پاسخ به همه پرسش‌ها و ابهامات درباره واکسن کرونا

 

آغاز روند واکسیناسیون کادر درمان بخش خصوصی در ایران همزمان شدد با انتشار اخبار رسانه‌ها از میزان اثربخشی و عوارض جانبی برخی از این واکسن‌ها. واکسن کرونا علاوه بر اینکه یک داروی جدید است و بسیاری از افراد جامعه و حتی پزشکان اطلاعات زیادی درباره آن ندارند، ابهامات و پرسش‌های زیادی در مورد نحوه عملکرد و عوارض احتمالی آنها وجود دارد.

برای پاسخ به این پرسش‌ها گفتگویی داشتیم با دکتر حسن رودگری، متخصص ژنتیک پزشکی و مدیر پژوهشی سازمان نظام پزشکی ایران. دکتر حسن رودگری از جمله چهره‌هایی است که از آغاز شیوع پاندمی کرونا تلاش‌های زیادی در جهت ترجمه و جمع‌آوری اطلاعات موثق از منابع معتبر علمی جهان و ارایه آن به مخاطبان فارسی زبان انجام داده است.
لینک مستقیم به فایل تصویری گفتگوی زنده دندانه با دکتر حسن رودگری
– درباره واکسن‌های موجود در بازار دارویی دنیا و ویژگی‌های فنی هر یک از آن‌ها توضیح بفرمایید.
به‌طور کلی واکسن‌هایی که برای مقابله با بیماری‌های ویروسی ساخته می‌شوند چند دسته هستند.
در تعدادی از این واکسن‌ها از ویروس تضعیف شده استفاده می‌شود. به این معنا که از قدرت تکثیر ویروس به حدی کاسته می‌شود که تنها می تواند سیستم ایمنی بدن را تحریک کند؛ اما نمی‌تواند سبب ایجاد بیماری شود. ویژگی مثبت این واکسن‌ها این است که علیه تمام بخش‌های ویروس، ایمنی بلندمدت ایجاد می‌کنند و مشکل آن‌‌ها این است که نمی‌توان آن‌ها را برای افرادی که دچار نقص سیستم ایمنی هستند تجویز کرد. البته باید گفت این دست از واکسن‌ها برای بیماری کروناویروس ساخته نشده‌اند.
دسته دوم، واکسن‌هایی هستند که در آن‌ها از ویروس کشته شده استفاده می‌شود. در این دست از واکسن‌ها ویروس هیچ قدرت تکثیری ندارد؛ اما می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تحریک کند. این دست از واکسن‌ها را می‌توان برای افرادی که نقص سیستم ایمنی دارند تزریق کرد که البته دوز بالایی از آن‌ مورد نیاز است. در برخی از واکسن‌های کروناویروس از این تکنولوژی استفاده شده است.
تکنولوژی «دستکاری ژنتیکی»، روش دیگری است که در ساخت واکسن‌های بیماری کووید ۱۹ مورد استفاده قرار گرفته است. در این تکنولوژی بخشی از ژنوم ویروسی که واکسن برای مقابله با آن ساخته می‌شود (در مورد کرونا، پروتئین S) بر روی یک وکتور (که در اینجا ادنوویروس است) سوار و وارد سلول می‌شود. واکسن‌های آسترازنیکا، اسپوتنیک، یکی از واکسن‌های ایرانی و تعدادی از واکسن‌های چینی از این شیوه استفاده کرده‌اند.
یکی از تکنولوژی‌هایی که با شیوع بیماری کووید ۱۹ برای اولین بار در واکسن‌سازی مورد استفاده قرار گرفت، ساخت mRNA است که فایزر و مادرنا از این تکنولوژی بهره برده‌اند. در این تکنولوژی از روی بخش مهم ژنوم ویروس (در کرونا، پروتئین S)، mRNA ساخته می‌شود و با ورود به سلول، عوامل مورد نیاز را تولید می‌کند.
– با وجود فعالیت شرکت‌های دارویی و واکسن‌ساز زیاد و قوی در دنیا، چرا شرکت‌های کمی موفق به تولید واکسن برای بیماری کروناویروس شده‌اند؟
مسلم است که همه‌ی شرکت‌های دارویی برای تولید این واکسن جدید خط تولید ایجاد نمی‌کنند. چرا که این کار هزینه‌بر است و نیاز به تکنولوژی جدید و از طرف دیگر نیاز به نظارت حاکمیت در آن وجود دارد. در ضمن تولید واکسن نیازمند ۳ مرحله کار آزمایی بالینی است که هر شرکتی امکانات و قدرت این کار را ندارد. در مجموع تولید واکسن برای این بیماری جدید ریسک بالایی دارد و اگر شرکت سازنده به نتیجه نرسد تمام این سرمایه‌گذاری به هدر رفته است.
در حال حاضر ۲ شرکت به ساخت واکسن با تکنولوژی mRNA ورود کردند و ریسک بالای آن را پذیرفتند؛ اما موفقت شدند. تعدادی از شرکت‌های دیگر هم اقدام به ساخت واکسن برای کروناویروس کرده‌اند که هنوز به نتیجه نرسیده و در فاز ۱ و ۲ قرار دارند.
– دورنمای ساخت واکسن در ایران را چگونه می‌بینید؟
ایران پیش از این موفق به تولید واکسن پولیو شده است و این نشان می‌دهد کشور ما قدرت ساخت واکسن را دارد. با توجه به پیچیدگی‌های بیماری کروناویروس، ساخت واکسن آن به سرعت عمل و تکنولوژی بالا و سرمایه‌گذاری زیاد نیاز دارد که کشور ما قدری از این نظر تأخیر داشت. به شخصه معتقدم ایران قدرت ساخت واکسن کروناویروس را دارد و در حال حاضر با کوبا در حال همکاری است. بیشتر تکنولوژی به کار رفته در واکسن‌های ایرانی، استفاده از ویروس کشته شده است.
البته هیچ یک از واکسن‌های ایرانی هنوز فاز ۳ کارآزمایی بالینی را طی نکرده‌اند. به همین دلیل اطلاعات زیادی از آن‌ها منتشر نشده است.
– واکسن‌های بیماری کروناویروس تا چه حد می‌توانند در برابر انواع جهش‌یافته‌ی این بیماری ایمنی ایجاد کنند؟
ژنوم هر موجود زنده، در نقاطی جهش پذیری بیشتری دارد. خوشبختانه ژنوم این ویروس سنگین است و از طرف دیگر این ویروس سیستم اصلاح دارد. جهش‌پذیری در بیماری کروناویروس وجود دارد؛ اما خیلی زیاد نیست. باید گفت هرقدر دیرتر زنجیره انتقال را بشکنیم و این ویروس به بدن افراد بیشتری منتقل شود، جهش پذیری بیشتر خواهد بود.
ایجاد جهش در بسیاری از موارد مهم نیست و گاهی جهش اصلاً به نفع ویروس نیست و سبب تضعیف آن می‌شود.
جهش زمانی قابل توجه می‌شود که ژنوتایپ ویروس تغییر پیدا کند و به نفع ویروس و ضرر بدن انسان باشد. در حال حاضر چند جهش معروف و مهم در این ویروس مشاهده کرده‌ایم که یکی از آن‌ها نخستین بار در انگلستان دیده شد. در نشریه‌ی لنست مقاله‌ای منتشر شده که می‌گوید در این نوع جهش یافته، قدرت انتقال ویروس بین ۴۰ تا ۷۰ درصد افزایش پیدا کرده؛ اما میزان مرگ و میر، شدت و طول دوره‌ی آن تغییری نکرده است و در اصل به این دلیل که تعداد افراد بیشتری به بیماری مبتلا می‌شوند، میزان مرگ و میر افزایش پیدا می‌کند.
مقاله دیگری در انگلستان وجود دارد که می‌گوید مرگ و میر ناشی از ابتلا به ویروس جهش یافته‌ی انگلیسی از ۲ و نیم در هزار نفر به ۴ و ۱ دهم در هزار نفر رسیده و این افزایش زیادی نیست.
در نهایت باید گفت این ویروس نتوانسته است بر هیچ یک از واکسن‌هایی که علیه آن ساخته شده‌اند غلبه کند. البته انواع دیگری از ویروس جهش یافته در سایر نقاط جهان مشاهده شده و هرچه واکسیناسیون را دیرتر شروع کنیم، احتمال این جهش‌ها افزایش می‌یابد. البته آسترازنیکا وعده داده است که تا ماه سپتامبر ۲۰۲۱ واکسنی تولید کند که در مقابل تمام انواع جهش یافته‌ی این ویروس ایمنی ایجاد کند.
در مجموع باید گفت هرچه زودتر بتوانیم به واکسیناسیون ۷۵ درصد مردم جامعه برسیم در مقابل انواع جهش یافته‌ی این ویروس ایمنی ایجاد کرده‌ایم.
– عوارض جانبی واکسن‌های مختلف بیماری کروناویروس چیست؟
می‌توان گفت هیچ تولید بشری بدون عارضه نیست. کشورهایی که از رگولاتوری‌های سخت‌گیرانه‌ای بهره‌مندند، زودتر به وجود این عوارض پی می‌برند و حتی به خاطر ۱ یا ۲ مورد استفاده از یک دارو یا واکسن را متوقف می‌کند. شاید این به ما اخطار دهد که ما باید همین‌گونه عمل کنیم؛ اما واقعیت چیز دیگری است.
باید توجه داشته باشیم که رگولاتوری‌هایی مانند FDA، MHRA و EDA بسیار قوی و سخت‌گیر هستند. برای مثال MHRA که در انگلستان واقع است، علیه واکسن‌هایی که ساخت همین کشور است پیوسته مستنداتی منتشر می‌کند؛ اما ممکن است کشورهایی از این شفاف‌سازی اجتناب کنند، از سیستم شناخت این عوارض برخوردار نباشند یا واکسن آن‌ها در کشورهایی مصرف شده باشد که رگولاتوری قوی ندارند؛ بنابراین بهتر است که تمام واکسن‌ها را دارای عارضه تصور کنیم.
مسلماً عوارض خفیف، مگر در افرادی که سیستم ایمنی بدن ضعیفی دارند اهمیتی ندارد.
اولین کشوری که علیه واکسن‌های فایزر و مادرنا اعلام خطر کرد نروژ بود و مواردی از مرگ را در افراد مسنی که این واکسن را دریافت کرده بودند گزارش کرد که ارتباط بین این دو هنوز ثابت نشده است. این کشور همچنین اعلام کرده است عوارض خفیف این واکسن‌ها که در جوانان نگرانی ایجاد نمی‌کند، می‌تواند کهنسالان را از پای دربیاورد؛ بنابراین در این گروه باید عوارض خفیف را هم جدی گرفت. به شخصه برای سایر گروه‌های سنی عارضه‌ی جدی مشاهده نکرده‌ام.
عوارض معمولاً از روز اول و دوم پس از تزریق با تورم، التهاب و خارش محل تزریق تا سردرد، تب، اسهال، دردهای عضلانی و خستگی، تهوع و استفراغ، بی‌خوابی و بدخوابی آغاز می‌شود که تمام واکسن‌ها این عوارض را دارا هستند. دو سوم افرادی که گفته می‌شود بعد از تزریق واکسن فوت کرده‌اند بالای ۶۵ سال سن دارند و رگولاتوری‌های MHRA و EMA هنوز به این نتیجه نرسیده‌اند که این مرگ‌ها قطعاً در اثر تزریق واکسن بوده است. در حال حاضر آمریکا با بررسی بر روی ۳۰ هزار نفر ارتباط تزریق آسترازنیکا و لخته شدن خون را نپذیرفته؛ اما MHRA این احتمال را پابرجا می‌داند. در مجموع هنوز هیچ عارضه جدی‌ای قطعی نشده است.
در مورد واکسن اسپوتنیک و بهارات گزارش کاملی از عوارض وجود ندارد. آسترازنیکا فهرست جامع‌تری از عوارض ارائه داده؛ چرا که این واکسن به جمعیت وسیع‌تری تزریق شده است.
در رسانه‌های ایران اخبار مختلفی منتشر می‌شود که ممکن است در افراد هراس ایجاد کند. برای مثال گفته می‌شود در مشهد پاکبانی بعد از تزریق واکسن کروناویروس فوت کرده؛ اما واقعیت این است که ایشان قبل از تزریق واکسن به بیماری کووید ۱۹ مبتلا بوده و در اثر این بیماری فوت کرده است.
گذشته از این عوارض خفیف، ۱ در میلیون احتمال مرگ و ۴ در میلیون لخته شدن خون برای واکسن آسترازنیکا و ۱ در ۴ و نیم میلیون احتمال شوک آنافیلاکتیک برای واکسن فایزر گزارش شده است. در مجموع برای واکسن‌های فایزر و مادرنا ۹۷۰ مورد مرگ ثبت شده که هنوز ارتباط بین آن‌ها ثابت نشده است.
برای واکسن بهارات عوارض قلبی و عروقی و برای واکسن اسپوتنیک ۱ مورد مرگ ناشی از عوارض قلبی و عروقی برای یک خانم ۵۱ ساله ذکر شده و ممکن است این آمار بیشتر باشد؛ اما به این دلیل که این واکسن‌ها کمتر استفاده شده‌اند، مجموعه اطلاعات چندان گسترده‌ای از عوارض آن‌ها وجود ندارد. برای واکسن جانسون اند جانسون هم عارضه لخته خون ذکر شده است.
در نهایت باید بگویم ما انتظار نداریم واکسنی عارضه جدی نداشته باشد. واکسن‌هایی که خود ما در سنین کودکی تزریق کردیم حتماً عارضه جدی داشته‌اند که ثبت نشده است؛ اما در مجموع واکسن کروناویروس نتیجه‌ای که انتظار داشتیم ایجاد کرده است. تا قبل از تزریق واکسن حتی تا ۱۸۰۰ مرگ در روز بر اثر بیماری کروناویروس در انگلستان مشاهده می‌شد که آسترازنیکا آن را به عدد تک رقمی رسانده است.
ما از واکسن ۲ انتظار داریم. اول اینکه جلوی بیماری را بگیرد که این میزان برای واکسن‌های مختلف متفاوت است. ارقامی که مطرح می‌شود، میزان پیشگیری واکسن از بیماری علامت‌دار است؛ اما تقریباً تمام این واکسن‌ها جلوی بیماری شدید، بستری و مرگ را گرفته‌اند؛ بنابراین بعد از زدن واکسن خطر بیماری خفیف وجود دارد.
اگر در انگلستان گفته شده برای یک گروه سنی واکسن آسترازنیکا تزریق نشود، جایگزین آن موجود است و بسیاری از کشورها هم این تصمیم را دوباره تغییر داده‌ و از آسترازنیکا برای تمام گروه‌های سنی استفاده می‌کنند. کشورهایی که اعلام کرده‌اند ترجیح می‌دهند واکسن آسترازنیکا را به گروه سنی بین ۵۰ تا ۶۵ سال تزریق نکنند بر سر اولویت بحث می‌کنند و اگر شخصی، خودش خواهان تزریق این واکسن باشد، ممنوعیتی برای او وجود ندارد. نکته قابل توجه این است که عوارض جدی آسترازنیکا در گروه‌های مسن‌تر بیشتر است؛ اما به این دلیل ترجیحاً برای جوان‌ترها تزریق نمی‌شود که احتمال مرگ آن‌ها در اثر کروناویروس پایین‌تر است و هدف این است که در صورتی که مبتلا به این بیماری شدند، حداقل ریسک عوارض جانبی واکسن به آن‌ها تحمیل نشده باشد.
یک نکته را نباید فراموش کرد که کارخانه‌های واکسن‌سازی به دلیل مسائل اقتصادی علیه یکدیگر سوءتبلیغ می‌کنند. زمانی چینی‌ها به واکسن‌های فایزر و مادرنا به شدت هجمه می‌بردند؛ اما در حال حاضر رئیس CDC چین پذیرفته که واکسن‌های چینی اثر کمی دارند. به طوری که شیلی که واکسیناسیون علیه کووید ۱۹ را خیلی زود با سینوفارم آغاز کرد، در حال حاضر یکی از بالاترین آمارهای ابتلا به کووید ۱۹ را دارد.
– دلیل لخته شدن خون بعد از تزریق واکسن آسترازنیکا و سایر واکسن‌ها چیست؟ آیا صبر کردن برای رسیدن واکسن اسپوتنیک و تزریق آن کاری عقلانی است؟
پاسخ این سؤال را هیچ کس دقیق نمی‌داند چرا که مکانیزم لخته شدن خون بعد از تزریق واکسن متفاوت است و می‌تواند از خانواده تحریک سیستم ایمنی باشد. ما نمی‌دانیم این لخته خون در اثر کدام جزء این واکسن‌ها ایجاد می‌شود. اگر شخصی می‌خواهد برای تزریق واکسن اسپوتنیک صبر کرده و از تزریق واکسن آسترازنیکا اجتناب کند باید بداند اطلاعات ما از واکسن اسپوتنیک به این دقت و وسعت نیست و موارد لخته‌ی خون و مرگ آن در حال بررسی است.
اگر بخواهیم به وکتورهای این دو واکسن توجه کنیم، آسترازنیکا از وکتور ادنوویروس نوعی شامپانزه و اسپوتنیک از ادنوویروس انسانی AD5 و AD26 در دو دوز خود استفاده می‌کند. جانسون اند جانسون هم وکتور AD26 به کار برده است. البته در این واکسن هم لخته خون مشاهده شده و آمریکا که خود سازنده‌ی این واکسن است تزریق آن را متوقف کرده است.
عوارض آسترازنیکا به این دلیل بر سر زبان‌ها افتاده که تشکیلات سخت‌گیرانه‌ای برای نظارت بر آن وجود دارد و به دقت گزارش می‌کند که چه عوارضی بعد از تزریق آن ایجاد شده است.
نکته مهم دیگر این است که تا به حال افراد اطلاعات خاصی راجع به علائم عارضه‌ی لخته‌ی خون بر اثر تزریق واکسن نداشته‌اند. ما انتظار داریم علائم ناشی از تزریق واکسن از روز چهارم کاهش پیدا کند؛ اما اگر سردرد پایدار ادامه پیدا کرد و علائمی مانند تاری دید، به هم خوردن تعادل، اختلال در تکلم و درد قفسه‌ی صدری در شخص مشاهده شد، باید به پزشک مراجعه کند تا متوجه شود در شرف لخته‌ی خون قرار دارد و از بروز آن پیشگیری کند؛ بنابراین می‌توان از بروز لخته‌ی خون با شانس ۴ در میلیون پیشگیری کرد.
بنابراین توصیه می‌شود افراد بدون نگرانی واکسن‌ها را تزریق کنند. چرا که اولاً جایگزینی در کشور برای آن‌ها وجود ندارد، دوم اینکه باید به موثق بودن منابع اطلاعاتی و گستره‌ی جامعه‌ی آماری آن‌ها توجه کرد. مطمئن باشید تزریق واکسن از بسیاری از کارهای روزمره مانند رانندگی یا مصرف داروهای رایج خطرناک‌تر نیست.
اگر بخواهیم به اطلاعات موجود درباره واکسن فایزر مراجعه کنیم، می‌بینیم ۹۷۰ مورد مرگ به آن نسبت داده شده؛ اما چون این واکسن به کشور وارد نشده مردم نسبت به آن حساس نیستند.
– بنابراین به تأخیر انداختن تزریق واکسن به امید رسیدن واکسن‌های بهتر یا مشخص شدن عوارض آن‌ها کار عاقلانه‌ای نیست؟
اگر شخصی از ابتلا به کووید ۱۹ نمی‌ترسد می‌تواند صبر کند؛ اما شرایط کشور ما بسیار حاد است؛ به گونه‌ای که گویی آن را با بمب میکروبی بمباران کرده‌اند. در این شرایط هر واکسنی که در دسترس باشد را باید تزریق کرد. واکسن‌هایی که در ایران هستند مورد تائید هستند و نتایج خوبی داشته‌اند.
نکته دیگر این است که در یک کشور باید از سبد واکسن استفاده کنیم و نباید تمام جمعیت را با یک واکسن واکسینه کرد و این اتفاقی است که در همه کشورها می‌افتد. هر واکسنی که فاز ۳ بالینی را رد کرده و مستندات شفافی دارد قابل اعتماد است. باید توجه داشته باشیم که کووید ۱۹ بسیار از واکسن خطرناک‌تر است.
شما به‌عنوان مدیر پژوهشی سازمان نظام‌پزشکی در صورتی که حق انتخاب بین تمام واکسن‌هایی که به ایران وارد شده‌اند را داشته باشید کدام را انتخاب می‌کنید؟
انتخاب من آسترازنیکا خواهد بود. چرا که اطلاع‌رسانی شفافی در مورد آن وجود دارد و به شخصه به عنوان کسی که تمام مراحل تولید این واکسن را بررسی کردم شاهد این موضوع بوده‌ام. اگر هم آسترازنیکا موجود نباشد هر واکسن موجود دیگری را می‌زنم و تردید نمی‌کنم.
– چه افرادی نباید واکسن بزنند؟
دستورالعمل‌ها در این زمینه در حال به روزرسانی است. زمانی ممانعت‌هایی در این زمینه اعلام می‌شد؛ اما در حال حاضر تقریباً گفته می‌شود هر کسی می‌تواند واکسن بزند مگر اینکه آلرژی اثبات شده به محتویات واکسن داشته باشد یا به دلیل ابتلا به سرطان، داروهای سرکوب‌کننده‌ی سیستم ایمنی دریافت کند که در دسته‌ی دوم گفته می‌شود بین ۲ تا ۴ هفته و قبل از تزریق واکسن دارو مصرف نکنند.
بسیاری از کشورها برای زنان باردار و شیرده منع تزریق واکسن ندارند و تعدادی گفته‌اند بهتر است با مشورت پزشک این کار را انجام دهند. FDA با تزریق واکسن فایزر به زنان باردار و شیرده هیچ مخالفتی نکرده است و هیچ عارضه‌ی ثبت شده‌ای از تزریق واکسن به این گروه مشاهده نشده است.
آنچه در انگلستان رایج است، این است که قبل از تزریق واکسن از شما می‌پرسند که آیا در حال حاضر به کووید ۱۹ یا بیماری تب‌دار مبتلا هستید و در این صورت از شما می‌خواهند فعلاً صبر کنید.
– اگر شخصی به کووید ۱۹ مبتلا باشد می‌تواند واکسن تزریق کند؟
NHS می‌گوید ۲۸ روز پس از تست مثبت کووید ۱۹ شخص می‌تواند واکسن دریافت کند.
– آیا واکسن کرونا باید هر سال تکرار شود؟
احتمال الزام به تزریق دوز سوم در مورد این واکسن مطرح شده است. این موضوع چند دلیل دارد. اول اینکه یک کارآزمایی بالینی در انگلستان نشان می‌دهد که اگر فاصله‌ی دو دوز واکسن افزایش یابد و به ۱۲ هفته برسد تأثیر بسیار بهتری داشته باشد. ظاهراً مطالعات دیگری نشان می‌دهد که اگر دوز اول و دوم واکسن از دو برند متفاوت باشند نتیجه بهتری دارد که البته اطلاعات اولیه زیادی از آن‌ها منتشر نشده است. مسئله‌ی دیگر این است که برخی از انواع جهش یافته‌ی این ویروس مانند آنچه در آفریقای جنوبی مشاهده شده است، ممکن است تا حدودی بر واکسن فائق آیند. برای مثال تأثیر واکسن مادرنا بین ۴۰ تا ۵۰ درصد بر این ویروس جهش یافته کمتر است.
بنابراین ممکن است نیاز داشته باشیم دوز سومی تزریق کنیم که در مورد نوع آن هم مطمئن نیستیم. در نهایت باید گفت این موضوع در مرحله‌ی گمانه‌زنی است. باید توجه داشته باشیم ما در مرحله‌ای از جنگ با این ویروس قرار داریم که باید زنجیره انتقال را بشکنیم و به ایمنی جمعی برسیم که بعید است بدون واکسیناسیون راهی برای آن وجود داشته باشد.
ما به دلیل جهش پذیری بالای ویروس آنفولانزا مجبور هستیم هر سال واکسن جدید برای آن بزنیم؛ اما بعید است این ویروس مانند آنفولانزا باشد؛ چرا که تا حدود ۲۰ برابر جهش پذیری کمتری از آن دارد؛ بنابراین در مورد کروناویروس بعید است نیاز به تزریق هر ساله باشد؛ اما نیاز به تزریق دوز سوم محتمل است.
– آیا در صورت نبود دوز دوم واکسن از یک برند یکسان، می‌توان از دو نوع واکسن استفاده کرد؟
آنچه درباره تزریق ترکیبی واکسن گفته شد در مرحله‌ی کارآزمایی بالینی است و از دو واکسن فایزر و آسترازنیکا استفاده کرده است. با اطلاعی که از برنامه‌های واردات و فرایند واکسیناسیون توسط سازمان نظام‌پزشکی دارم، این موضوع نباید دغدغه باشد و اعضاء جامعه پزشکی نگران چنین اتفاقی نباشند.
چند روز بعد از تزریق دوز اول واکسن کرناویروس در شخص ایمنی ایجاد می‌شود و چقدر احتمال دارد بعد از تزریق واکسن ایمنی در شخص ایجاد نشود؟
در مورد فاصله‌ی زمانی ایجاد شدن ایمنی بعد از تزریق واکسن بحث‌های مختلفی وجود دارد. با بررسی‌هایی که بر روی واکسن اسپوتنیک انجام شده، مشاهده شده سطح آنتی‌بادی‌ها از روز پنجم تا هشتم بعد از تزریق بالا می‌رود و در روز ۲۸ ام به اوج خود می‌رسد. اسپوتنیک مدعی شده است دوز دوم در اصل دوز بوستر است و دوز اول بعد از ۲۱ تا ۲۸ روز تا ۹۰ درصد ایمنی ایجاد می‌کند.
گفته می‌شود آسترازنیکا در دوز اول بین ۵۰ تا ۸۰ درصد و با دوز دوم نزدیک به ۱۰۰ درصد ایمنی مورد انتظار را ایجاد می‌کند.
مطالعه دیگری انجام شده و نشان می‌دهد شخصی که قبلاً کووید ۱۹ گرفته و بهبود پیدا کرده با تزریق دوز اول بعد از گذشت ۲ تا ۴ هفته به سطح ایمنی افرادی می‌رسد که دوز دوم را تزریق کرده‌اند.
بنابراین اگر شخصی دوز اول را تزریق کند ۵۰ درصد نسبت به بیماری علامت دار ایمنی خواهد داشت که البته در واقعیت نتایج در دنیای واقعی از کارآزمایی بالینی بهتر است.
هرگز هیچ شخصی از تزریق واکسن دچار بیماری نمی‌شود و اگر شخصی پس از تزریق دچار عوارضی مانند سردرد و آبریزش بینی و تب شد به این معنا نیست که بیمار و ناقل است، بلکه دچار عوارض واکسن شده است؛ اما شخصی که واکسن زده است می‌تواند به بیماری کووید ۱۹ مبتلا شود و آن را به دیگران منتقل کند، بنابراین باید پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کند.
– اگر در تزریق دوز دوم واکسن تأخیر پیش آمد چه می‌شود؟
در این مورد جای نگرانی وجود ندارد و در حال حاضر تعدادی از کشورها فاصله‌ی مناسب را ۱۲ هفته می‌دانند؛ بنابراین نباید گمان کنید اگر دوز دوم با تأخیر تزریق شد همه چیز از دست رفته است.
– آیا شخصی که واکسن زده می‌تواند ناقل بدون علامت باشد یا می‌تواند ماسکش را بردارد؟
شخص با تزریق واکسن ویروسی دریافت نمی‌کند که بخواهد آن را به دیگران منتقل کند و علائمی که پیدا می‌کند، واکنش بدنش به واکسن است. در ضمن هرگز نمی‌تواند پروتکل‌های بهداشتی را زیر پا بگذارد. چرا که هیچ واکسنی صد در صد مانع بیماری افراد نمی‌شود و فرد می‌تواند ناقل بدون علامت باشد.
– تداخلات دارویی واکسن کووید ۱۹ با داروهای ضدویروسی و سایر داروها چیست؟
داروهای ضدویروسی بر روی فرایند تحریکی که واکسن ایجاد می‌کند تأثیر ندارد. در مورد مصرف داروهای ضدویروسی یا آسپرین برای جلوگیری از لخته خون باید گفت بهتر است این داروها قطع شوند. امروزه ثابت شده است آسپرین بر جلوگیری از ایجاد لخته خون ناشی از تزریق واکسن کووید ۱۹ هیچ تأثیری ندارد.
– شخصی که دچار ترومبوز یا سکته مغزی یا لوپوس است آیا در تزریق واکسن بای ملاحظاتی را رعایت کند؟
خیر. حتی اگر شخصی سابقه لخته شدن خون داشته باشد منعی در تزریق واکسن ندارد. تنها ممانعت، زمانی است که شخص نسبت به دوز اول واکسن واکنش نشان داده و مثلاً مشکوک به لخته خون باشد که در این صورت بهتر است دوز دوم را نزند یا از واکسن دیگری استفاده کند.
– آیا ممکن است تست PCR شخصی بعد از تزریق دوز اول واکسن مثبت شود و در این صورت باید چه کند؟
بعد از زدن دوز اول نیازی به هیچ بررسی وجود ندارد و دوز دوم باید در زمان خودش زده شود. مگر اینکه شخصی دچار شوک آنافیلاکتیک ناشی از دوز اول یا دچار لخته خون شود.
– آیا فرمولاسیون دو دوز واکسن کووید ۱۹ متفاوت است؟
فقط در واکسن اسپوتنیک این اتفاق افتاده است و دلیل آن این است که دوز دوم علیه وکتور دوز اول هم آنتی بادی ایجاد می‌کند.
– اگر بعد از تزریق واکسن علامتی نداشته باشیم ایمنی در بدن ایجاد شده است؟
ایمنی حتماً بعد از تزریق دوز اول واکسن ایجاد می‌شود و شایع‌ترین علائم خفیف تزریق در نهایت در ۵۰ درصد از افراد بروز پیدا می‌کند.
– آیا بعد از تزریق واکسن نیازی هست که میزان پلاکت به طور هفتگی بررسی شود؟
به‌هیچ وجه. چرا که با شمارش پلاکت نمی‌توان مطمئن شد شخص دچار عوارض تزریق واکسن شده و بررسی‌های بیشتری مورد نیاز است.

منبع:دندانه