی و خدمات درمانی بود.

آیا با آغاز طرح تحول نظام سلامت، در این خدمات تحت پوشش تغییراتی ایجاد شد یا تنها تلاش شد پوشش‌‌دهی آن‌ها فراگیرتر شود؟
وزارت بهداشت سال نود و یک به منظور تغییر در شاخص‌های سلامت کشور، به سازمان بیمه سلامت پیشنهاد کرد بسته‌های بیمه پایه را به سمت خدمات پیشگیرانه ببرد، چرا که آنچه در عمل در حال وقوع است، رویکرد درمانی دارد.
این پیشنهاد چند بار مطرح و کارشناسی شد و در نهایت، با موافقت سازمان بیمه تأمین اجتماعی و بیمه سلامت ایران، خدمات پیشگیرانه مانند فیشورسیلانت، فلورایدتراپی، وارنیش فلوراید و جرم‌گیری و بروساژ برای مادران باردار، انواع ترمیم‌ها برای کودکان زیر چهارده سال و کشیدن دندان و جرم‌گیری برای عامه مردم هم جزو خدمات تحت پوشش بیمه‌های پایه قرار گرفت. این موضوع در اولین جلسه شورای عالی بیمه که با حضور وزرای دولت تدبیر و امید شکل گرفت، مصوب شد و باز هم بنا شد آموزش و پرورش با شناسایی افراد بیمار و نیازمندان به درمان و معرفی آنان به مراکز درمانی در این زمینه همکاری لازم را به عمل آورد.
سال نود و سه در بسته بیمه روستاییان تحول و اتفاق بزرگی روی داد و آن این بود که سازمان بیمه سلامت پیشنهاد کرد که بسته دندان‌پزشکی هم به بیمه روستایی اضافه شود و این آغاز یک تحول بزرگ بود که به اعتقاد من بسیار برای مردم و کشور ارزشمند و قابل توجه است. بنابراین با پیشنهاد این سازمان، در راستای عدالت در سلامت، قرار بر این شد که روستاییان هم به نوعی از هر بسته‌ای که در شهر در دسترس دارندگان دفترچه خدمات درمانی است استفاده کنند. خوشبختانه در این راستا هشت خدمت مورد توجه قرار گرفت که عمده آنان پیشگیرانه است که در حال حاضر در حال ارائه شدن هستند و شاهد هستیم که با تمهیدات وزارت بهداشت، بسته بیمه پایه، هم در شهر و هم در روستا، تقریباً به صورت یکنواخت درآمده است و نزدیک به هزار مرکز در سراسر کشور این خدمات را ارائه می‌دهند.

آیا روند تغییراتی که ذکر شد و خدمات فعلی که تحت پوشش بیمه‌ها قرار دارند، کشور ما را از نظر سلامت دهان به چشم‌انداز سال ۱۴۰۴ نزدیک می‌کنند؟
به شخصه به عنوان کسی که سال‌ها توأمان در زمینه بیمه، دندان‌پزشکی و تدوین قوانین و دستورالعمل‌ها کار کرده است، اعتقاد راسخ دارم که آنچه که در زمینه بیمه پایه در حال وقوع است، بسیار ارزشمند است و ما در آینده شاهد خواهیم بود که شاخص‌های سلامت جامعه ما تغییر قابل توجهی پیدا می‌کنند. البته همه اساتید مستحضر هستند که تغییر شاخص‌ها، در یک پروسه زمانی سه تا چهار ساله اتفاق می‌افتد.
ذکر این نکته ضروری است که در حال حاضر مشکلاتی از قبیل تعداد محدود مراکز طرف قرارداد وجود دارد و برای حل آن‌ها، انتظار می‌رود که بخش خصوصی مشارکت خود را افزایش دهد، تعرفه‌ها تغییر پیدا کنند، اطلاع‌رسانی مراکز افزایش پیدا کند و تنها مراکز بهداشتی و درمانی دولتی متولی ارائه خدمت نباشند. از طرف دیگر به اعتقاد من اگر جمعیت دندان‌پزشک فعلی را در کار پیش‌گیری دخیل نکنیم، نمی‌توانیم تمام مردم را از نظر این خدمات پوشش بدهیم. دلیل تغییر تعرفه‌ها هم این است که در حقیقت، مالیات، حقوق و دستمزد، بهای مواد دندان‌پزشکی، انتظارات جامعه از جامعه پزشکی افزایش پیدا کرده است.
در پایان در پاسخ به این سؤال که آیا کشور ما برای رسیدن به چشم‌انداز سلامت دهان در مسیر صحیح است یا خیر، باید بگویم اتکا به اظهار نظر فردی برای ارزیابی کردن فعالیت‌ها، کاری غلط است و بهتر است برای فعالیت‌های خود در حوزه دهان و دندان، شاخص‌هایی را تعیین کنیم و میزان تحقق آن‌ها را ملاک ارزیابی فعالیت‌های خود قرار دهیم. نه اینکه آن‌ها را با نظرات و علایق و اهداف شخصی بسنجیم. به صراحت می‌گویم که اگر الگوهایی که سازمان بهداشت جهانی برای رسیدن به چشم‌انداز ۲۰۲۰ اعلام کرده است را شاخص‌ خود در بحث بهداشت دهان و دندان قرار دهیم، می‌بینیم که بین پنجاه تا شصت درصد آن‌ها را تأمین کرده‌ایم و من در این میان فعالیت سازمان نظام پزشکی را کمتر، فعالیت شورای سلامت دهان را بیشتر و علاقه‌مندی سازمان بیمه سلامت و همچنین دفتر سلامت دهان و دندان را در رسیدن به این شاخص‌ها بسیار زیاد می‌بینم.

منبع:دندانه