چالش دندانپزشکان پیشگام در ایران قدیم: چطور دندانپزشک بودن خودشان را ثابت کنند!

 

یادداشتی از دکتر سعید میرسعیدی به بهانه روز دندانپزشکی

تا پیش از معمول شدن واژه دندانپزشک در حدود سال ۱۳۲۳، یکی از بزرگترین گرفتاری‌های دندانپزشکان قدیم این بود که چطور دندانپزشک بودن خود را ثابت کنند!
کار دندانپزشکی در قدیم و پیش از بروز شکل نوین و علمی آن و قبل از ظهور درس‌خوانده‌های دانشگاه رفتهٔ این رشته، منحصر بود به کشیدن دندان که توسط سلمانی‌ها و دلاک‌های گرمابه‌های عمومی و بعضی افراد مجرب همه‌کاره انجام می‌شد و یک سری اقدامات طبی مثل زالو انداختن برای رفع تورم لثه و آبسه‌ها و تجویز داروهای گیاهی برای حفظ سلامت و بهداشت دهان و دندان و لثه‌ها، که بر اساس طب سنتی، طبیبان قدیم و گاه اطبای خانگی و خودخوانده دست به انجام آن می‌زدند.

وقتی علم دندانپزشکی به میان آمد و دندانپزشکی نوین معمول شد، همان اندک دندانپزشکان دانشگاه‌رفته چه در ایران و چه فرنگ، برای تمایز خود و خدماتشان از این افراد به مشکل فراوان برخوردند. اولین نام مناسب که معمول شد «دندانساز» بود؛ چراکه ساخت دندان مصنوعی جدیدترین و مهم‌ترین مشخصه دندانپزشکان جدید بود. اما کم‌کم که این کار برای غیر دانشگاه‌رفته‌ها هم ممکن شد، دیگر این نام هم کفایت نمی‌کرد. این بود که دست به ابداع و اختراع انواع عبارات و اسامی زدند:
طبیب و جراح دندانساز، طبیب دندان، پزشک دندان، دکتر در امراض دهان، طبیب معالج دندان، طبیب دندانساز، جراح دهان و پزشک دهان و دندن، دندانساز دیپلمه ، پزشک معالج امراض دهان، دکتر دندانسازی، جراح دندانساز، متخصص در امراض دهان و دندان و…. همه طی سالهای ۱۲۹۰ تا ۱۳۲۳ مکرر در آگهی‌های روزنامه‌ای، اعلانات تبلیغی و سرنسخه‌ها به کار می‌رفتند؛ اما هیچکدام از این‌ها معمول و مصطلح نشد.

مثلا در اولین اعلان «دکتر هیبنت» در اواسط دوره قاجار، برای معرفی او عنوان طبیب دندانساز به کار رفته است یا مثلا «دکتر استپانیان» در اواخر قرن پیش از عبارت حکیم دندانساز استفاده می‌کرد و بعدها عبارت طبیب در امراض دهان و دندانساز در سرنسخه او دیده شده است. «دکتر ملچارسکی» نیز در دوره رضاشاه، خود را طبیب و جراح دندانساز معرفی می‌کرد. نمونه های بسیار زیادی مشابه این موارد دیده شده است.

برخی دندانپزشکان نیز برای تمایز و تاکید بر دانشگاهی بودن خود از عباراتی چون دیپلمه دندانسازی، دکتری از دانشکده طبی دندانسازی و صاحب تصدیق‌نامه و… استفاده می‌کردند.

از طرفی برای نام بردن از دانشکده‌های دندانپزشکی از اسامی و عناوین عجیب و غریب استفاده می‌شد: دانشکده طبی دندانسازی، اونیورسیته دندانسازی و مدرسه دندانسازی نمونه ای از آن بود.

بعد از تاسیس دانشگاه تهران از سال ۱۳۱۳ به بعد هم عنوان دانشکده پزشکی، دواسازی و دندانسازی مصطلح بود و به جای مدرسه دندانسازی از عبارت دانشکده دندانسازی استفاده می‌شد.
برای اسم و عنوان مطب‌های دندانپزشکی نیز گرفتاری‌های مشابه وجود داشته است.

اما همه این مصائب سرانجام با ابداع واژه دندانپزشک و دندانپزشکی به پایان رسید. این عبارت که در روز ۲۶ بهمن ۱۳۲۲ به تصویب رسید بسیار سریع مصطلح و معمول شد و در لغت و بدون توضیح، باعث تمایز گروه تحصیل‌کرده و دانشگاه رفته و دکتری گرفته فعال در مقوله سلامت و بهداشت دهان با انبوه دندانسازان و لابراتواریست‌ها و مداخله‌گران تجربی گردید.

تصویب این نام خوش ترکیب و خوش‌آهنگ، چه حاصل سلیقه اعضای شورای دانشگاه بوده باشد و چه محصول نظر اساتید دانشمند فرهنگستان زبان، یکی از اتفاق‌های مهم و موثر در تاریخ دندانپزشکی ایران است که تاریخ آن می‌توانست گزینه‌ای مناسب برای انتخاب به عنوان «روز دندانپزشکی» باشد.

منبع:دندانه