چگونه ممکن است میان «بیماری‌های دهان» و «بیماری‌های سیستمیک» رابطه‌ همبستگی وجود داشته باشد، اما رابطه‌ علّی، نه؟ و چرا این پرسش مهم است؟

 

۱- یادداشت چند روز پیش «دندان‌پزشکی فرصت‌طلبانه اعتبار ما را مخدوش می‌کند» در معرض نقد تعدادی از همکاران قرار گرفته است. ممنونم از   همکارانی که حوصله کردند، متن را خواندند و امکان گفتگویی علمی را با نقدشان فراهم کرده‌اند.

۲- رابطه میان «بیماری‌های دهان» (OD) و «بیماری‌های سیستمیک» (SD) از نوع همبستگی است یا علیّت؟ این سوال را تنها با شواهد قوی (از جنس مرور نظام‌مند) می‌توان پاسخ داد. آنچه تا امروز موجود است، گرچه همبستگی را تأیید می‌کند اما ظاهراً دلیلی کافی برای پذیرش رابطه‌ی علّی به دست نمی‌دهد. (مثلا بیانیه‌ی سال ۲۰۱۷ انجمن قلب امریکا را که مورد تایید انجمن دندانپزشکی امریکا قرار گرفته به پیوست ببینید.)

۳- ولی چطور ممکن است؟ چه توضیحی می‌تواند وجود رابطه همبستگی OD و SD را بدون رابطه علّی توضیح دهد؟ پاسخ، پیچیده نیست اما بسیار مهم است: عوامل خطر مشترک (Common Risk Factors).
رژیم غذایی ناسالم (پر از مواد قندی و فست‌فود) را در نظر بگیرید. مگر نه اینکه احتمال ابتلاء افرادی با چنین رژیم غذایی هم به OD و هم به SD بیشتر است؟ یا سیگار و استرس، که هم عوامل خطر ابتلاء به انواع SD هستند و هم ریسک OD را افزایش می‌دهند. انگار علّت مشترکی در کار است که می‌تواند همبستگی بیماری‌های سیستمیک و دهانی را توضیح دهد.

۴- اما چرا پرداختن به این پرسش مهم است؟ چرا که به گمان من، میزان توجه صنف ما به «عوامل خطر مشترک» را می‌توان شاخصی برای درجه‌ی توجه‌مان به «رویکرد پیشگیرانه» دانست. اگر دغدغه‌ پیشگیری از بیماری‌ها را داریم (چه OD و چه SD) باید دل‌مشغول عوامل خطری باشیم که علت واقعی آنهاست. تأکید بر این گزاره -هنوز- تأییدنشده که «OD علّت SD است» درمان دندان‌پزشکی (پیشگیری سطح دو و سه) را رونق می‌بخشد اما در مورد پیشگیری سطح یک… گمان نکنم.

 

منبع:دندانه