روایتی تاریخی از دانشکده دندانپزشکی ملی ایران

 

دکتر وحید رواقی: اندکی پس از تاسیس دانشکده دندان‌پزشکی دانشگاه ملی ایران، سفارت بریتانیا در تهران به نیابت از دولت ایران از نویسنده این مقاله، پرفسور هربرت، دعوت کرد تا برای آموزش دانشجویان و مربیان دانشکده به عنوان استاد مهمان در دانشکده دندان‌پزشکی دانشگاه ملی حاضر شود. از پرفسور والتر هربرت اطلاعات اندکی در دسترس ماست. می‌دانیم وی متولد ۱۹۰۲ و رییس دپارتمان ترمیمی دانشگاه کینگز کالج لندن در دهه شصت میلادی بوده است. هم چنین می‌دانیم او نویسنده اصلی یک کتاب مرجع دندان‌پزشکی در آن سال‌هاست.
پرفسور هربرت در زمان بازدید از دانشکده در آستانه هفتاد سالگی قرار داشت و در سال ۱۹۸۰ در سن هفتاد و هشت سالگی درگذشت. پرفسور هربرت در این یادداشت مشاهدات خود را از دانشکده دندان‌پزشکی دانشگاه ملی گزارش نموده است. وی در این یادداشت اشاره می کند که برای نگارش این گزارش از ریس و معاون وقت دانشکده دانشگاه ملی کسب اجازه کرده است. این مقاله در سال ۱۹۷۱ در مجله انجمن دندان‌پزشکی بریتانیا منتشر شد. پرفسور هربرت در مقاله‌اش از دانشکده دندان‌پزشکی دانشگاه ملی به نیکی یاد می کند و امکانات و برنامه آموزشی دانشکده را هم سطح دانشگا‌ه‌های جدید اروپا و آمریکا ارزیابی می‌کند. در این مقاله تصاویر منحصر به فردی از دانشکده در سال‌های ابتدایی تاسیس موجود است.
پرفسور هربرت در این یادداشت اشاره می کند که قرار است در آینده بازدیدی از دانشکده دندان‌پزشکی دانشگاه مشهد داشته باشد. اما از سرنوشت این بازدید اطلاعی در دست نیست.
یادداشت حاضر که بیانگر بخشی از تاریخ آموزش دندان‌پزشکی در ایران است، چهل و شش سال پس از انتشار آن، اینک با تلاش چند تن از دانشجویان کوشای دانشکده دندان‌پزشکی دانشگاه ملی ترجمه شده است.

دانشکدهٔ دندان‌پزشکی دانشگاه ملی ایران
نوشتهٔ: W. E. Herbert
منتشرشده در نشریه British Dental Journal
۶ آوریل ۱۹۷۱ میلادی (۱۷ فروردین ۱۳۵۰)
ترجمه: سارا والی و احمد صوفی محمودی
ویرایش: پرتو آفتابی

دانشگاه ملی ایران ۱۶ کیلومتر شمالی‌تر از مرکز تهران واقع شده است و در نزدیکی منطقهٔ مسکونی شمیران در کوه‌پایهٔ البرز (که بلندی آن بین ۴۸۰۰ تا ۵۴۰۰ متر است) قرار دارد.
دانشگاه ملی هزینهٔ توسعهٔ خود از سازمان برنامه دریافت می‌کند. دولت ایران بخش بزرگی از درآمدهای نفتی خود را به این سازمان می‌دهد. سازمان برنامه، که در حال حاضر در برنامهٔ چهارم چهارسالهٔ خود قرار دارد، مسئول کل اقتصاد و توسعهٔ کشور است و پروژه‌هایی مانند آموزش، ساخت سد برای افزایش ذخیرهٔ آب و کاشت درختان برای باران‌زایی را بر اساس اولویت‌ها و بودجه‌های موجود اجرا می‌کند.
دانشگاه ملی در سال ۱۹۶۱ میلادی (۱۳۴۰ شمسی) با ساخت دانشکده‌های معماری، پزشکی و علوم تأسیس شد و در فاصلهٔ کوتاهی به دنبال آن دانشکده‌های اقتصاد، دندان‌پزشکی، ادبیات، حقوق و زبان نیز بنا شدند. ساختمان‌های کتابخانه و غذاخوری نیز در حال ساخت هستند.
کار ساخت دانشکدهٔ دندان‌پزشکی در سپتامبر ۱۹۶۵ (شهریور ۱۳۴۴) آغاز شد و شامل بال‌های شمالی و جنوبی است که توسط یک بلوک مرکزی به هم متصل شده و فضایی بالغ بر ۱۰٬۰۰۰ متر مربع را فراهم می‌کند (شکل‌های ۱ و ۲).

زیرزمین برای تسهیلات دانشجویان استفاده می‌شود و شامل قفسه‌ها، توالت، انبار مرکزی و غذاخوری دانشجویان است.

طبقهٔ اول یا همکف ساختمان مرکزی شامل سالن پذیرش و ثبت بیماران است. در طبقه دوم اتاق‌های کارکنان و کتابخانه قرار دارد. هر یک از این طبقه‌ها یک سالن بزرگ نیز دارد. در طبقهٔ سوم یک سالن سخنرانی بزرگ با ظرفیت ۱۵۰ نفر وجود دارد. اتاق‌های کارکنان در این طبقه بیش‌تر است و یک بالکن مشرف به محل اجتماعات طبقهٔ دوم نیز وجود دارد.
در بال شمالی طبقهٔ اول یا همکف، سه سالن سخنرانی با ظرفیت‌های مختلف وجود دارد. بزرگ‌ترین آن‌ها ۱۳۸ نفر و دو تای دیگر ۷۲ و ۳۲ نفر ظرفیت دارند. همچنین بخش پروتز (دارای ۱۴ یونیت) با یک آزمایشگاه کوچک در این طبقه واقع شده است.
در طبقهٔ دوم بخش اداری شامل دفتر رئیس دانشکده، معاون رئیس دانشکده و همچنین آزمایشگاه آسیب‌شناسی دهان و دندان وجود دارد. در طبقهٔ سوم یک لابراتوار پروتز بزرگ (با ۱۰۰ صندلی) و لابراتوار ترمیمی (با ۵۸ صندلی) و اتاق‌های بزرگ برای گچ و ریخته‌گری وجود دارد.
بخش‌های تشخیص و رادیولوژی در یک نیمه از طبقهٔ اول یا همکف بال جنوبی یا کلینیکی قرار دارند. در هر طرف شش اطاقک وجود دارد که پنج تای آن در یک طرف دارای یونیت برای ویزیت بیماران جدید است و چهار یونیت در طرف دیگر برای رادیوگرافی داخل دهانی مجهز شده‌اند. یک اتاق دموی مرکزی بزرگ (تقریباً ۴ متر در ۱۰ متر) با صندلی و یونیت دندان‌پزشکی، اتاقک پروژکتور و امکاناتی برای نمایش اسلاید وجود دارد. همچنین یک اتاق بزرگ و مجهز برای رادیوگرافی خارج دهانی با دستگاه پانورامیک و Monodor برای همهٔ انواع رادیوگرافی جمجمه وجود دارد. اتاق‌های ظهور عکس و یک اتاق برای عکاسی نیز همراه با اتاق‌های مذکور است.
بخش جراحی دهان، فک و صورت در نیمهٔ دیگر این طبقه قرار دارد که مجهز و بسیار خوب طراحی شده است. تسهیلات بیماران شامل اتاق انتظار، محل ثبت، اتاق استراحت و توالت است. هفت اطاقک برای استفادهٔ دانشجویان، یک اتاق دمو، اتاق بی‌حسی سرپایی، یک سالن آموزش کار عملی بزرگ و اتاق‌های استریلیزاسیون و انبار نیز وجود دارند.
بخش‌های دندان‌پزشکی ترمیمی (۳۲ یونیت) و پریودنتیکس (۱۲ یونیت) تمام طبقهٔ دوم را اشغال می‌کنند و طبقهٔ سوم محل بخش‌های ارتودنسی و دندان‌پزشکی کودکان (۲۰ یونیت) و ساخت کراون و بریج (۱۶ یونیت) است که به بخش تراش و روکش دندان نامگذاری شده است.
طبقهٔ دوم در فوریه سال ۱۹۶۹ میلادی (بهمن ۱۳۴۸) ساخته شده و از آن زمان مورد استفاده قرار گرفته و طبقهٔ سوم نیز در پایان سال ۱۹۶۹ (پاییز ۱۳۴۹) تجهیز شده است. هر یک از طبقات دوم و سوم توسط محل ورود و پذیرش به دو بخش تقسیم می‌شوند. پهنای بال جنوبی حدود ۱۸ متر است و صندلی‌ها و یونیت‌ها در هر طرف با فاصلهٔ ۲.۵ متری چیده شده‌اند و پارتیشن‌هایی با ارتفاع ۱.۶ متر و پهنای ۱.۹ متر آن‌ها را جدا کرده است. یک فضای کوچک برای دسترسی در جلوی صندلی‌ها و یک راهروی ۲۱ متری در پشت آن‌ها وجود دارد که روشویی‌هایی در آن تعبیه شده است (تصاویر ۳ و ۴).

قسمت مرکزی بخش‌ها (با پنهای ۴.۶ متر) برای فضای انتظار بیماران، اتاق‌های دمو، انبارها، وسایل و استریلیزاسیون استفاده می‌شود.

کمبود بیمار
هنوز تا حدی کمبود بیمار وجود دارد، چرا که دانشکده از بخش مرکزی تهران فاصله زیادی دارد. با این حال، برخی از مردم همان اطراف برای درمان مراجعه می‌کنند. تعداد بیماران با مراجعهٔ کارکنان و دانشجویان این دانشکده و دانشکده‌های دیگر، کارکنان دانشگاه و دوستان و اقوام دانشجویان افزایش یافته است. قراردادهایی با تعدادی از مدارس برای معاینه گروهی و همچنین برای برخی از بیماران تحت پوشش طرح بیمهٔ تأمین اجتماعی بسته شده است. به طور معمول، بیماران برای درمان مبلغ اندکی، مثلاً سه تومان (حدود ۱۵ پنس) برای پرکردن با آمالگام می‌پردازند. پیش‌بینی شده است که در طول زمان، دانشکده بیماران مناسب به تعداد کافی جذب خواهد کرد.

اعضای هیئت علمی دانشکدهٔ دندان‌پزشکی
در ژانویهٔ سال ۱۹۷۰ (دی‌ماه ۱۳۴۸)، به غیر از دکتر فریدون فرزین (رئیس دانشکده) و دکتر فرامرز صفی‌نیا (معاون دانشکده) که دارای مرتبه استادی هستند ، ۴ دانشیار، ۸ استادیار و ۱۸ مربی وجود داشت. پنج نفر از اعضای هیئت علمی فعلی آموزش مقدماتی دندان‌پزشکی را در خارج از کشور گذرانده‌اند، دو نفر در انگلستان و سه نفر در آلمان. یکی از دو نفری که تحصیلات مقدماتی خود را در انگلستان گذرانده، تحصیلات عالی و مدرک فلوشیپ خود را از کالج سلطنتی جراحان انگلستان دریافت کرده و دیگری نیز دارای مدرک پزشکی است. سایر اعضای هیئت علمی از دانشکدهٔ دندان‌پزشکی دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شده‌اند.
سیاست دانشکدهٔ دندان‌پزشکی ملی تشویق استادان برای گذراندن دوره‌های تحصیلات تکمیلی در خارج از کشور و در صورت امکان کسب مدارک بیش‌تر است. در حال حاضر، علاوه بر افراد مذکور، دو نفر از اعضای هیئت علمی دارای مدارک عالی تحصیلی از ایالات متحدهٔ آمریکا و سه نفر دیگر دارای تجربهٔ تحصیلات تکمیلی در خارج از کشور هستند. دانشکده همچنین چندین بار از اساتید دانشکده‌های دیگر برای پیوستن به اعضای هیئت علمی خود دعوت کرده است.

شهریهٔ تحصیل
شهریهٔ تحصیل سالانه ۴۵٬۰۰۰ ریال (حدود ۲۵۰ پوند) است. علاوه بر این، مجموعاً مبلغ ۱٬۰۰۰ ریال (حدود ۵.۲۵ پوند) برای عضویت در باشگاه ورزشی دانشجویی دریافت می‌شود. علاوه بر این هزینه‌ها، دانشجویان مؤظف هستند که در سال سوم بستهٔ لوازم تعیین‌شده را با هزینهٔ ۲۵٬۰۰۰ ریال (حدود ۱۳۷ پوند) بخرند.
حدود ده درصد از دانشجویان از مؤسساتی مانند بنیاد پهلوی کمک‌های مالی و گروهی دیگر نیز از بانک وام دریافت می‌کنند. شهریه‌های دانشجویان تقریباً یک سوم هزینهٔ کل دانشکده را تأمین می‌کند.

دورهٔ تحصیلی
دورهٔ دندان‌پزشکی بیش از ۶ سال به طول می‌انجامد که یک سال آن به درس‌های پیش‌نیاز دندان‌پزشکی (علوم پایه) اختصاص دارد. دانشجویانی که در تمام مراحل موفق باشند، مدرک دکترای دندان‌پزشکی را از دانشگاه ملی ایران دریافت خواهند کرد. اولین آزمون نهایی در ژوئن ۱۹۷۱ (خرداد ۱۳۵۰) برگزار می‌شود.
حداکثر زمان مجاز برای اتمام دورهٔ عمومی هشت سال است. غیبت در بیش از ۲۰ درصد از زمان یک درس موجب محرومیت از شرکت در امتحان آن درس می‌شود.
موضوع‌های درسی دانشجویان سال اول شیمی، ریاضیات، جانورشناسی، ژنتیک، روان‌شناسی و زبان انگلیسی هستند.
موضوعات درسی سال دوم آناتومی، بافت‌شناسی، فیزیولوژی، بیوشیمی، آناتومی دهان و دندان، بافت‌شناسی دهان و دندان و فیزیولوژی دهان و دندان است.
موضوعات درسی سال سوم شامل آسیب‌شناسی عمومی و باکتری‌شناسی همراه با معرفی مقدمات بالینی دندان‌پزشکی شاخه‌های پروتز (همراه با کار لابراتواری)، دندان‌پزشکی ترمیمی (فانتوم‌هد) همگام با مورفولوژی دندان (تراشیدن دندان) است.
در سال چهارم، آسیب‌شناسی دهان و دندان و در سال پنجم پزشکی عمومی و جراحی و در سال ششم دندان‌پزشکی جامعه‌نگر، مدیریت مطب و حقوق و اخلاق دندان‌پزشکی همراه با تدریس مداوم و تمرین موضوعات کلینیکی آموزش داده می‌شوند.
کلاس‌ها از ساعت ٨ صبح تا ۱۲ ظهر و ۱ تا ۴ بعدازظهر دایرند. اکثر کلاس‌های تئوری از ساعت ۸ تا ۹ صبح‌اند و بنابراین با کار بالینی که از ساعت ٩ صبح آغاز می‌شود، تداخلی ندارد.
در دورهٔ بالینی، دانشجویان به گروه‌های ۶ یا ۷ نفره تقسیم شده و به صورت دوره‌ای بین بخش‌های بالینی مختلف پخش می‌شوند.

بخش تراش و روکش دندان
هشت عضو هیئت علمی تمام‌وقت در بخش تراش و روکش دندان حضور دارند. حتی‌الامکان همان اعضا کار بالینی را به گروه‌های دانشجویان (۶ یا ۷ نفر) آموزش می‌دهند و بر کار آن‌ها نظارت می‌کنند. در رابطه با بیمارانی که درمان آن‌ها برای دانشجویان مشکل و وظیفهٔ درمان آن‌ها به هیچ گروه دانشجویی محول نشده است، خود اعضای هیئت علمی مسئولیت درمان بیمار را به‌عهده می‌گیرند.
دانشجویان در سال سوم و چهارم هر هفته دو درس نظری و در سال پنجم هر هفته یک درس نظری دارند. برای کار عملی در لابراتوار ترمیمی، ۲۲ دانشجوی سال سوم به دو گروه ۱۱ نفره تقسیم می‌شوند که هر گروه سرپرستی هر گروه را یک استاد به‌عهده دارد و هر گروه سه جلسه در هفته کلاس دارد. دانشجویان ابتدا انواع مختلف آماده‌سازی حفره‌ها را در دندان‌های گچی و سپس در مجموعهٔ ترکیبی دندان‌هایی که درمدل‌های گچی قرار دارند، تمرین می‌کنند. دندان‌ها در نوع دوم چیده شده‌اند و در هدفانتوم قرار داده می‌شوند، ولی در عمل بسیاری از دانشجویان روی میز با مدل‌ها کار می‌کردند، چون که دسترسی از راه دهان فلزی فانتوم‌هد بسیار محدود بود. در هر صورت این مشکل اکنون درست شده است.
به دانشجویان سال چهارم دموهایی در مورد تجهیزات، معاینات، پرکردن چارت و ترمیم‌های سادهٔ دندان برای آشنایی با کلینیک نشان داده می‌شود و سپس برای آن‌ها کاری مناسب در نظر گرفته می‌شود تا خودشان آن را انجام دهند.
به دانشجویان سال پنجم علاوه بر کار بالینی، آموزش و تمرین بیش‌تری در مورد کراون و بریج (پروتز ثابت) در لابراتوار داده می‌شود.

بازدید نویسنده
سفارت بریتانیا در تهران از طرف دولت ایران از وزارت امور خارجهٔ بریتانیا درخواست کرد که نویسنده به‌عنوان استاد مهمان در دانشکدهٔ دندان‌پزشکی دانشگاه ملی ایران برای کمک به سازماندهی بخش تراش و روکش دندان در آموزش دانشجویان و اعضای هیئت علمی تازه‌کار حضور یابد. همچنین قرار بود که در این مدت نویسنده از دانشکدهٔ دندان‌پزشکی دانشگاه مشهد نیز دیدن و کمک‌های مشابهی به آن جا ارائه کند.

مشکلات زبان
در طول سفر، دانشجویان و اعضای هیئت علمی بسیار دوستانه از من استقبال کردند. علاقهٔ دانشجویان به یادگیری را از این که آن‌ها ساعت ۸ برای گوش‌دادن به سخنرانی به زبان خارجی در کلاس حاضر می‌شدند، می‌شد فهمید. اکثر دروس به زبان فارسی تدریس می‌شود، اما مسئولین دانشکده می‌خواهند دانشجویان را به کاربرد زبان انگلیسی تشویق کنند تا آن‌ها بتوانند کتاب‌ها و مجلات علمی انگلیسی را بخوانند. به نظر می‌رسد ترجمه‌های چند کتاب انگلیسی جایگزین مناسبی نیستند. پیشنهاد شده است که قبل از ورود به دانشگاه یا در سال‌های اولیهٔ دوران تحصیل، گرفتن مدرک زبان انگلیسی بالاتری نسبت به الان اجباری شود.
در سخنرانی‌هایی که برای دانشجویان سال سوم و چهارم و پنجم ارائه دادم، همیشه وقتی را در اختیار یکی از اعضای هیئت علمی حاضر در جلسه می‌گذاشتم تا رزومهٔ کوتاهی را به زبان فارسی ارائه دهد و به نظر می‌رسید که دانشجویان نیز از این کار راضی بودند. من اغلب می‌پرسیدم که چند نفر از دانشجویان می‌توانند سخنان من به زبان انگلیسی را متوجه شوند؛ نیمی از کلاس به طور کامل و نیمی دیگر نصفه‌ونیمه سخنان من را متوجه می‌شدند. به‌نظرم این سؤال برآورد نسبتاً دقیقی از درک انگلیسی دانشجویان به من می‌داد، با این وجود تنها چند نفر قادر بودند با تسلط به انگلیسی صحبت کنند. البته مشکل زبان در کلینیک و لابراتوار ترمیمی بسیار کم‌تر بود، اما باز هم یک نفر از اعضای هیئت علمی که زبان انگلیسی را می‌فهمید، معمولاً به دانشجویان کمک می‌کرد.

دورهٔ تکنسینی
دورهٔ تکنسینی یک برنامهٔ سه‌ساله شامل کلاس‌های نظری و کار عملی در لابراتوار است. داوطلبان این دوره باید سه سال تحصیل در دبیرستان را به‌طور کامل بگذرانند و به مرحلهٔ انتخاب رشته برسند. اولین گروه شامل ۹ تکنسین کارآموزی در ژوئن ١٩٧٠ (خرداد ۱۳۴۹) فارغ‌التحصیل شدند. ده نفر در سال دوم و ۱۳ نفر نیز در سال اول آموزش خود را می‌گذرانند.

دورهٔ بهداشتکاری دهان و دندان
دورهٔ بهداشتکاری دهان و دندان یک برنامهٔ دو ساله است که توسط خانم صوفی برگزار می‌شود. او در رشتهٔ پرستاری در انگلستان آموزش دیده و دارای تجربهٔ پرستاری در انگلستان و ایالات متحدهٔ آمریکا است.
داوطلبین این دورهٔ آموزشی باید ۱۸ تا ۲۵ ساله و تحصیلات دبیرستانی مشابه دانشجویان دندان‌پزشکی داشته باشند؛ یعنی باید دیپلم یکی از رشته‌های طبیعی (زیست شناسی) یا علوم را داشته باشند. آن‌ها آزمونی نسبتاً ساده‌تر از دانشجویان دندان‌پزشکی می‌دهند، با آن‌ها مصاحبه شود و آزمون‌های استعدادسنجی و همچنین معاینات پزشکی را می‌گذرانند. یک گروه ۱۶ نفره این دوره را در ژوئن ۱۹۷۰ (خرداد ۱۳۴۹) به پایان رساندند و گروه دیگری متشکل از ۱۵ نفر در سپتامبر ۱۹۶۹ (شهریور ۱۳۴۸) تحصیل را آغاز کرده‌اند.
یک سال تحصیلی (۹ ماه) به دو ترم تقسیم می‌شود (چهار ماه و نیم) و دوره‌های آموزشی با دروس نظری شروع و با جلسات مختلف در کلینیک‌ها ادامه می‌یابد. این آموزش شامل مواردی است که معمولاً به دستیاران ارائه می‌شود، بنابراین پس از پایان دوره، دختران می‌توانند به عنوان دستیار یا بهداشتکار مشغول به کار شوند.

نظرات
به نظر من باید از کسانی که مسئول ساخت و مجهزسازی دانشکده هستند، برای ارائهٔ این امکانات عالی که قابل قیاس با ساختمان‌های جدید مشابه در اروپا و ایالات متحدهٔ آمریکاست، تقدیر کرد. واحدهای درسی بر اساس الگوی کلی پذیرفته‌شده توسط اکثر دانشکده‌های دندان‌پزشکی مدرن است. سازماندهی دورهٔ بالینی دانشکدهٔ دندان‌پزشکی کاری بسیار پیچیده است و هر یک از روش‌های دانشکده‌های مختلف دارای مزایا و معایب خود هستند.
معتقدم دانشکدهٔ دندان‌پزشکی دانشگاه ملی خود را با روش‌های سنتی آموزش بالینی محدود نکرده و هوشمندانه از روش دوره‌ای برای آموزش و تمرین دانشجویان در بخش‌های بالینی استفاده کرده است.
روابط بین اعضای هیئت علمی و دانشجویان بسیار دوستانه است. به نظر می‌رسد تعداد اعضای هیئت علمی برای بار آموزشی کنونی مناسب است؛ اگر چه برخی از اعضای هیئت علمی به‌تازگی استخدام شده‌اند و هنوز تجربهٔ زیادی در زمینهٔ تدریس ندارند. همچنان که افراد مناسب برای تقویت کیفیت تدریس و تحقیق بیش‌تر می‌شوند، بدون شک استخدام‌های بیش‌تری در آینده انجام خواهد شد.
امید است که زمانی فراهم شود که برخی از اعضای هیئت علمی از میان فارغ‌التحصیلان آیندهٔ دانشکده استخدام شوند. این کار می‌تواند با امکان آموزش کارهای عملی توسط تعدادی از دانشجویان علاقه‌مند به سایر دانشجویان شروع شود.
برای من دشوار است که تا قبل از اولین امتحان نهایی دانشجویان سطح علمی آن‌ها را ارزیابی کنم، اما کار عملی بسیاری از دانشجویان خوب است و با تجربهٔ بالینی بیش‌تر مطمئنم که برابر با دانشجویان دندان‌پزشکی در سایر کشورها خواهد بود. من معتقد هستم که دانشکده به‌خوبی و در مسیر درستی تأسیس شده و به‌زودی برای خود یک سبک خوب در آموزش و درمان ایجاد خواهد کرد.

قدردانی
مایلم که از رئیس و معاون دانشکدهٔ دندان‌پزشکی دانشگاه ملی ایران برای اجازهٔ انتشار این گزارش مختصر از دانشکده و همچنین کمک آن‌ها در اصلاح برخی از اطلاعات تشکر کنم.

قدردانی مترجمان
مترجمان از جناب آقای دکتر وحید رواقی برای معرفی و فرستادن اصل مقاله و همچنین ویرایش نهایی آن کمال تشکر را دارند.

نسخه اصلی این مقاله را می‌توانید اینجا ببینید

 

منبع:دندانه