پوسیدگی دندان و شکر: به روایت سازمان بهداشت جهانی

 

نکات کلیدی:
پوسیدگی دندان شایع‌ترین بیماری غیر واگیر دنیاست.
در کشورهای پیشرفته ۵ تا ۱۰ درصد بودجه خدمات درمانی صرف پوسیدگی دندان می‌شود.
قند و شکر عامل اصلی پوسیدگی دندانی هستند. باکتری‌های دهان با مصرف این قندها اسید تولید کرده و موجب ایجاد پوسیدگی در بافت سخت دندان می‌شوند. نبود قند و شکر به معنی نبود پوسیدگی دندانی است.
مصرف بالاتر شکر به معنای پوسیدگی بیشتر است.
در بسیاری از کشورهای دنیا، نوشابه،‌ آبمیوه‌های پاکتی و لبنیات شیرین شده (ماست میوه‌ای و شیر کاکائو) اولین منبع شیرینی است.
کیک، بیسکویت، کورن فلکس‌های صبحانه، دسرهای شیرین (مانند بستنی، شله زرد)، عسل، قند، شربت، مربا از منابع اصلی شکر هستند.
برخلاف میوه‌های تازه، آب‌میوه‌های پاکتی دارای مقدار زیادی قند افزودنی هستند. استفاده از میوه‌های تازه باعث تحریک غدد بزاقی شده که تا حدی از مینای دندان محافظت می‌کند.
برای داشتن سلامت دهان بهتر، شکر باید کمتر از۱۰ درصد و ترجیحاً کمتر از ۵ درصد میزان انرژی روزانه را تأمین کند.

پوسیدگی دندان رایج‌ترین بیماری غیر واگیردار دنیا و یک معضل سلامت جهانی است. بر اساس مطالعه معروف «بار بیماری‌ها» در سال ۲۰۱۵، پوسیدگی دندان نزدیک به ۲ میلیارد و سیصد میلیون نفر را درگیر کرده است. تخمین زده می‌شود ۵۶۰ میلیون کودک نیز به پوسیدگی دندان مبتلا هستند.

با پرهیز از مصرف قند و شکر می‌توان مانع از پوسیدگی شد. پوسیدگی‌های دندانی با استفاده از روش‌های آسان و مقرون به صرفه نظیر مداخلات اجتماعی و فردی قابل پیشگیری است. این مسئله به‌ویژه در کشورهای کم‌درآمد و درحال‌توسعه که درمان‌های دندان‌پزشکی در آن عملاً در دسترس مردم نیست اهمیت دارد.

در کشورهای کم‌درآمد بیشتر دندان‌های مبتلا به پوسیدگی بدون درمان رها شده تا پس از رسیدن به مرحله درد و ناراحتی کشیده شوند.

پوسیدگی شدید دندان بر کیفیت زندگی فرد تأثیر می‌گذارد. پوسیدگی دندان می‌تواند تکلم و خوردن فرد را مختل کرده و در مراحل پیشرفته به آبسه‌های دندانی و عفونت مزمن تبدیل شود. پوسیدگی دندان هم‌چنین می‌تواند در مراحل رشد تأثیر بگذارد.

چه کسانی در معرض پوسیدگی هستند؟
تقریباً نیمی از جمعیت دنیا دچار پوسیدگی دندان شده‌اند. رابطه مستقیمی میزان مصرف شکر و تعداد پوسیدگی‌های دندانی وجود دارد. بیماری پوسیدگی دندان با وضعیت اقتصادی-اجتماعی فرد در ارتباط است. افرادی که موقعیت اقتصادی- اجتماعی مطلوبی ندارند بیشتر دچار پوسیدگی می‌شوند.

نشانه‌های پوسیدگی
پوسیدگی در درازمدت شکل می‌گیرد. در مراحل اول پوسیدگی علامت خاصی ندارد اما در مراحل بعدی می‌تواند به درد و تورم و عفونت منجر شود.

پیشگیری از پوسیدگی
کاهش مصرف قند و شکر در سطح جامعه باید اولویت سلامت جامعه شود. برای کمتر کردن پوسیدگی مصرف شکر به کمترین حد ممکن برسد.
پیشگیری باید به صورت فراگیر و در سطح اجتماع انجام شود؛ به گونه‌ای که شرایط بهره‌مندی از آن برای همه فراهم باشد. استفاده از فلوراید و دیگر روش‌های مراقبت فردی نیز اهمیت دارد.

چالش‌ها و دشواری‌های پیش رو
در سطح جهانی، پوسیدگی مشکلات بزرگی ایجاد می‌کند. پوسیدگی دندان در همگان به یک اندازه ایجاد نمی‌شود بلکه اقشار محروم و کسانی که دسترسی کمتری به امکانات دارند را بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهد. هم‌چنین، معمولاً به دلیل عدم آگاهی نسبت به تبعات پوسیدگی دندان، در سیاست‌گذاری‌ها کمتر از آنچه شایسته آن است مورد توجه قرار می‌گیرد. برای پیشگیری از پوسیدگی بجای روش‌های مقرون به‌صرفه و هدف گرفتن عوامل مشترک بیماری‌زا عموماً به روش‌های پیشگیری بالینی متکی بر حرفه دندان‌پزشکی توجه می‌شود.

توسعه اقتصادی رژیم غذایی را به سمت مصرف خوراکی‌هایی با انرژی بالا که مقدار زیادی شکر و چربی دارند سوق داده است. در این میان شاهد افزایش مصرف نوشابه‌ها و دیگر خوراکی‌های پرشکر بوده‌ایم.

تأثیرات جهانی
تخمین زده می‌شود که در سال ۲۰۱۰، پوسیدگی دندان ۲۹۸ میلیارد دلار به‌صورت مستقیم و ۱۴۴ میلیارد دلار به‌صورت غیرمستقیم خسارت زده است. مجموع خسارت‌های پوسیدگی دندان در این سال ۴۴۲ میلیارد دلار تخمین زده شد.

راه‌حل‌های سازمان بهداشت جهانی
مؤثرترین روش پیشگیری از پوسیدگی دندان و دیگر بیماری‌های دهان و دندان هدف گرفتن عوامل بیماری‌زای مشترک هست (عواملی مانند شکر و سیگار که نه‌تنها بر دندان‌ها بلکه عامل دیگر بیماری‌ها نیز هستند).

سازمان بهداشت جهانی سیاست‌های متعددی را به‌منظور کاهش مصرف شکر و به دنبال آن پوسیدگی پیشنهاد می‌کند. این سیاست‌ها عبارت‌اند از:
– مالیات شکر و فراورده‌های غذایی که حاوی مقدار زیادی شکر هستند می‌تواند مصرف این محصولات را به‌ویژه در کودکان و نوجوانان کاهش دهد.
– استفاده از برچسب روی مواد غذایی نشانگر میزان شکر در محصولات غذایی است به‌منظور اطلاع‌رسانی به خریداران
– کنترل و نظارت محصولات غذایی و تبلیغات آن‌ها: این کار می‌تواند به شناسایی مواد غذایی پر شکر کمک کند.
– تغییر شرایط محیطی به‌ویژه در مدارس از طریق نظارت بر فروش خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های حاوی شکر
– ممنوع کردن فروش نوشابه‌ها در بیمارستان‌ها، مدارس، دانشگاه‌ها و ادارات و دیگر اماکن عمومی
– تلاش برای آگاه‌سازی در مورد اینکه آب آشامیدنی گزینه سالم برای سلامت دندان است و هم‌چنین در دسترس قرار دادن آب آشامیدنی سالم

در نهایت اینکه اجرای سیاست‌های فراگیر باید مورد توجه قرار گیرد. اگرچه فلوراید می‌تواند تا حدی از پوسیدگی دندان پیشگیری کند اما مصرف فلوراید به تنهایی نمی‌تواند مانع پوسیدگی شود. از این‌رو، برای پیشگیری از پوسیدگی برخورد با علت اصلی آن یعنی شکر ضروری است.

منبع:دندانه