گزارشی از دومین سالگرد طرح تحول سلامت دهان

 

روز دوشنبه، بیست و یکم فروردین ماه، مدیران وزارت بهداشت و روسای دانشگاه‌های علوم‌پزشکی کشور در هتل المپیک تهران گرد هم آمدند تا دومین سالگرد پایه‌گذاری طرح تحول سلامت دهان را گرامی بدارند. ویژگی شاخص این همایش که آن را از مراسم اولین سالگرد این طرح متمایز می‌کرد، نزدیکی آن به انتخابات ریاست جمهوری و واقع شدن آن در میانه فعالیت‌های شبانه‌روزی هیات دولت بود که به تمامی صحبت‌ها رنگ و بوی انتخاباتی داده بود و موجب شد وزیر در میانه مراسم و بدون بازدید از بخش نمایشگاهی مراسم که بهانه‌ای بود برای مرور کارنامه‌ دانشگاه‌های علوم‌پزشکی مختلف در طرح تحول سلامت دهان، محل را ترک کند و بازبینی از غرفه‌ها را به مدیران زیر دست خود بسپارد.
چنانچه پس از رسیدن وزیر بهداشت و هیات همراه پس از گذشت حدود چهل و پنج دقیقه از موعد مقرر، عکاس این وزارتخانه با شروع کار دچار تشنج شد که متأسفانه در جمع، گذشته از معاونت بهداشتی وزارت بهداشت و سخنگو و قائم‌مقام وزیر که وظیفه گوش دادن به سخنرانی‌ها را بر عهده داشتند، پزشکی نبود که بر بالینش حاضر شود.

مراسم با قرائت پیام وزیر بهداشت در حضور دکتر حسن هاشمی، توسط مجری مراسم، دکتر محمد نظری آغاز شد:
«سال گذشته در پیامی ارادت قلبی خود را نثار خادمان حوزه سلامت دهان ایران زمین کردم و خواهان همراهی بیشتر جامعه شریف دندان‌پزشکان برای تقویت و سامان این عرصه شدم. اینک که به نتیجه یک سال تلاش گروهی شما عزیزان می‌نگرم، برای رسیدن به جامعه‌ای عاری از پوسیدگی دندانی بسیار امیدوار هستم. البته نباید فراموش کنیم که راهی بسیار طولانی و سخت در پیش داریم و می‌دانم همتتان بلند است و عزمتان جزم.
همکاران عزیز دندان‌پزشک، همگی می‌دانیم نتیجه سال‌های طولانی محرومیت و فقدان امکانات اولیه را در یکی، دو سال نمی‌توان جبران کرد، ولی آنچه که در همین مدت اندک، به منصه ظهور رسید، این امید را زنده کرد که با ایجاد زیرساخت‌های قابل اعتماد، برنامه‌ریزی، مدیریت صحیح منابع و همراهی تمام همکاران می‌توان زمینه ارائه خدمات فردی مبتنی بر سلامت را برای آحاد جامعه فراهم کرد. بر همین اساس همکاران شما در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ساختار سازمانی حوزه دندان‌پزشکی را تقویت کردند و با راه‌اندازی مراکز جامع سلامت و همچنین جذب دندان‌پزشکان در مراکز بهداشت و درمانی، گام‌های مؤثری در گسترش نظام‌ سلامت دهان در نظام شبکه ارائه خدمات سلامت برداشته شد تا ضمن اجرایی کردن برنامه ارتقاء سلامت دهان و دندان دانش‌آموزی، حرکت به‌سوی اهداف این حوزه با خدمت‌رسانی فراگیر برای هر ایرانی پایه‌گذاری شود.ان‌شاءالله که در ادامه این مسیر بتوانیم چهره نحیف و محروم سالیان گذشته را از نظام دندان‌پزشکی کشور زدوده و ترسیم کننده فردایی روشن برای آن باشیم، اما آنچه امروز باید بگویم، این است که تمام سعی و تلاش خود را برای تقویت ساختار حوزه دندان‌پزشکی به عنوان بخش مهمی از نظام سلامت عمومی و همچنین ارتقاء سلامت دهان شهروندان به کار گرفته و می‌گیرم، ولی این امر خطیر تنها با همراهی صمیمانه و نقش‌آفرینی مجدانه تمامی همکاران دندان‌پزشک تحقق خواهد یافت. امید که همگام و همدل با یکدیگر، این راه دشوار را با عقلانیت و درایت، آن‌چنان که باید بسپاریم و به هدف‌های بلند این حوزه دست یابیم.»

شاخص DMF ایرانیان خوب است، بهتر هم می‌شود

پس از قرائت پیام وزیر بهداشت، دکتر سعید عسگری، دبیر شورای سلامت دهان، به ارائه گزارشی کلی از عملکرد طرح تحول سلامت دهان پرداخت و ارائه گزارش عملکرد دانشگاه‌های علوم‌پزشکی را به معاونین بهداشت، درمان و امور اجتماعی دانشگاه‌های استان‌های مختلف که در جمع حاضر بودند سپرد که به دلیل کمبود وقت، امکان آن فراهم نشد و این قسمت که سال گذشته هم جزو همایش بود، از برنامه حذف شد.
دکتر عسگری در آغاز سخنان خود به بیان آمار شاخص‌های سلامت دهان در کشور و سیر تغییرات آن‌ها پرداخت و گفت: «آخرین پیمایشی که در کشور انجام شده است، نشان می‌دهد افراد ۳۵ تا ۴۴ساله، شاخص DMF در حدود سیزده دارند که اجزاء آن تقریباً شامل سه دندان پر شده، شش دندان کشیده و چهار دندان پوسیده است که این میزان عدد بسیار بزرگی به شمار می‌رود. همچنین DMF کودکان پنج تا شش ساله بالاتر از عدد پنج است که بین سال ۷۷ تا ۹۳روند صعودی داشت. در ضمن آماری که بین این سال‌ها برای کودکان دوازده ساله وجود دارد، نشان می‌دهد که این شاخص از حدود یک و نیم، به دو و دو دهم افزایش پیدا کرده است.»
وی خاطرنشان کرد: «البته بنا بر نقشه جهانی، DMF کشور ما بین یک و دو دهم تا دو و شش دهم است که رقم بالایی به شمار نمی‌رود، اما آرزوی ما این است که بعد از طرح تحول سلامت، این میزان به حدود یک تقلیل پیدا کند. البته در شروع این طرح، DMF میانگین در دنیا یک و هشتاد و شش صدم بوده که کمتر از میانگین آن کشور ما است.»
دکتر عسگری در ادامه به بررسی میزان هزینه‌های مورد نیاز برای از میان برداشتن بار بیماری‌های دهان و دندان ایجاد شده در کشور پرداخت و گفت: «با توجه به اعداد و ارقام منتشر شده توسط بیمه ایران، اگر تنها بخواهیم برای دندان‌های پوسیده کودکان دوازده ساله ترمیم آمالگام کلاس دو انجام بدهیم، تقریباً به ۲۵۰ میلیارد تومان بودجه نیاز داریم که این میزان برای کودکان پنج تا شش ساله، هزار میلیارد تومان و برای افراد میان‌سال، چهار هزار و هشتصد میلیارد تومان است و جایگزینی شش دندان کشیده شده افراد میان‌سال به هشتاد و هشت هزار میلیارد تومان بودجه نیاز دارد.»
وی در ادامه خاطرنشان کرد: «اگرچه هزینه‌های بالای دندان‌پزشکی مختص کشور ما نیست و در اروپا هم میزان پرداخت مستقیم برای بیماری‌های دهان رتبه سوم را به خود اختصاص داده است، اما تحقیقات نشان می‌دهد که استفاده از فلوراید می‌تواند پوسیدگی را بین بیست تا شصت درصد کاهش دهد و هزینه‌کردن هر یک دلار برای فلوریده کردن نمک طعام، هزینه‌های درمانی را تا دویست و پنجاه دلار کاهش می‌دهد.»

طرح تحول سلامت دهان، انعکاس نبوغ وزیر بهداشت

دبیر شورای سلامت دهان، در بخش دیگری از سخنان خود به ویژگی‌های شاخص طرح تحول سلامت دهان پرداخت و تصریح کرد: « وزیر بهداشت بر مبنای آماری که ذکر شد، توافق‌نامه تاریخی خود را بین وزارت بهداشت و وزارت آموزش و پرورش منعقد کردند که هدف این برنامه کاهش DMF کودکان دوازده ساله از دو به حدود یک بود و با مشاهداتی که وجود دارد، رسیدن به این نقطه در افق ۱۴۰۴ کاملاً میسر است.»
وی ادامه داد: «سه سال پیش سیاست‌های مقام معظم رهبری فرصت تاریخی برای وزارت بهداشت ایجاد کرد و وزیر بهداشت که یکی از بهترین وزرای دولت کابینه تدبیر و امید هستند، با نبوغ خود شورای سلامت دهان و دندان را به‌عنوان اتاق فکری که سبب اقدامات خوشحال کننده در کشور شده است را ایجاد کردند.»
وی در ادامه، از تشکیل ستاد کشوری طرح تحول سلامت در وزارت بهداشت، به عنوان یکی دیگر از نمادهای نبوغ وزیر بهداشت یاد کرد و گفت: «ایشان به این منظور که گروه کوچک و چابکی طرح تحول سلامت دهان را هدایت کند، ستاد کشوری طرح تحول سلامت را در وزارت بهداشت با مسئولیت مستقیم خود ایجاد کردند و امید داریم که تشکیل سازمان سلامت دهان که پیشنهاد اولیه وزیر بهداشت برای تثبیت نقش حاکمیتی این حوزه از سلامت است، در سال جاری صورت گیرد.»
دکتر سعید عسگری، همچنین با استمداد از بخش خصوصی برای حل مشکلات و بیماری‌های دهان و دندان کشور، از تشکیل و تجهیز کلینیک‌های سیار دندان‌پزشکی خبر داد و افزود: « نباید فراموش کرد که مسائل و مشکلاتی به این بزرگی به تنهایی توسط دولت حل نمی‌شود و حال که وزیر بهداشت در دوره چهار ساله فعالیت خود، عرصه همکاری دولت و سازمان‌های مردم‌نهاد را به‌خوبی باز کرد‌ه‌اند، انتظار می‌رود خیریه‌ها و بخش خصوصی برای ارائه خدمات در کلینیک‌های سیاری که سال گذشته تجهیز شده و به زودی در دانشگاه‌ها توزیع می‌شود پیش‌قدم شوند.»

سی سال کار در دو سال
در ادامه مراسم، معاون بهداشتی وزیر بهداشت، با ابراز خرسندی از اقدامات صورت گرفته در حوزه سلامت دهان، اظهار کرد: «در ابتدای طرح تحول، حوزه خدمات سلامت دهان از سایر حوزه‌های سلامت بسیار عقب‌تر بود، اما در دو سال گذشته به اندازه سی سال در این حوزه کار انجام شد و دسترسی مردم به خدمات افزایش پیدا کرد.»
دکتر علی‌اکبر سیاری افزود: « پیاده کردن طرح وارنیش فلوراید تراپی، مخالفت‌های زیادی را به همراه داشت، اما با حمایت همکاران دندان‌پزشک و در رأس آن دکتر عسگری، این راه هموار شد. در بخش درمان هم زمانی شاهد بودیم که دندان‌پزشکان در دوره طرح خود حداکثر دندان می‌کشیدند و من همیشه می‌گفتم برای این کار شش سال درس خواندن لازم نیست، اما حالا علاوه بر آن، ترمیم، فیشورسیلانت، فلورایدتراپی و جرم‌گیری رایگان هم انجام می‌شود که جای بسی خوشحالی دارد.»
وی خاطرنشان کرد: «از ابتدای طرح تحول سلامت دهان تاکنون، در شهرها نود و سه مرکز ارائه خدمات دندان‌پزشکی و پانصد و سی و سه یونیت راه‌اندازی شده که این میزان رو به افزایش خواهد گذاشت و امروز ما شاهد هستیم که مثلث خدمات، آموزش و پژوهش که زمانی در دندان‌پزشکی مرده بود، احیاء شده و به کاهش پرداخت از جیب مردم کمک کرده است.»

ارائه آمارهای کذب با اخلاق انتخاباتی جور در نمی‌‌آید

سخنرانی وزیر بهداشت، پایان‌بخش مراسم دومین سالگرد طرح تحول سلامت دهان بود. دکتر حسن هاشمی در آغاز سخنانش همگان را به رعایت اخلاق انتخاباتی دعوت کرد و گفت: «من واقعاً از روحانیت تعجب می‌کنم. چرا که زمانی بسیار راجع به غیبت و تهمت و دروغ و مجازات‌های آن صحبت می‌شد، اما حالا از این حرف‌ها خبری نیست و این در حالی است که نهی از منکر در رأس امور قرار دارد. واقعاً متأسف می‌شوم وقتی می‌بینم که ما به خاطر قدرت به تهمت و دروغ و خیانت و آمارهای کذب متوسل می‌شویم و این در حالی است که دسترسی به قدرت باید برای شیفتگی به خدمت باشد.»
دکتر حسن هاشمی، در بخش دیگری از سخنان خود، در اشاره به کارنامه طرح تحول سلامت دهان گفت: «در این حوزه کارهای خوبی شروع شده است که البته به نظر من ناکافی است. وجود DMF رو به رشد با وجود بیست سال تربیت دندان‌پزشک، کارنامه خوبی به شمار نمی‌آید و روسای دانشکده‌های دندان‌پزشکی که مسئول سلامت دهان و دندان مردم هستند باید توجه داشته باشند که مهم خروجی کار است که معیار آن از نظر من شاخص‌ها است. بنابراین تعداد تربیت دندان‌پزشک و راه‌اندازی رشته های تخصصی، در درجه اول اهمیت نیست و باید ببینیم که در نهایت چه چیزی عاید مردم می‌شود.»

بازدید از دستاوردها و بررسی مشکلات دانشگاه‌های علوم‌پزشکی استان‌ها
بخش دوم مراسم، شامل بازدید از دستاوردهای دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور، در نمایشگاهی بود که به همین منظور برگزار شده بود، اما برخلاف سال گذشته، مشغله وزیر بهداشت مانع از این شد که به غیر از یکی، دو غرفه، از سایر غرفه‌ها بازدید کنند و این کار را به دکتر حریرچی، دکتر سیاری، دکتر عسگری و دکتر صمدزاده سپردند که با پرس‌ و جوی آمارهایی از میزان پوشش دهی جامعه هدف طرح تحول سلامت دهان صورت گرفت.
ما هم در خلال بازدید از این نمایشگاه، فرصت را غنیمت شمردیم تا از مشکلات و کاستی‌های دانشگاه‌ها، برای اجرایی کردن این طرح در استانشان بپرسیم.
دکتر صیاد کریمی کارشناس مسئول معاونت بهداشتی دانشگاه علوم‌پزشکی گیلان، در توضیح اقدامات انجام شده د این دانشگاه، به خبرنگار نگین دندان‌پزشکی گفت: «باور ما این است که اگر بخواهیم طرح تحول سلامت دهان به نتیجه خوبی برسد، ضروری است که از مراقبت‌های مادر و کودک آغاز کنیم. بنابراین سعی کرده‌ایم شاخص DMF و بافت‌های نگهدارنده این گروه را اصلاح کنیم و با پرداختن به بحث آموزش و پیش‌گیری برای ما حائز اهمیت است تا به مرحله خودمراقبتی برسیم.»
وی در خصوص مشکلات پیش روی اجرای این طرح در استان گیلان هم گفت: «مشکل عمده ما در اجرایی کردن طرح تحول سلامت دهان، جذب نیروی انسانی است. چرا که در مناطق دورافتاده کمبود نیروی انسانی وجود دارد که راه چاره آن استفاده از کلینیک‌های سیار است. یکی از مشکلات ما برای حضور دندان‌پزشکان در مناطق روستایی، این است که دندان‌پزشکانی که پیش از این در سیستم دولتی بوده‌اند، در حال رسیدن به سن بازنشستگی هستند و انگیزه کمتری برای دندان‌پزشکان دیگر برای حضور در این مناطق وجود دارد.»
وی افزود: «مشکل دیگر ما، رسیدن به استانداردهای کامل سلامت دهان و دندان است که شامل چند بخش از جمله فضای فیزیکی، تجهیزات سرمایه‌ای و تجهیزات غیرسرمایه‌ای و در کنار آن نیروی انسانی می‌شود. باید توجه داشته باشیم که نیروی انسانی فقط شامل دندان‌پزشک نیست و باید در کنار آن دستیارانی هم داشته باشیم که خدمات و شاخص‌ها را ثبت و به ارائه خدمات کمک کنند که در استان ما، از نیروهایی که در سطح مراکز بی‌کار بودند برای این کار استفاده شده است.»

دکتر مهدیه توکلی، معاون بهداشت دانشگاه علوم‌پزشکی دزفول هم در توضیحات خود گفت: «جمعیت دانشگاه ما حدود هشت‌صد هزار نفر است و در این دو سال واحدهای بهداشت و درمان خوبی راه‌اندازی کرده‌ایم، اما مشکلی اصلی ما کمبود دندان‌پزشک است. چرا که هنوز در دانشگاه دانشکده دندان‌پزشکی نداریم و اگرچه مرکز استان دارای دانشکده دندان‌پزشکی است، اما با وجود جمعیت بالا، نمی‌تواند چندان ما را حمایت کند و گاهی مجبور هستیم یک دندان‌پزشک را هر سه روز در مراکز مختلف بچرخانیم.»
وی افزود: «مشکل دیگر این است که هفتاد درصد مساحت شهرستان دزفول صعب‌العبور است، به شکلی که اصلاً با اتومبیل نمی‌توان به این مناطق رفت و کارکنان ما مجبور هستند دو روز پیاده‌روی کنند تا به خانوارها برسند. بنابراین مجبور هستیم یونیت‌های سیار را به نزدیک‌ترین مکان به خانوارها ببریم و برای درمان آن‌ها و فراخوان بزنیم.»

دکتر حسین زمان‌زاده، مدیرگروه سلامت دهان و دندان معاونت بهداشتی دانشگاه جندی‌شاپور خوزستان هم در خصوص مشکلات اجرای طرح تحول سلامت دهان در این استان توضیح داد: «ده درصد خدمات ما در حوزه سلامت دهان در استان خوزستان بهداشتی است که در گذشته فقط توسط دندان‌پزشکان و پس از شروع طرح تحول سلامت دهان، توسط مراقبین بهداشت، کاردان‌های بهداشت دهان و دندان و بهداشتکاران و دندان‌پزشکان انجام می‌شوند، اما در خوزستان به دلیل پراکندگی و محرومیت مشکلاتی برای جذب دندان‌پزشک وجود دارد، به طوری که برخی مراکز بهداشت و درمان ما اصلاً دندان‌پزشک ندارند. تا جایی که من اطلاع دارم ده درصد دانشجویان دندان‌پزشکی دانشگاه جندی‌شاپور بومی هستند که این آمار کفاف نیازهای استان را نمی‌دهد و نیروهای غیر بومی هم جذب بخش دولتی خوزستان نمی‌شود. بنابراین در حال حاضر بین ده تا پانزده مرکز تجهیز شده داریم که از دندان‌پزشک بی‌بهره هستند.»

منبع:دندانه