به دلیل گستردگی رسانه‌ها و تعدد تخلفات برخورد‌ها محسوس نیست

 

گفت‌وگو با نگین دندان‌پزشکی با دکتر شهریار خاقانی، مدیرکل نظارت بر تبلیغات سازمان نظام پزشکی

این روز‌ها رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی مملو از تبلیغاتی است که نه در صحت و سقم آن اطمینانی هست و نه منبع و منشأ آن مشخص. مطمئناً همه ما با مجلات پیک بر‌تر و یا روزنامه‌هایی همچون همشهری که انواع و اقسام تبلیغات در آن درج شده است برخورد کرده‌ایم و حتی از آن‌ها بهره برده‌ایم. در این بین و در میان انبوه تبلیغات و اطلاعات گوناگون و خدماتی که به مردم از سوی حرف مختلف داده می‌شود، تبلیغات پزشکان و دندان‌پزشکان هم کم نبوده است. چیزی که امروزه به بازار داغ تبلیغات در فضای مجازی نیز ورود پیدا کرده و دگرگونی آن در بسیاری موارد عجیب به نظر می‌رسد. مثلاً در میان تبلیغات دندان‌پزشکی بار‌ها شاهد تبلیغ بر مبنای ترمیم و تنظیم یا طراحی لبخند یا حتی «لبخندی مشابه هنرپیشگان دنیا داشته باشید» که بعد درمانی در آن به حاشیه رانده شده و بیشتر مسئله زیبایی‌شناسی بوده‌است. حال آیا این تلاش صرف زیبا سازی چهره فارغ از بعد درمانی هم راستا با اهداف حوزه سلامت است؟ همین دغدغه موجب شد به سراغ دکتر شهریار خاقانی، مدیرکل نظارت بر تبلیغات سازمان نظام پزشکی برویم و با او گفت‌و‌گویی داشته باشیم. این گفت‌و‌گو در ادامه می‌آید:

*ما در رسانه‌های مکتوب و مجازی شاهد سیلی از تبلیغات پزشکی و دندان‌پزشکی هستیم به گونه‌ای که در برخورد با آن‌گاه دچار سر درگمی می‌شویم. رویکرد نظارتی نظام پزشکی بر این تبلیغات چگونه است و چگونه می‌توان فهمید این تبلیغ از نظر سازمان نظام پزشکی گذشته است یا خیر؟
بر اساس دستورالعمل اطلاع رسانی و تبلیغات سازمان نظام پزشکی تمام حرف پزشکی می‌توانند در حد اطلاع رسانی تبلیغ داشته باشند. چنانچه در مواد ۶ تا ۹ فصل دوم دستورالعمل نحوه تبلیغ و آگهی‌های دارویی و مواد خوراکی، آشامیدنی، آرایشی، بهداشتی و امور پزشکی که به تبلیغ امور پزشکی اشاره کرده است، چنین آمده است: کلیه صاحبان حرف پزشــکی و وابســته پزشکی اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی و مؤسســات پزشــکی پس از اخذ پروانه‌هــای لازم، برای تبلیغــات موظف به رعایت ماده ۱۲ آیین‌نامه تأســیس و نظارت بر نحوه کار و فعالیــت کانونهای آگهی و تبلیغاتی و اخذ مجوز کتبی از ســازمان نظام پزشکی هستند. اعضای ســازمان در آگهی الزاماً باید نام، نام خانوادگی، شماره نظام پزشکی، آخرین مدرک تحصیلی براساس عنوان مندرج در پروانه مطب و نشانی مطب یا دفتر کار خود را قید کنند. همچنین اعضای سازمان به اختیار و انتخاب خود می‌توانند درجه دانشــگاهی، تلفن ثابت، Email و نشانی الکترونیک، ساعات و ایام پذیرایی بیماران و بیمه‌های طرف قرارداد را در آگهی خود درج کنند. پزشــکان و دندان‌پزشکان عمومی ضمن قید عناوین موجود در پروانه مطب می‌توانند سه رشته مصوب طبابت مورد علاقه خود را بدون ذکر نام تخصص در آگهی نام ببرند. کسانی که در یک رشته تخصصی مدرک اخذ نموده‌اند می‌توانند دو شــاخه فرعی رشته تخصصی خود را بدون ذکر کلمه فوق تخصص در آگهی بیاورند. مؤسســات پزشکی و وابسته پزشــکی در آگهی الزاماً باید نام مؤسسه، شماره مجوز، نشانی و تلفن ثابت را درج کنند. همچنین درج سایر عناوین مندرج در پروانه مؤسسه، نشانه (در صورتی که نشانه ثبت رسمی شده باشد)، شــرح خدمات مجاز، دورنگار، Email، نشانی الکترونیک، بیمه‌های طرف قرارداد، ساعات فعالیت، نام سازمان یا نهادی که مؤسسه به آن وابستگی دارد و نام سازمان صادر کننده مجوز در آگهی مؤسسات بلامانع است.
اما‌گاه آنچه شما در رسانه‌های مختلف شاهد آن هستید، چه دیداری و شنیداری، چه مکتوب و چه مجازی خارج از این چارچوب است. سازمان نظام پزشکی در این زمینه وظیفه‌اش معمولاً رصد و در صورت نیاز برخورد است. به عبارتی از طریق رصد و یا بر مبنای گزارشاتی که به این سازمان می‌رسد، با تبلیغاتی که خارج از آیین نامه باشد، برخورد می‌کند. این برخورد‌ها هم انتظامی است. البته واقعیت موجود این است که گسترش روزافزون رسانه‌ها و دریای فضای مجازی از سایت‌ها گرفته تا شبکه‌های اجتماعی کنترل همه موارد را غیرممکن می‌کند. به عبارتی آنچه محقق می‌شود به صورت موردی است. بنابراین اگر بیش از آنچه که در دستورالعمل به آن اشاره شده است تبلیغاتی درج شده که جنبه اغوا کننده دارد، آن تبلیغ خلاف دستورالعمل سازمان نظام پزشکی است. البته معمولاً چون این موضوع با موجب ایجاد سوابق انتظامی برای همکاران می‌شود، خود به نوعی بازدارندگی ایجاد می‌کند. همچنین اعتبار مجوزهای موضوع این دســتورالعمل را تا ۶ ماه قرار داده‌اند که رصد تبلیغات آسان‌تر باشد. امیدواریم همکاران برای آنکه حقوق خودشان و دیگر همکارانشان رعایت شود، از چنین تبلیغاتی اجتناب کنند.

*آنچه به آن اشاره کردید مواردی بود که امکان درج آن در تبلیغات بلامانع است. چه مواردی به عنوان تخلف در تبلیغات مطرح می‌شود؟
در ماده ۱۰ تا ۱۲ همین دستورالعمل آمده است هیچ فرد یا مؤسسه پزشکی نمی‌تواند خدماتی که قابلیت ارائه آن را در مطب یا مؤسسه خود ندارد، آگهی و تبلیغ کند. درج هرگونــه تبلیغات گمراه کننده ممنوع است و اســتفاده تبلیغاتی از صحنه‌هایی که مضر سلامت، بهداشت و فرهنگ عمومی جامعه اســت و به نوعی مروج آنهاست ممنوع است. همچنین در ماده ۱۴ آییــن نامـه انتـــظامی رسیـــدگی به تخلفـــات صنفـــی وحرفـــه‌ای شاغلیـــن حرفه‌های پزشکــــی و وابستـــه درسازمــــان نظــام پزشکــــی آمده است: جذب بیمار به صورتی که مخالف شــئون حرفه پزشکی باشد و همچنین هر نوع تبلیغ گمراه کننده از طریق رسانه‌های گروهی و نصب آگهی در اماکن و معابر، خارج از ضوابط نظام پزشــکی ممنوع است. تبلیغ تجاری کالاهای پزشــکی و دارویی از سوی شــاغلین حرفه‌های پزشکی و وابسته، همچنین نصب اعلانات تبلیغی که جنبه تجاری دارند، در محل کار آن‌ها مجاز نیست.
گاهی اوقات در تبلیغات می‌بینیم تصاویر بیمارانی که مربوط به خودشان نیست و یا فعالیت‌هایی خارج از حیطه تخصصشان را در تبلیغ مورد اشاره قرار می‌دهند، که این تخلف است و یا مثلاً تخصص یا فوق تخصص ندارند اما در تبلیغ به آن اشاره می‌کنند که از موارد تخلف تبلیغاتی است و از لحاظ انتظامی با آن برخورد می‌شود.

*هر حرفه و هر صاحب حرفه‌ای برای رونق کارش به تبلیغات نیاز دارد اما شما در اظهاراتی که به ۲ سال پیش بازمی‌گردد تاکید کرده بودید: «تبلیغات در طبابت جایی ندارد (۲۹ بهمن ۹۳)» این موضوع چگونه قابل توجیه است؟
بله من همچنان همین نظر را دارم. اطلاع رسانی برای هر شغلی ضروری است اما در مورد تبلیغات به نظر من این واژه در نهان خود نوعی حرکت‌های گمراه کننده، گاهی حتی دروغ، اطلاعات غلط و ادعاهای بالا‌تر از واقعیت را مست‌تر دارد. این موضوع لازمه شغل طبابت نیست و نگاه نظام پزشکی هم به موضوع همین است.

*در میان تبلیغات پزشکان، شاید بتوان گفت تبلیغات دندان‌پزشکان طی سالهای اخیر تغییرات بسیاری داشته است تا جایی که از بعد درمانی به بعد زیبایی گرایش پیدا کرده است و بیشترین تبلیغات به لامینت و پروتزهای که بیش از درمان از لحاظ زیباسازی جذابیت دارد، باز می‌گردد. تا چه میزان نظام پزشکی با این تبلیغات برخورد می‌کند؟
طبیعتاً تخصص زیبایی در پروانه مطب به هیچ دندان‌پزشکی داده نشده است. ما حتی تخصص زیبایی هم نداریم و تخصص‌های دیگری است که در آن مفهوم زیبایی گنجانده شده است و اعتقاد من این است که نگاه کلان حوزه سلامت زیبایی نیست بلکه حل مشکلات درمانی و بهداشتی مردم است و در حوزه دندان‌پزشکی مشکلات مردم فرا‌تر از زیبایی است. به لحاظ اقتصادی گروهی از دندان‌پزشکان احساس می‌کنند، با وارد شدن به حوزه زیبایی می‌توانند مشکلات خودشان را رفع کنند اما یک دندان‌پزشک صرفاً برای حل مشکلات زیبایی تربیت نشده است و وظیفه‌اش قطعاً فرا‌تر از این است و باید به درمان بیماران دهان و دندان بپردازد. متاسفانه شاهد آن هستیم که در شهرستان‌ها بیمارانی که فقط نیاز به درمان دندان در بعد دندان‌پزشکی دارند گاهی توسط افراد دیگری درمان می‌شوند. تبلیغات زیبایی دندان‌پزشکی غیرقانونی است.

*الان هم در نشریات و هم شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی تبلیغات گسترده‌ای با همین موضوع یعنی تبلیغات زیبایی دندان‌پزشکی به چشم می‌خورد. یعنی نظارت در این حوزه ضعیف بوده است که نتیجه‌اش این است؟
نشریات توسط معاونت نظارت و برنامه ریزی تهران بزرگ رصد می‌شود. سایت‌ها هم رصد می‌شود و اگر موردی برای ما ارسال شود که تخلفی داشته باشد با آن برخورد می‌کنیم. باید توجه داشته باشید و نگذارید که گستردگی فضای رسانه‌ای و فضای مجازی شما را فریب ندهد. مثلاً دندان‌پزشکی تبلیغ زیبایی فک و دندان می‌کند و ما با او برخورد می‌کنیم پس از ان افراد دیگری همچون او تبلیغ می‌کنند و به دلیل گستردگی است که این برخورد‌ها به چشم نمی‌آید. به عبارتی تصور نکنید که برخوردی صورت نمی‌گیرد بلکه به دلیل گستردگی رسانه‌ها و تعدد تخلفات برخورد‌ها محسوس نیستند. مثلاً نشریه‌ای ۲۰ پزشک در آن تخلف تبلیغاتی دارند با آن‌ها برخورد می‌شود و تبلیغشان متوقف می‌شود و فردا ۲۰ پزشک دیگر در‌‌ همان نشریه تبلیغ می‌کنند بر همین اساس تصور ایجاد می‌شود که برخوردی صورت نگرفته است اما باید بدانید که بسیاری از پرونده‌های تخلفات انتظامی پزشکانی که تبلیغات گمراه کننده و خارج از قانون داشته‌اند، در حال رسیدگی است.

*در صورت بروز این تخلفات از سوی پزشک یا دندان‌پزشک، نحوه برخورد سازمان نظام پزشکی با متخلفان چگونه است؟
آیین نامه انتظامی سازمان نظام پزشکی بندهای مختلفی را دارد و معمولاً برخورد با متخلفین بر مبنای بندهای ب و ج تبصره ۱ ماده ۲۸ است. در بند ب، اخطار یا توبیخ کتبی با درج در پرونده نظام پزشکی محل مطرح است و در بند ج علاوه بر درج در پرونده نظام پزشکی محل، درج در نشریه نظام پزشکی محل یا الصاق رأی در تابلو اعلانات نظام پزشکی محل نیز وجود دارد. البته در صورت تکرار مشمول مجازات‌های سنگین‌تری نیز می‌شوند. چنانچه در این بین پرونده‌هایی بوده است که پزشک یا گروه پزشکی تکرار در تخلفات تبلیغاتی داشته است و مجازات سنگین‌تر هم بوده است. گاهی اوقات همکاران، اطلاعاتی که به بیماران می‌دهند اغواگرانه است و خارج از محدوده مجازشان است. همچنین پزشکان و دندان‌پزشکان و سایر حرف پزشکی اگر مشمول ماده ۱۴ آیین نامه انتظامی شود، حتی ممکن است تا محرومیت از اشتغال به حرفه‌های پزشکی و وابسته از ۳ ماه تا ۱ سال در محل و یا حتی سراسر کشور شود (بند د و ه).

*امکان ابطال پروانه طبابت هم در صورت چنین تخلفاتی وجود دارد؟
در صورت تکرار و اصرار بر تخلف هم ممکن است حکم به ابطال پروانه طبابت و فعالیت افراد صادر شود.

منبع:دندانه