نگاهی به چالش درمان ارتودنسی ثابت توسط دندانپزشکان و چند نکته پیرامون آن

 

دکتر امین همایونی
متخصص ارتودنسی

متخصصین ارتودنسی باید بدانند آنچه در ذهن و نظر دندان‌پزشکان عمومی در مورد ارتودنسی ثابت و پرکتیس و حواشی آن می‌گذرد چیست. شخصا از این که در گروه خسیس و بخیل و … طبقه‌بندی شوم احساس خوبی ندارم و اتفاقا این موضوع برای ارتودنتیست‌هایی که سودای ریاست و کیاست دارند باید مهم‌تر باشد و همچنین باید نسبت به پاسخ‌گویی به شبهات بیشتر کوشا باشند. در نگاه کلان و کلی ارتودنتیست‌ها نیازمند تعامل با دندان‌پزشکان عمومی و سایر متخصصین در نهادهای صنفی هستند و این مسئله برای حفظ منافع ارتودنتیست‌ها و به طور کلی ارتودنسی مهم است تا اگر دید منفی نسبت به آنها وجود دارد آن را اصلاح کنند. به همکاران ارتودنتیست عرض می‌کنم از بیان نظرات و دیدگاه‌ها نترسید؛ اینها بازتاب نظرات چند هزار دندان‌پزشک است و اگر در اینجا مطرح بشود یا نشود چیزی عوض نخواهد شد و حتی با طرح نشدن‌شان فرصت برای پاسخ‌گویی به آنها وجود نخواهد داشت.

اما در باب بحث اصلی باید عرض کنم:
در دوره ۶ ساله آموزش که دو سال آن صرف علوم پایه می‌شود و چهار سال صرف ۱۲رشته تخصصی دیگر. با سند و طبق تحقیقات متعدد انجام شده در این حوزه به شما عرض می‌کنم دانسته‌های دندان‌پزشکان عمومی چند سال پس از فراغت تحصیلی در دروس تشخیص بیماری‌های دهان پاتولوژی و رادیولوژی و پریو تقریبا صفر است؛ ولی چرا کسی طلبکار اساتید این دروس نیست؟ اتفاقا حجم مطالب ارایه شده در این دروس خیلی بالاست ولی چرا هنوز آقا یا خانم دکتر ما فرق بین ندول و وزیکول را نمی‌داند و در نامه گزارش و ارجاع خود می‌نویسد «ضایعه قرمز برجسته»؟ نوبت به ارتودنسی که می‌رسد همه طلبکار ارتودنتیست‌ها می‌شوند! نگاه بعضی دوستان این است که قاشق علم ارتودنسی را باید در دهان‌شان گذاشت یا دنبال آمپول و کپسول آن هستند و خودشان هیچ تلاشی در آموزش نداشته باشند. به عنوان فردی که تجربه سر و کله زدن با دانشجوی undergraduate را داشته باید عرض کنم دوستان در زمینه تریسینگ، آنالیز، آماده‌سازی مدل و اصول اولیه تشخیص و مقدمات یک طرح درمان خیلی بی‌علاقه هستند و اینها همه از کم‌لطفی خودشان است. یاد خاطره‌ای از استاد صحافیان افتادم که می‌فرمودند در دوره جوانی در اکابر تدریس می‌کردم و یک بار آقایی با شکم برآمده پیش من آمد و گفت: «من چند روز است برای سوادآموزی می‌آیم و شما همش می‌گویید الف- ب الف- ب و من دو تا زن و ۶ بچه دارم و حوصله این کارها رو ندارم. این ۱۰۰ تومن رو بگیر و لوب مطلب را به من یاد بده!» بعضی دوستان هم نگاه‌شان این‌طوری‌ است…

نقش شرکت‌ها در فرآیند آموزش حوزه‌های تخصصی دندان‌پزشکی
به شدت معتقدم اگر شرکت‌های واردکننده تجهیزات و مواد دندان‌پزشکی نبودند ایمپلنت و پرکتیس آن محدود به همان چند نفری بود که تا ۱۵سال پیش بر این قلمرو حکمرانی می‌کردند. به خوبی یاد دارم سال‌ها پیش (اواخر دهه هفتاد) استاد دکتر گلنراقی برای ما در دوره دندان‌پزشکی عمومی ۸ جلسه از ایمپلنت گفتند ولی خوب در عرصه عمل هیچ کس در این زمینه توانمندی پیدا نمی‌کرد! توانمندی دندان‌پزشکان عمومی بعد از تجاری‌سازی این عرصه و واردات تجهیزات لازم توسط شرکت‌ها اتفاق افتاد و اتفاقا کلاس‌های آموزشی را نه انجمن پرستو و نه انجمن جراحی و نه انجمن پریو، که برخی شرکت‌ها برگزار کردند. در مورد مباحث اندودنتیکس هم همین موضوع صادق است. اما ارتودنسی به علت نداشتن جذابیت‌های مالی چشمگیر از نظر شرکت‌ها و ملزومات به مراتب ارزان‌تر آن، حوزه چندان جذابی برای سرمایه‌گذاری شرکت‌ها نبوده است. مطمئن باشید اگر واردات در این حوزه سودآور بود و turn over مالی بالایی داشت، سرمایه‌گذاران برای توسعه بازار خودشان آموزش آن را همگانی می‌کردند.
البته به نظرم بحث‌های توجه به منافع بیمار و… که قبلا توسط همکاران مطرح شده بود و بحث‌های بسیار خوبی هم بود، برای اکثر دوستان دندان‌پزشک چندان جذابیت ندارد. چنانچه هزینه-منفعت درمان ارتودنسی برای همکاران دندان‌پزشک منطقی باشد و تامین‌کننده منافع طولانی‌ مدت و با ثبات مطب، بحث‌های دیگر صرفا از حیطه مباحث اخلاق پزشکی بیرون نخواهد رفت و چون ضمانت اجرایی ندارند صرفا جنبه وقت‌گذرانی و سرگرمی خواهند داشت. از این رو من از نگاه دیگری به موضوع می پردازم که محور قرار دادن منافع دندان‌پزشکان است.

برای ارزیابی دقیق‌تر بگذارید نگاهی به بازار درمان ارتودنسی داشته باشیم:
۱. با بالا رفتن سن هرم جمعیتی، جامعه هدفِ درمانگران ارتودنسی، یعنی بیماران ارتودنسی، کاسته شده، این درحالی است که تعداد فارغ‌التحصیلان تخصص ارتودنسی از حدود ۷-۸ سال پیش تا کنون ۴ یا ۵ برابر شده‌اند. منظورم نسبت خروجی هر سال به گذشته است، نه تعداد کل متخصصین که البته آن هم افزایشی تصاعدی دارد.
۲. تقریبا به غیر از ارتودنتیست‌هایی که تعدادشان از تعداد انگشتان دو دست کمتر است اکثریت به اتفاق آنها در بیش از یک کلینیک مشغول به کار هستند؛ این حقیقت تلخ باعث تحمیل هزینه‌های پنهان و پیدای زیادی به کلینیسین می‌شود و به طور روشن گواهی بر اینکه بیماران ورودی یک مطب به حد کفایت نیست، که البته طرح این بحث از حوصله متن حاضر خارج است.
۳. در شرایط فعلی هیچ‌کس مانع انجام درمان‌های ارتودنسی دندان‌پزشکان در مطب‌هاشان نیست، بلکه بهتر است عبارت فوق را این گونه تغییر دهم: هیچ کس یارای مقابله با درمان‌های همکاران عمومی را ندارد. بنابراین استدلال‌هایی که به این موضوع اشاره دارد که انسان به چیزی که منع می‌شود حریص می‌شود، حداقل در مورد ارتودنسی صحیح نیست، چراکه منعی در این مورد وجود ندارد.
۴. با نگاهی به روند افزایش قیمت خدمات درمانی دندان‌پزشکی در طی سال‌های اخیر به جرات می‌توان گفت هزینه خدمات ارتودنسی نسبت به خدمات سایر رشته‌ها کمترین رشد را داشته است. در حال حاضر ارتودنسی ثابت در تهران با حدود ۲۰ جلسه ویزیت بیمار با هزینه‌ای حدود ۵ میلیون تا ۱۰ میلیون توسط متخصصین ارتودنسی انجام می‌شود، در حالی که با نگاهی به سایر خدمات مثلا یک بریج ۴ واحدی، می‌بینیم با حداکثر ۳ تا ۴ جلسه با هزینه‌ای حدود دو میلیون و یک اندو مولر حدود ۵۰۰ تا ۷۰۰ انجام می‌شود. زمان لازم برای اتمام یک کیس حدود دو سال است. شما کلاه خودتان را قاضی کنید انجام کدام درمان به صرفه‌تر است.‌
برای روشن‌تر شدن مبحثی که در ادامه مطرح می‌کنم اجازه بدهید به تجربه‌ای که برای خودم بسیار جالب بود اشاره کنم: «یکی دو سال پیش برای بررسی نحوه پذیرش بیماران و ارائه طرح درمان دستیار خودم را به عنوان بیمار به مطب‌های همکاران ارتودنتیست محدوده مطبم فرستادم. ایشان دارای سابقه دندان کشیده شده ناقرینه در قوس بالاست؛ طبیعتا دارای شیفت میدلاین است و همچنین دارای کراودینگ ماگزیلا نیز می‌باشد. جالب است بدانید از هفت همکاری که دستیار من به ایشان مراجعه کرد فقط دو نفر دارای طرح درمان یکسان بودند و ۵ نفر دیگر طرح درمان‌های متفاوتی ارایه داده بودند! در مورد هزینه درمان هر ۷ نفر متفاوت بودند و در مورد نحوه پذیرش و مبلغ حق ویزیت اولیه نیز همینطور. جالب‌تر اینجا بود که بعد از شروع درمان برای دستیارم نیز مجددا ایشان را به مطب‌های متخصصین فرستادم و ۴ نفر از ۷ نفر همکار از ادامه درمان نیمه‌کاره اِبایی نداشتند!»
حالا شما در نظر بگیرید با توجه به مدت طولانی دوره درمان ارتودنسی در طول دوره درمان پای بیمار دندان‌پزشک عمومی به یک مطب تخصصی باز شود، به خصوص وقتی در میان درمان که کار به کندی پیش می‌رود این اتفاق بیفتد! بیمار شگفت‌زده خواهد شد و نهایتا بعد از مراجعه به مطب تخصصی دوم و سوم اتفاقی که نباید بیفتد می‌افتد و با عرض تاسف باید عرض کنم آن سلب اطمینان بیمار نسبت به درمانگر خود و در جلسه بعد مراجعه به مطب دندان‌پزشک سوال پیچ کردن او، مطالبه وجه پرداختی و… خواهد بود.
نکته دیگری که طرح آن ضروری به نظر می‌رسد به هم خوردن مناسبات ارتودنتیست- دندان‌پزشک در بازار کار است. روال پذیرفته شده که سابقا وجود داشت به این ترتیب بود که دندان‌پزشک بیمار ارتودنسی را به مطب تخصصی ارجاع بدهد و ارتودنتیست نیز برای سایر خدمات درمانی در طول دوره درمان که کم هم نیستند بیمار را به دندان‌پزشک عمومی ارجاع مجدد دهد. با تغییر این سیکل و روی آوردن ارتودنتیست‌ها به تبلیغات مستقیم برای جذب بیماران، اتفاقی که می‌افتد حذف ارجاعات خدمات درمانی از ارتودنتیست به دندان‌پزشک است، چرا که با شرایط جدید ارتودنتیست ترجیح می‌دهد خدمات دندان‌پزشکی بیماری را که مستقیما از طریق تبلیغات جذب کرده با استخدام یک دندان‌پزشک در مطب خودش ارائه دهد. به خصوص همان طور که در گفتار قبلی گفتم یونیت و روز خالی در مطب ارتودنتیست هم وجود دارد و به این ترتیب با تداوم روند فعلی کلیت همکاران دندان‌پزشک به عنوان یک صنف هستند که ضرر می‌کنند.

اما به راستی محدوده ارائه مطالب ارتودنسی به لحاظ شکلی و محتوایی کجاست؟
مطلبم را با نقل خاطره ترجمه کتاب گریبر آغاز می‌کنم. وقتی کتاب را که ماحصل زحمات شبانه‌روزی تیم شش نفره ما بود به یکی از اساتید نشان دادم ایشان از ترجمه خوشنود نشدند و فرمودند:
«شماها این کتاب‌ها را ترجمه می‌کنید و عمومی‌ها می‌خرند و می‌خوانند و وارد بازار کار ارتو ثابت می‌شوند.» این که عمومی‌ها برای انجام ارتو ثابت چقدر محتاج مطالعه کتاب ۱۰۰۰ صفحه‌ای گریبر هستند یا این که برای انجام درمان ارتو ثابت فلش کارت‌های MBT راترجیح می‌دهند سوالیست که جوابش برای همه ما روشن است ولی اینکه هنوز در سال ۲۰۱۷ و عصر انفجار اطلاعات که راه دسترسی افراد به اطلاعات به سادگی فشردن یک دکمه است کسانی باشند که فکر می‌کنند می‌توانند دستیابی دیگران را محدود کنند برای من جای سوال است. از نظر نگارنده آنچه ارتودنسی از آن رنج می‌برد القای تفکر ساده انگارانه و کتاب آشپزی‌وار از ارتودنسی است و دندان‌پزشکان عمومی اگر بدانند داستان آنقدرها هم ساده نیست چنین متهورانه پا به میدان نمی‌گذارند … البته عمیقا معتقدم این مبحث نیاز به مفاهمه عمومی و فرهنگ‌سازی در جامعه ارتودنسی دارد و فرصت طلبی آن دسته از متخصصین یا دندان‌پزشکانی که از فضای فقدان وجود کلاس‌های آموزشی ارتودنسی سواستفاده می‌کنند و یک شبه ره صد ساله می‌روند را محکوم می‌کنم. به اعتقاد من تغییر فضای فعلی باید تدریجی و از طریق فراهم شدن امکان حضور دندان‌پزشکان در جلسات علمی انجمن ارتودنتیست‌ها و برگزاری دوره‌های محدود ارتودنسی ادجانکتیو توسط انجمن ارتودنتیست‌ها باشد.
از نظر من اینکه بخشی از جامعه ارتودنسی به یک فوبیای «عمومی‌هراسی» مبتلاست واقعیتی انکارناپذیر است؛ همان طور که بشر امروز به پدیده‌هایی چون اسلام‌هراسی و ایرانی‌هراسی دچار شده، رشته ما نیز دچار چنین مسئله‌ای شده و چنین می‌شود که بعضی از این دوستان هر نوع در اختیار قرار گرفتن منابع تخصصی را برنمی‌تابند. در شرایطی که هر فردی می‌تواند همه فایل‌های کتاب‌های مورد نیاز را در یک DVD به قیمت چند هزار تومان خریداری کند، قرار دادن بخشی از آنها در یک کانال تلگرام گناه نابخشودنی تلقی می‌شود.

منبع:دندانه