آیا رویش دندان عقل در بی‌نظمی دندان‌های قدامی نقش دارد؟

 

دکتر برهمن سبزواری
متخصص ارتودنسی و ناهنجاری‌های فک و صورت

خیلی از کسانی که دندان‌های به‌هم‌ریخته‌ای دارند رویش دندان عقل و فشار آن بر دیگر دندان‌ها را عامل بر هم ریختن نظم دندان‌ها می‌دانند. به همین دلیل اصرار دارند که دندان‌های عقل را هرچه زود‌تر از دهان خارج کنند.
خارج کردن دندان عقل نهفته یا نیمه‌نهفته مصداق‌هایی دارد که بر اساس آن‌ها بسیاری از دندان‌پزشکان به بیمارانشان توصیه کشیدن دندان عقل را می‌کنند، اما جالب است بدانید تحقیقات جدید نشان می‌دهد نقش دندان‌های عقل بر بهم‌ریختن نظم دندان‌های فک بسیار ناچیز و تنها در حدود ده درصد است. پس چرا نظم دندان‌ها چرا بر هم می‌ریزد و چرا بر خلاف تصور مردم این دندان در ایجاد این بی‌نظمی بی‌تقصیرند؟
بی‌نظمی دندان‌ها (Crowding) ناشی از عدم تناسب بین اندازه دندان‌ها و فضای قوس فکی است، به این معنی که فضای قوس برای قرار گرفتن مرتب تمام دندان‌ها کافی نیست؛ در این شرایط برخی از دندان‌ها به شکل نامنظم و یا در خارج از قوس رویش می‌یابند.
عوامل ایجاد کننده بی‌نظمی دندان‌ها می‌توانند محیطی (اکتسابی) یا ارثی (ژنتیکی) باشند، بویژه ابعاد فکین که به شدت تحت تاثیر عوامل ژنتیکی است.
در بین عوامل محیطی می‌توان از دست رفتن زودهنگام دندانهای شیری را نام برد که اغلب به دنبال پوسیدگی رخ می‌دهد. فاکتور محیطی دیگر که نقش آن همچنان مورد بحث می‌باشد فشار ناشی از رویش دندانهای عقل است. برخی بر این باورند که رویش دندانهای عقل می‌تواند به دلیل فشار بر دندانهای جلو‌تر باعث حرکت آن‌ها و در نتیجه بی‌نظمی دندان‌ها شود و توصیه می‌کنند که دندانهای عقل هم در افراد عادی و هم در بیماران پس از اتمام درمان ارتودونسی ثابت خارج گردند.
با این وجود شواهد علمی در بسیاری از موارد خلاف آنرا نشان می‌دهد. در صورتی که فشار دندانهای عقل، بتواند دندانهای جلو‌تر را جابجا کند این پدیده تنها در موارد معدودی رخ خواهد داد که دندانهای عقل افقی یا با زاویه‌ای خاص رویش یابند.
ولی بی‌نظمی دندانی، در طیف وسیعی از افراد رخ می‌دهد که در بسیاری از آن‌ها، دندانهای عقل به صورت مادرزادی غایب هستند و نمی‌توان این دندان‌ها را مسبب بی‌نظمی دندان‌ها قلمداد نمود.
علت عمده‌ای که اکنون برای بی‌نظمی دیر هنگام دندان‌ها بویژه در اواخر دهه دوم و اوایل دهه سوم زندگی مطرح است، رشد تاخیری فک پایین نسبت به فک بالا ست که با فشردن دندانهای فک پایین به دندانهای فک بالا و نسج نرم، باعث بروز یا تشدید بی‌نظمی دندان‌ها می‌گردد. این مشکل هم در افراد عادی و هم در بیماران ارتودونسی به دنبال درمان رخ می‌دهد.
راه حلی که بویژه پس از درمان ارتودونسی برای این مشکل پیشنهاد می‌گردد، کاربرد نگهدارنده‌ها (Retainers) است. این وسایل دو نوع ثابت و متحرک هستند.
نگهدارنده متحرک (Removable) که با نام پلاک متحرک هم می‌شناسند توسط بیمار در طول شبانه روز برداشته و گذاشته می‌شود و به طور روتین یکسال پس از اتمام درمان ارتودونسی ثابت یعنی پس از برداشتن براکت‌ها (Brackets)، ابتدا به صورت تمام وقت (Full Time) و سپس به شکل نیمه وقت (Part Time) به کار می‌رود.
نگهدارنده ثابت (Fixed) معمولا قطعه‌ای از سیم استیل (Stainless Steel) است که توسط متخصص ارتودونسی در پایان درمان ثابت در پشت دندانهای جلویی فک پایین چسبانده می‌شود و برای مدتی طولانی تا چندین سال در‌‌ همان محل باقی می‌ماند.
کاربرد نگهدارنده‌های ثابت یا متحرک به شکل طولانی مدت، این اطمینان را فراهم می‌سازد که بی‌نظمی دندان‌ها پس از اتمام درمان ارتودونسی، مجددا ایجاد نگردد.

منبع:دندانه