کدام بیماری‌ها از راه نشانه‌های دهانی شناسایی می‌شوند

 

معاینه دهان خبر می‌دهد از سر درون!

دهان محل تظاهر و بروز علائم بسیاری از بیماری‌های سیستمیک است. علائم بسیاری از بیماری‌ها حتی می‌تواند اولین بار داخل دهان ظاهر شود!

در سال ۲۰۰۰، در گزارش دبیر جامعه جراحان ایالات‌متحده تحت عنوان «بهداشت دهان در آمریکا»، راه‌های متعددی را که سلامت عمومی و بهداشت دهان را باهم مرتبط می‌سازد متذکر شد معاینه دهان می‌تواند علائم و نشانه‌های بیماری‌های ایمونولوژیک، بیماری‌های غدد درون‌ریز، بیماری‌های هماتولوژیک، عفونت‌های سیستمیک و اختلالات تغذیه‌ای را آشکار سازد. علاوه بر این، مطالعات متعددی ارتباط میان بیماری‌های لثه و دیابت ملیتوس، بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و پیامدهای ناگوار بارداری را گزارش کرده‌اند. تشخیص این یافته‌های دهانی می‌تواند تشخیص و درمان زود‌تر بیماری‌ها را امکان‌پذیر سازد. پزشکان خانواده باید با ارتباط میان سلامت عمومی و بهداشت دهان آشنا باشند و آمادگی داشته باشند تا در صورت لزوم دانش و خدمات خود را با دندانپزشکان شریک شوند و هماهنگ بسازند. در این مطلب به تعدادی از بیماری‌هایی که در مراحل اولیه، این احتمال برایشان وجود دارد که توسط دندانپزشک تشخیص داده شوند، اشاره می‌شود.

سرطان دهانی:
در مراحل اولیه تشخیص سرطان‌های دهانی تا بیش از ۸۰ درصد (survival rate) امکان نجات بیمار وجود دارد. سرطان دهان ششمین سرطان شایع در ایالات‌متحده است و با توجه به تهدید حیات بیمار، تشخیص آن در مراحل اولیه اهمیت بالایی دارد. زخم‌های سفید و زرد بدون بهبودی روی زبان، کف دهان و کام پشت زبان، باید معاینه و بررسی شوند. چون سرطان‌های دهانی با چنین علائمی ممکن است آغاز شوند.

ریفلاکس:
الگوی پوسیدگی در بیماران مبتلابه ریفلاکس معده به مری معمولاً دربرگیرنده سطوح ساینده دندان‌های آسیا و سطوح داخلی (زبانی) دندان‌های قدامی است. دندان‌های درگیر، می‌نای درخشان پیدا می‌کنند که ممکن است زرد شوند و به دلیل در معرض قرار گرفتن ریشه زیرین آن‌ها، نسبت به تغییرات دما حساس می‌شوند. پوسیدگی دندان غیرقابل‌بازگشت است و ممکن است بسته به‌شدت آن نیاز به درمان‌های ترمیمی دندان داشته باش. در بیماری ریفلاکس معده (GERD) ممکن است که علائمی توسط بیمار اظهار نشود. ممکن است رفلاکس در حین خواب اتفاق بیفتد. بیمار از بی‌خوابی و بی‌قراری حین خواب شکایت کند و در مورد رفلاکس خود چیزی نداند. دندانپزشک با تشخیص این مشکل و آگاه کردن بیمار، می‌تواند وی را به سمت حل این مشکل هدایت کند.

آلودگی به انگل گوارشی:
شاید برایتان جالب باشد که دندانپزشک با معاینه دندان‌های شما می‌تواند حتی وجود انگل‌های بیماری‌زا را در بدن شما تشخیص بدهد. یکی از علائم آلودگی به انگل‌های گوارشی، سایش شبانه دندان‌ها روی‌هم است!

استرس بیش‌ازحد:
فشارهای کاری و استرس روزانه را شما ممکن است بروز ندهید؛ اما دندانپزشک با مشاهده الگوی سایش دندان‌های شما و تشخیص براکسیسم ناشی از تنش و استرس، در مورد سبک زندگی اشتباه شما و عوارض آن‌هم به شما اطلاع‌رسانی کند!

آنمی:
کم‌خونی انواع مختلفی دارد و در خانم‌ها شایع‌تر است. در کم‌خونی مقدار گلبول‌های قرمز یا محتوای هموگلوبین آن‌ها کم بوده و اکسیژن کافی به سلول‌های بدن نمی‌رسد. تغییر سطح زیان، تغییر رنگ‌دانه‌های بافت‌های دهان می‌تواند از علائم تشخیص آنمی (کم‌خونی) توسط دندانپزشک باشد.

دیابت:
بیماری‌های لثه در دیابتی‌ها شایع هستند. خونریزی از لثه‌ها، خشکی دهان و لثه‌ها می‌توانند از علائم ابتلا به دیابت باشند. بوی ویژه دهان دیابتی‌ها هم در امر تشخیص توسط دندانپزشک می‌تواند یک یافته کلیدی باشد! کنترل قند خون و بهداشت دهانی باهم رابطه دوطرفه و متقابل دارند. بهداشت دهان و دندان‌ها می‌تواند به کنترل بهتر قند خون کمک کند و برعکس.

بیماری کرون:
بیش از بیست درصد از بیماران مبتلابه کرون که دچار علائم گوارشی می‌شوند، علائم دهانی دارند و در بسیاری از مواقع علائم دهانی بر اسهال و دل‌درد و علائم گوارشی مقدم است. ضایعات و زخم‌های داخل گونه‌ها و لب‌ها می‌تواند دندانپزشک را به سمت تشخیص بیماری کرون هدایت کند. کرون یکی از بیماریهای التهابی روده است که با التهاب دیواره روده مشخص می‌شود که می‌تواند هر قسمتی از لوله گوارش را درگیر کند.

بیماری بهجت:
بیماری بهجت یا بیماری راه ابریشم نوعی از التهاب رگ‌هاست که می‌تواند منجر به مشکلات بینایی ازجمله کوری و ایجاد ضایعات پوستی دردهان، پستان و یا ناحیه تناسلی شود. ضایعات پوستی به شکل آفت دردناک هستند. در نشانگان بهجت، زخم‌های دهانی عودکننده آفت مانند، دردهان و حلق حضور دارند. ازآنجایی‌که بهجت می‌تواند منجر به نابینایی بشود، تشخیص اولیه آن اهمیت فراوانی دارد. دندانپزشکان در خط مقدم تشخیص بهجت قرار دارند و با معاینه دقیق و صحیح و اخذ تاریخچه درست، می‌توانند این بیماری را در مراحل اولیه حتی تشخیص بدهند. ازآنجایی‌که ایران کشوری در مسیر جاده تاریخی ابریشم است، بیماری بهجت در ایران شایع است.

بولیمیا و آنورکسیا نوروزا:
این دو بیماری به علت اینکه با حالت تهوع همراه هستند، علائمی مانند رفلاکس معده که به آن در بالا اشاره شد، می‌توانند داخل دهان و روی دندان‌های فرد داشته باشند. بولیمیا نوعی پرخوری عصبی است و درآن، فرد ابتدا مقدار زیادی غذا می‌خورد و سپس با ایجاد استفراغ عمدی یا مصرف ملین یا مدر تلاش می‌کند از افزایش وزن خود جلوگیری کند. آنورکسا نورزا در دختران جوان شیوع بیشتری دارد و بیماری مانکن‌ها هم لقب گرفته است! بی‌اشتهایی عصبی یا آنورکسیا نوروزا نوعی اختلال روانی در غذا خوردن است که در آن بیمار از خوردن غذا به میزان کافی و باوجود گرسنگی امتناع می‌ورزد.

پمفیگوس، پمفیگوئید، لوپوس اریتماتوز:
بیماری‌های خود ایمنی پمفیگوس، پمفیگوئید غشاهای مخاطی و لوپوس اگرچه هر سه بیماری‌های خود ایمنی هستند ولی تفاوت‌های زیادی ازنظر درگیری سیستمیک و داخل دهانی دارند و علی‌القاعده هرکدام نیاز به توضیح مفصل جداگانه دارند. به‌طور تیتروار فقط اشاره می‌شود که ضایعات دهانی این بیماری‌ها در مراحل اولیه حتی می‌تواند به شناسایی این بیماری‌ها و درمانشان کمک کند.

سرطان خون:
لوسمی یا لوکمیا بیماری پیشرونده و بدخیم اعضای خون‌ساز بدن است. این بیماری در اثر تکثیر و تکامل ناقص گلبول‌های سفید خون و پیش سازهای آن در خون و مغز استخوان ایجاد می‌شود. لوسمی یکی از سرطان‌های شایع در میان کودکان است. نوع AML از انواعی است که اگرچه شایع‌ترین سرطان خون کودکان نیست ولی شایع‌ترین موردی است که علائم دهانی آن‌ها در خط اول توسط دندانپزشکان می‌تواند تشخیص داده شود. لثه‌های خونریزی دهنده و تغییر فرم داده از نماهای بالینی دهانی لوکمی هستند. در صورت تشخیص اولیه موفقیت درمان سرطان‌های خون در کودکان بالا است.

در آخر باید اضافه کرد بسیاری از زخم‌ها و علایم ظاهرشده دردهان الزاماً علت سیستمیک ندارند و جای نگرانی در مورد آن‌ها وجود ندارد. شایع‌ترین زخم‌های دهانی آفت‌ها هستند و درصورتی‌ که با علائم دیگری همراه نباشند، نگرانی در مورد آن‌ها وجود ندارد. دندانپزشکان معمولاً بررسی اجمالی بافت نرم دهان شما در کنار معاینه دندان‌های شما می‌پردازند. این معاینه دهانی فرصت بسیار مغتنمی است که علاوه بر اینکه دهان و دندان‌های شما بررسی و معاینه می‌شود، بیماری‌های سیستمیک احتمالی در صورت وجود، قبل از پیشروی بروز علامت و مشکل برای فرد تشخیص داده شوند.

منبع:دندانه