چند اعلان و آگهی دندانپزشکی در روزنامه‌های یک‌صد سال پیش

 

دکتر سعید میرسعیدی

یکی از مهم‌ترین اسناد برای دستیابی به اطلاعاتی درباره دندان‌پزشکی در اواخر قرن گذشته و اوایل قرن حاضر روزنامه‌هایی چون ایران، وقایع اتفاقیه، اطلاعات، ارشاد، تربیت و… هستند که آگهی‌ها و اعلانات تبلیغاتی دندانپزشکان و دندانسازان آن دوران در آن‌ها درج می‌شده است.
در ان دوران با توجه به عدم وجود رسانه‌های دیگر همین روزنامه‌های کم تعداد و کم تیراژ مورد توجه و اقبال فراوان افراد باسواد و جامعه متوسط و مدرن آن روزگار به‌خصوص در پایتخت قرار می‌گرفته است.
با مراجعه و بررسی آرشیو این روزنامه‌ها می‌بینیم که طبیبان و دندانسازان هم به مانند سایر مشاغل از این امکان برای معرفی خود و خدماتشان کمال استفاده را می‌کردند.
امروزه دستیابی و بررسی این اعلان و آگهی‌ها امکان خوبی را برای بررسی وضعیت دندانپزشکی و دندانسازی در اواخر دوره قاجار و اوایل پهلوی و نیز شناخت بیشتر افراد شاخص در این علوم و فنون فراهم می‌سازد.
در این مطلب به چند نمونه از این اعلان‌ها و آگهی‌ها می‌پردازیم که البته بعضی از آن‌ها قبلا در مقالات و کتب دیده و منتشر شده است.

در روزنامه دولتی ایران نمره ۱۵۷ در تاریخ ۲۴ صفر ۱۲۹۰ ه. ق اعلانی مربوط به ماه‌های ابتدایی کار دکتر هیبنت دندانساز مخصوص ناصرالدین شاه، که البته او را اشتبا‌ها اهل فرانسه نوشته‌اند دیده شده است که شرح آن چنین می‌باشد:

«اعلان
مسیو هیبنت طبیب دندانساز از اهل فرانسه تازه بدارالاخلافه آمده در علم امراض دهانی و دندانسازی مهارت تمام دارد در محاذات باغ لاله زار منزل گرفته است هر کس خواهد رجوع نماید.

صنیع الدوله رئیس کل دارالطباعه و دارالترجمه ممالک محروسه ایران»

آگهی دیگری از دکتر هیبنت در همین روزنامه در ۱۸ محرم سال۱۳۰۲ ه. ق دیده شده است که به معرفی بیشتر او و محکمه‌اش در خیابان لاله زار می‌پردازد:

«اعلان
مسیو هیبنت دندان ساز خاصه اعلیحضرت همایون که مهارت و حذاقت او در فن دندان سازی و اصلاح و تزکیه آن بدرجه ظهور و ثبوت رسیده و سالهاست در دارالخلافه طهران متوقف بوده و می‌باشد و هر نوع علتی که در دندانهای مشتریان او پدیدار آید برای رفع آن‌ها حاضر است در کوچه اول خیابان لاله زار منزل دارد برای اطلاع طالبین اعلام و اعلان شد که اسباب اشتباه ایشان نگردد.»

اما اعلان دیگری از دکتر هیبنت در همین روزنامه وجود دارد که در آن از نام و لقب مسنن السلطنه استفاده شده است و مربوط به تاریخ شنبه ۲۷ ربیع الثانی ۱۳۲۳ قمری و برابر با ۱۲۸۶ شمسی می‌باشد که مقارن با یکی دو سال آخر فعالیت او در ایران بوده است:

«بعموم اقایان و دوستان اعلام و اظهار می‌دارد که مدت یکسال متجاوز بود که بواسطه نداشتن شاگرد قابل، کارخانه دندانسازی اینجانب بسته و کار نمی‌کرد این اوقات یکنفر حکیم دندانساز که صاحب دیپلم (تصدیقنامه) از فرنگستان خواسته بودیم وارد شده است و از تاریخ ۲۲ربیع الاول همه روزه دو ساعت و نیم پیش از ظهر و از دو ساعت تا چهارساعت بعد از ظهر غیر از یکشنبه کارخانه باز و هر کسی فرمایشی از برای ساختن دندان و پر کردن و معالجه آن داشته باشد تشریف آورده رجوع فرمایند پذیرفته خواهد شد ۱۳۲۳
مسنن السلطنه»

آگهی مشهور دیگری نیز در روزنامه دولت علیه ایران به شماره ششصد و سی و شش، مورخ پنجشنبه دهم شعبان ۱۲۸۶ ه. ق وجود دارد که خبر از ورود دندانپزشکی فرانسوی به ایران می‌دهد. از این شخص در منابع دیگر شرح حال و اطلاعی در دست نیست:

«موسیو پلو که یکی از صاحب منصبان دولت بهیه فرانسه است. روز بیستم شهر رجب وارد دارالخلافه گشته، مصمم به شغل رفع مرض دهان و درد دندان است. حکیم مذکور دندان که درد می‌کند، بدون اذیت بیرون می‌آورد و در عوض دندان مصنوعی تازه می‌گذارد که هیچ کس تمیز نمی‌دهد که این دندان مصنوعی است. هر دندانی که سیاه شده باشد یا زنگ زده باشد، پاک می‌کند و دندانی که کرم خورده باشد رفع کرم خوردگی می‌کند که ابدا دیگر کرم نزند و هر دهانی که بدبو باشد، معالجه می‌کند و دندان حقیقی که روی هم افتاده باشد، جدا می‌کند و دندان اگر کج باشد راست می‌نماید و در پاریس به جهت این شغل نشانه‌های افتخار متعدد به او داده‌اند. منزل او در بیرون دروازه دولت، پهلوی خانه خلیفه فرنگی است. کتابچه در علم و هنر خود نوشته و در صورت و شکل شخص با دندان و بی‌دندان را نموده و در وقت آمدن به ایران، در اسلامبول طبع کرده و مجانا به معارف و اعیانی که روزنامه دارند داده می‌شود»

یک نمونه دیگر از این نوع اعلانات در روزنامه ارشاد در شماره ۱۰ جمادی‌الثانی ۱۳۳۳ ق مربوط به دوره احمدشاه و حدود سال۱۲۹۵ شمسی دیده شده است:

«اعلان… دکتر لوی حکیم دندانساز و جراح دهان دیپلمه پاریس از مسافرت اخیری که نموده بود مراجعت کرده در محکمه ایشان همه قسم دندان‌های جدیدالاختراع ساخته می‌شود و کتابچه حفظ‌الصحه دهان و دندان نیز مجانا داده می‌شود… آدرس خیابان چراغ برق، نمره ۱۱…»

در انتها به یک آگهی جدید‌تر در روزنامه اطلاعات شماره ۶ فروردین ۱۳۰۹ شمسی اشاره می‌کنیم که بطور خاص بر درمان لثه تاکید دارد:

«معالجه قطعی پیوره
کسانی که از معالجه این مرض خطرناک مایوس شده و آن را لاعلاج می‌دانند با اطمینان کامل می‌توانند بمطب اینجانب رجوع نموده بفاصله ده روز معالجه قطعی حاصل نمایند.
دکتر غلامحسین خان حکیم مریض خانه صحت لاله زار روبروی پستخانه
نمره اعلان ۳۳۳۹»

اما در شماره ۲۴ روزنامه ایران، مورخ ۶ ربیع الاول ۱۳۳۵ق به دو آگهی جالب دیگر درباره دندانسازی و دندان‌پزشکان فرنگی شاغل در ایران بر می‌خوریم:
«حکیم دندان ساز
خدمت آقایان محترم معظم اعلام می‌دارد که دکتر استپانیانس حکیم دندانساز که مدتی بود مسافرت نموده بودند به تازگی مراجعت نموده و در محکمه ابتدای خیابان لاله زار یومیه از برای پذیرایی مرضا حاضر و علاوه شعبه دندانسازی هم در رشت دایر نموده‌اند و یک نفر از تعلیم یافتگان دیپلمه وزارت جلیله معارف را در محکمه مزبور جهت پذیرایی مرضا برقرار داشته که با نهایت اطمینان و صحت مرضا را رسیدگی نماید.»

اعلان دیگر این صفحه مربوط به شخصی به نام دکتر ژاکوب است که تا به حال شرحی از احوال او دیده نشده است:
«اعلان
دکتر ژاکب حکیم دندانساز صاحب دیپلم از پاریس محکمه دندانسازی خود را در خیابان لاله زار روبروی کنتوار فرانسه نمره ۱۲ نقل داده‌اند و همه روزه برای پذیرایی مرضای محترم حاضرند.»

دو آگهی دیگر برای معرفی دندان‌پزشکان ارمنی در روزنامه حبل المتین شماره ۸۷ و ۱۱۰ در سال ۱۲۸۶ خورشیدی منتشر شده است:
«محکمه و کارخانه دندانسازی دکتر گریگوریان اول خیابان لاله زار به واسطه ییلاق رفتن روزهای جمعه و یکشنبه تعطیل است ولی روزهای دیگر از چهار ساعت به ظهر مانده الی یک و نیم به غروب آفتاب مانده به جهت معالجه حاضر است.»

آگهی دوم در این روزنامه هم مربوط به دکتر استپانیان دندان‌پزشک مشهور آن دوران است:
«دکتر استپانیان حکیم مخصوص اعلی‌حضرت همایونی کارخانه دندانسازی خیلی ممتاز و مکمل باز نموده و قبول می‌نماید همه جور ناخوشی‌های دندان را معالجه نماید به طرز سبک آمریکایی و همه روزه از ساعت هشت الی دوازده فرنگی و بعدازظهر از ساعت دو الی شش…»

منبع:دندانه