گزارشی از مراسم رونمایی از ترجمه فارسی «الحاوی فی الطب» پس از ۱۱ قرن با تلاش‌ یک دندانپزشک

 

رازی به زبان مادری!

آیین گرامی‌داشت خدمات محمدبن زکریای رازی با عنوان «یادمان رازی» روز ۲۸آذر، با مشارکت سازمان جهانی یونسکو، دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی و معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری برگزار شد. بخش ویژه این همایش رونمایی از ترجمه فارسی متن کامل کتاب «الحاوی فی الطب» ۱۱ قرن از انتشار کتاب بود.

این همایش با حضور دکتر علی اکبر ولایتی، ‌ سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهوری، دکتر علی‌اصغر پیوندی رییس دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی و اساتید بین‌المللی و رازی‌شناسان ایرانی و خارجی و کار‌شناسان حوزه طب سنتی ایرانی اسلامی در تالار همایش‌های کتابخانه ملی برگزار شد. سخنرانی پروفسور «رافایل ویت» از دانشگاه کلن و پروفسور «کارنلا بافیونی» از ایتالیا و پروفسور «عبدالناصر کعدان» از دانشگاه حلب سوریه از بخش‌های این آیین بود.
«الحاوی فی الطب» بزرگ‌ترین، مستند‌ترین و تاثیرگذار‌ترین اثر پزشکی است که در زمان خود به بیش از پنج زبان زنده دنیا ترجمه شد. این کتاب از دیدگاه پزشکی مستند بر شواهد بالینی و مبتنی بر بیان تشخیص افتراقی بیماری‌ها ازجمله ذات‌الجنب، ذات‌الریه و همچنین حصبه و آبله است. به گفته محققان و مورخان، ویژگی بزرگ کتاب الحاوی، رعایت امانتداری رازی بوده که هر نکته و هر عبارتی را به منبع و گوینده آن ارجاع داده و حتی در مواردی که نام گوینده و منبع اصلی در دسترس نبوده از کلمه «مجهول» استفاده کرده است. در ترجمه این کتاب تلاش شده است تا با ارائه پانوشت‌های بسیار موثر، خواننده را از مراجعه به منابع دیگر بی‌نیاز کند.

ترجمه مجموعه «الحاوی فی الطب» با تلاش مرکز تحقیقات طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و با حمایت‌های ستاد توسعه علوم و فناوری گیاهان دارویی و طب ایرانی معاونت علمی ریاست‌جمهوری و زیر نظر دکتر علی‌اکبر ولایتی به پایان رسیده است.
سازمان جهانی یونسکو به پاس خدمات ارزنده محمد بن زکریای رازی پزشک، فیلسوف و شیمیدان ایرانی به علم پزشکی، سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ میلادی را به نام این پزشک و پژوهشگر بزرگ ایرانی نام‌گذاری کرده است.

ترجمه کتاب شامل یک مجموعه ۲۴جلدی است که حاصل تلاش‌ دکتر محمد ابراهیم ذاکر، دندان‌پزشک و پژوهشگر تاریخ پزشکی است.
دکتر ذاکر بیش از هر دندان‌پزشکی عمر خویش را صرف مطالعه و پژوهش در کتب کهن پزشکی کرده و امروز بیشتر از چهل کتاب چاپ شده و آماده انتشار دارد که حدود نیمی از آن‌ها به تصییح و ترجمه کتاب‌های محمد ذکریای رازی، دانشمند و پزشک برجسته ایران باستان اختصاص دارد.
او درباره کتاب الحاوی و کار ترجمه آن می‌گوید: «کتاب حاوی فی‌الطب رازی شامل ۲۵ جزء در ۲۴ جلد است و هر جلد آن به بیماری‌های یک بخش از بدن اختصاص دارد. من ترجمه این مجموعه را از جلد سوم آنکه موضوع آن بیماری‌های دهان است شروع کردم و در ادامه به ترجمه باقی مجلدات آن پرداختم.»
دکتر ذاکر درباره دلایل عِرق و ارادت خود به‌عنوان یک پژوهشگر تاریخ پزشکی، به این دانشمند ایرانی می‌گوید: «من احساس می‌کنم رازی از جمله اندیشمندان ایرانی است که مظلوم زیسته و مظلوم چشم از جهان فروبسته است. او پزشکی فیلسوف بود. مظلوم‌بودن، پرکار بودن، بالینی‌کار بودن، حضور کمتر او در دربار، ویژگی‌های مردمی داشتن، حشر و نشر او با مردم ساده و درمان ایشان با کمترین چشمداشت و نیز کارکردن او در بیمارستان و ارتباط کمتر او با فرمانروایان و خلیفگان، موجب شد به سمت او کشیده شوم. چرا که برخی از پزشکان مانند ابن‌سینا [فیلسوفی پزشک]، عموماً در دربار بودند، ولی رازی تمام عمر خود را در بیمارستان‌ها گذراند؛ البته این مسئله حتا اندکی از ارزش‌های فرادانشی ابن‌سینا نمی‌کاهد. عربان هم رازی را بزرگ‌ترین درمان‌گر بالینی به شمار آورده‌اند و او را ایرانی می‌دانند، چرا که واژهٔ رازی، یعنی کسی که وابسته به شهر ری است و نمی‌توان هویت ایرانی کسی که این نام را دارد، از او سلب کرد.»

در این مراسم دکتر علی اکبر ولایتی رئیس کمیته فرهنگ و تمدن اسلام و ایران شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه زکریای رازی در علم پزشکی حرف اول را می‌زند، اظهار کرد: رازی واسطه انتقال علوم از قبل از اسلام ایران و از یونان است و کمتر کسی است که اینگونه مشاهدات تاریخی علمی خود را جمع آوری کرده است.
رئیس بیمارستان مسیح دانشوری علم شیمی را مهم‌ترین بخش علوم پایه دانست و گفت: رازی در این حوزه صاحب نظر است و کسی را نمی‌شناسیم که اینگونه در حوزه شیمی تخصص داشته باشد. الکل بهترین کشف وی در حوزه پزشکی بوده و همچنان در حوزه پزشکی کاربرد ویژه دارد.

دکتر علی‌اصغر پیوندی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز در این آئین، گفت: کتاب «الحاوی فی الطب» از بزرگ‌ترین، مستند‌ترین و تاثیرگذار‌ترین آثار تاریخ پزشکی است که ۱۱ قرن پیش توسط ذکریای رازی نگاشته شد.
او افزود: «دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به عنوان دانشگاه پیش رو در احیای ذخایر معنوی طب سنتی ایران اسلامی، همزمان با نامگذاری سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ به نام محمدبن زکریای رازی توسط یونسکو، افتخار برگزاری نخستین یادمان رازی را به پاس خدمات ارزنده این پزشک و فیلسوف به علم پزشکی، یافته است.»
پیوندی با بیان اینکه امروز تبیین و ترویج صحیح سرمایه‌های ارزنده طب سنتی از جهات مختلف مورد نیاز جامعه است، اظهار کرد: «طب سنتی گنجینه‌ای معنوی مبتنی بر تجریبات پیشینیان و سرشار از فرضیات پژوهشی ناب است که مطالعه آن‌ها برای یافتن شیوه‌های موثر پیشگیری و درمان بیماری‌های صعب‌العلاج الهام‌بخش خواهد بود و حرکت پرشتاب در مسیر گسترش مرزهای دانش بشری و دستیابی به مرجعیت علمی را سبب خواهد شد.»
رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تصریح کرد: «سوءاستفاده از گرایش مردم به طب سنتی و طرح ادعاهای اغراق‌آمیز، غیرمستند و خلاف واقع، خطر مداخلات غیرمجاز افراد فاقد صلاحیت در روند ارایه خدمات سلامتی به هموطنان و اختلالات زیان بار در روند درمان بیماری‌ها را در پی داشته است.»

منبع:دندانه