دندان‌پزشک سبز

گفتگو با دکتر شروان شعاعی، دندان‌پزشک و فعال محیط زیست، به بهانه برگزاری نمایشگاه عکس اخیرش در موزه دکتر سندوزی

ایجاد رفتار مسئولانه با محیط زیست در افراد، دغدغه‌ای است که برنامه‌ریزان کشور به طرق مختلف برای آن می‌کوشند. در این بین افرادی هم هستند که بدون بهره‌مندی از هیچ‌گونه حمایتی، برای انتقال دغدغه‌های خود در مورد وضعیت بحرانی محیط زیست در کشور به دیگران تلاش می‌کنند. دکتر شروان شعاعی، یکی از این افراد است که علاقه‌مندی نسبت به محیط‌زیست، در همه فعالیت‌های او از جمله طبیعت‌گردی، عکاسی طبیعت و برپایی نمایشگاه‌های عکس، فعالیت‌های آموزشی برای مردم و همچنین هشدار به دندان‌پزشکان در مورد به آسیب‌های حرفه آنان به طبیعت، به چشم می‌خورد. او که هدف خود از برپایی نمایشگاه‌های عکس را آموزش رفتار مسئولانه به مردم عنوان می‌کند، این روزها چهارمین نمایشگاه عکاسی خود را با نام پردیس پارس، در موزه دکتر امیراسماعیل سندوزی در تهران برگزار کرده است. این موضوع بهانه‌ای شد که با این دندان‌پزشک فعال محیط زیست مصاحبه‌ای داشته باشیم که در ادامه می‌خوانید.

آقای دکتر شعاعی!چگونه می‌شود از عکاسی طبیعت به عنوان راهکاری برای آموزش رفتار صحیح با آن استفاده کرد؟ آیا از طریق مقایسه تخریب‌ها و دخالت انسان در اکوسیستم طبیعی با طبیعت بکر این کار را انجام می‌دهید؟
من گاهی سعی می‌کنم در نمایشگاه‌های عکاسی خود، تخریب‌های محیط زیست را به بازدیدکنندگان نشان دهم، اما در حال حاضر جوانب منفی به شدت در طبیعت زیاد شده است و از طرف دیگر، تجربه نشان می‌دهد به نمایش درآوردن آن‌ها اثرات خوب و آموزشی ندارد و برعکس افراد را به نقطه بی‌تفاوتی می‌رساند. به همین دلیل در حال حاضر به خصوص در نمایشگاه جدید عکاسی که برگزار کرده‌ام، عمده تلاشم در جهت نشان دادن زیبایی‌ها و تنوع اقلیمی در کشور است که به این وسیله افراد را به نگهداری از این زیبایی‌های خدادادی تشویق کنم.

تا به حال چند درصد این اهداف که فرمودید از طریق نمایشگاه‌های عکاسی که برگزار کرده‌اید محقق شده است؟
بنده اولین نمایشگاه عکاسی خود را سال ۸۹ در موزه صلح سازمان هلال‌احمر برگزار کردم که هدفم از برپایی آن نشان دادن بخشی از زیبایی‌های ایران بود. بعد از آن سال ۹۱ با تعدادی از دوستان طبیعت گرد نمایشگاه گروهی برگزار کردیم و سال ۹۳ اصلی‌ترین نمایشگاهم را به همراه یکی از دوستان عکاس و طبیعت گرد در موزه هنرهای معاصر کرمان برگزار کردم که تیم برگزارکننده و عنوان آن با تیم و عنوان نمایشگاهی که در چند روز آینده در پیش دارم یکی است. اصلی‌ترین هدف من در آخرین نمایشگاهم که پردیس پارس نام داشت، تلاش برای آموزش همگانی بود و علاوه بر زیبایی‌های کشور،  مجموعه‌ای از تخریب‌ها را که نماد دخالت بشر در طبیعت بکر بود نمایش دادیم. در آن نمایشگاه عکاسان علیه من به شدت موضع گرفتند که چه معنی دارد یک دندان‌پزشک در موزه هنرهای معاصر نمایشگاه برگزار کند؟ و پاسخ من این بود که قصد من آموزش است و از عکاسی برای نشان دادن اقلیم کشور استفاده می‌کنم.
به هر حال علی‌رغم برخورد نامناسبی که با من شد، کار خودم را انجام دادم چرا که به آن ایمان داشتم. خوشبختانه آن نمایشگاه آغازی بر یک پروژه ارتقاء سلامت از راه محیط‌زیست با همکاری دانشگاه کرمان شد که آن را دو سال در دو روستای این استان پایلوت کردیم.
نمایشگاه دوم عکاسی پردیس پارس هم در امتداد نمایشگاه قبلی برگزار می‌شود که در آن قصدمان جلب همکاری بازدیدکنندگان برای فعالیت‌های محیط زیستی و ارتقاء سلامت از راه محیط‌زیست است. البته در این نمایشگاه عکس‌های تخریب را حذف کرده‌ایم.

در مورد پروژه ارتقاء سلامت از راه محیط‌زیست که به آن اشاره کردید توضیح می‌فرمایید؟
شعار من همیشه این بوده است که محیط‌زیست و سلامت در اصل یک واژه هستند و وزارت بهداشت و سازمان محیط‌زیست هر دو یک هدف دارند. از طرف دیگر محیط‌زیست ما دچار بیماری شده است و نمی‌توان با قوه قهریه به افراد یاد داد در حفظ سلامت آن بکوشند. بلکه کاری که باید انجام بدهیم، این است که افراد را نسبت به محیط‌زیست حساس کنیم تا خودشان تصمیم بگیرند از آن حمایت کنند. انصافاً آیا این همه بیلبورد و شعار که با هدف آموزش ارائه می‌شوند، تأثیری در این زمینه داشته‌اند؟ باید عرض کنم آموزش واقعی که بنده از آن صحبت می‌کنم کار بسیار پیچیده‌ای است و ما در حال برداشتن گام‌های اولیه آن هستیم. در اصل ما به دنبال این هستیم که کمپین اجتماعی راه بیندازیم تا افراد بتوانند محیط‌زیست را درک کنند و آنان که نسبت به محیط‌زیست آگاهی‌های لازم را پیدا کرده‌اند کم‌کم دانسته‌های خود را شیوع دهند. برای این کار در آن دو سال که عرض کردم، ابتدا با مسئولین و بعد با ساکنین روستاها ارتباط برقرار کردیم و بعد از ایجاد اطمینان، آنان با ما همراه شدند تا بیاموزند مشکلات محیط زیستی یعنی چه، چگونه باید آن‌ها را ریشه‌یابی  طبقه‌بندی کنند، چگونه برای آن‌ها راه‌حل پیدا کنند و چگونه برای حل آن‌ها اقدام کنند.
در حال حاضر هم بیشتر از یک سال است که در تلاش برای گسترش طرح خود در وزارت بهداشت هستیم و قصد داریم با استفاده از امکانات شبکه بهداشتی درمانی کشور، از طریق حفظ سلامت محیط‌زیست به سلامت مردم کمک کنیم.

 فعالیت‌های زیست‌محیطی شما، نشان می‌دهند با نگاه متفاوت نسبت به کسانی که برای تفریح به طبیعت می‌روند، طبیعت‌گردی می‌کنید. این سبک از طبیعت‌گردی را از چه دورانی آغاز کردید؟
عمده علاقه من به سفر به طبیعت از در دوره دانشجویی‌ام شروع شد، اما طبیعت‌گردی را به شکل جدی و حرفه‌ای از بعد از فارغ‌التحصیلی‌ام یعنی از سال ۷۴ شروع کردم و از حدود سال ۷۸ این سفرها جزو برنامه‌های جاری زندگی‌ام شد. من کارم را از طبیعت‌گردی آماتور شروع کردم و بعد به طبیعت‌گردی حرفه‌ای پرداختم که برای این کار حدوداً سال ۸۸ دوره‌های راهنمای طبیعت‌گردی را گذراندم و حکم راهنمای طبیعت‌گردی هم اخذ کردم. باید بگویم همیشه تلاش کرده‌ام یک اکوتوریست یا بوم‌گرد باشم. بوم‌گردی حقیقی با اینکه با خودت آذوقه ببری و در میان جنگل اتراق کنی بسیار متفاوت است و می‌توان آن‌ را طبیعت‌گردی مسئولانه معنا کرد که من به انجام و تشویق دیگران به آن اصرار فراوان دارم

در سفر به طبیعت در کنار لذت بردن از زیبایی‌های آن، چه نکات مشخص دیگری مورد توجه شما است؟
من کوه نوری، دره نوردی، کویر نوردی، غارنوردی و جنگل‌گردیمی‌کنم و علاوه بر لذت بردن از طبیعت دو نکته همیشه برای من مهم بوده است که یکی از آن‌ها شناخت عوامل تخریب‌کننده محیط‌زیست است. برای این منظور رفتار جامعه محلی، بوم گردها و مسافرانی که به آن منطقه مسافرت می‌کنند و همچنین تغییرات اقلیمی را رصد می‌کنم تا ببینم چه اتفاقاتی در آن در حال وقوع است.رفتارهایی که با محیط‌زیست می‌شود، چه درست و چه نادرست همیشه برای من دغدغه بوده است و سعی کرده‌ام رفتارهای نادرست را ریشه‌یابی و برای حل آن تلاش کنم و اگر هیچ کاری هم نتوانم انجام بدهم، در حد توانم مناطقی را که با دوستان به آن مسافرت می‌کنم را پاک‌سازی می‌کنیم. جنبه دوم که در بوم‌گردی مد نظر من است، عکاسی طبیعت است که همیشه دوست داشته‌ام با این کار حس خوب دیدن زیبایی‌ها را به دیگران منتقل و از آن برای مسائل آموزشی استفاده کنم.

کرمانی بودن شما چه نقشی در این زمینه داشته است؟ با توجه به اینکه در این استان فعالیت‌های بیشتری داشته‌اید، آیا در کرمان تخریب‌های زیست‌محیطی جدی مشاهده کرده‌اید که حساسیت شما را نسبت به محیط‌زیست برانگیخته است؟
من بچه کویر هستم و به همین دلیل هم کویر را خیلی دوست دارم و هم نقطه مقابل آن یعنی اقلیم جنگلی و بارانی برایم بسیار جذاب است، اما باید بگویم نسبت به اقلیم در جای جای کره زمین  به یک اندازه حساس هستم و اگر تخریبی در کرمان اتفاق بیفتد یا جنگل‌های کالیفرنیا دچار آتش‌‌سوزی شود، به یک اندازه برایم ناراحت کننده است. چرا که اقلیم به هم پیوسته است و ما تنها یک زمین برای زندگی داریم. اگر گاهی در کرمان بیشتر تلاش کرده‌ام، تنها به این دلیل بوده که دستم برای انجام دادن برخی کارها در آن بازتر بوده است.

در مورد پروژه شنای طول خلیج فارس که شما مدیر آن بودید توضیح می‌فرمایید؟
سال ۹۰ یکی از دوستان شناگر ما به نام آقای محمد حسین بی‌بی کبادی با شعار صلح و نوع‌دوستی ایرانیان و حفاظت از منابع طبیعی آبی و ارزش‌های محیط زیستی خلیج فارس، هزار و پنجاه و دو کیلومتر در طول آن شنا کرد و بنده مدیر و همچنین مسئول تیم پزشکی این پروژه بودم. هدف ما از این طرح تا حدودی جلب توجه نسبت به مسائل محیط زیستی خلیج فارس بود. خوشبختانه این رکورد که اولین رکورد جهانی شنای ایران به شمار می‌رود، به عنوان رکورد طولانی‌ترین شنا در آب‌های آزاد جهان ثبت شد.

شما به فعالیت‌های درمانی داوطلبانه دندان‌پزشکی برای معلولان هم اشتغال دارید. آیا بین اکوتوریسم و احساس مسئولیت نسبت به محیط‌زیست و احساس مسئولیت نسبت به افراد جامعه ارتباطی می‌بینید؟
بنده فعالیت‌های زیست‌محیطی و فعالیت درمانی برای معلولان را دو مقوله جدا نمی‌دانم. بلکه از نظر من همه آن‌ها بخشی از مسئولیت اجتماعی هستند. اگر یک فرد خود را پیک سلامت بداند، هدف او گاهی از راه آموزش، گاهی از راه پژوهش، گاهی از راه خدمات دندان‌پزشکی و گاهی از راه خدمات محیط زیستی حاصل می‌شود. همیشه گفته‌ام که بیست درصد سلامت افراد در دستان پزشکان و هشتاد درصد آن ناشی از مسائل فرهنگی، زیست‌محیطی و اجتماعی است. باید اضافه کنم راهی که در زمینه فعالیت‌های داوطلبانه می‌روم، ادامه راه پدربزرگم است. ایشان پزشک بسیار حکیم و شریفی بودند که حتی بخشی از منزلشان محل بیتوته بیمارانی بود که از راه دور می‌آمدند. بنابراین من وظیفه خودم می‌دانستم که راه ایشان را در باب مسئولیت‌های اجتماعی ادامه دهم.

 

منبع:دندانه