چه زمانی برای شروع درمان ارتودنسی مناسب است؟

 

– بهترین زمان برای شروع درمان ارتودنسی چیست؟
برای گرفتن پاسخ صحیح به این سوال نیاز است که سوال با دقت بیشتری مطرح شود و به این شکل عوض شود که: درهر سنی ارایه چه نوع خدمت ارتودنسی‌ای برای بیمار مناسب یا مقدوراست؟
طی این مقاله امیدواریم پاسخ کاملی به سوالات پیرامون زمان مناسب ارتودنسی داده باشیم.

قبل از هر سخنی: همه می‌دانیم که پیشگیری بهتر از درمان است . بنابراین بهتر است طوری برنامه ریزی کنیم که نیاز به درمان خاصی نباشد یعنی در هر مرحله‌ای باید تلاش کرد جلوی ایجاد مشکلات را گرفت یا حل کردن آن‌ها را درآینده راحت‌تر کرد!
پس برای اولین قدم ابتدا ملاحظات لازم در دوران جنین و حتی قبل از آن را مرور می‌کنیم: در درجه اول لازم است والدین اطلاعات اولیه در مورد مکانیزم تکامل جنین داشته باشند تا با تغذیه درست، مواد مورد نیاز برای رشد و تکامل صحیح در اختیار جنین قرار گیرد. در مورد مسایل مرتبط به ارتودنسی مشکلات اندکی هستند که به صورت صرفا ژنتیکی (یا کاملا ژنتیکی) منتقل می‌شوند. برخی بیماری‌ها به قدری آزار دهنده هستند که حتی ممکن است برای پیشگیری از آن پزشکان بچه دارنشدن را به زوجین پیشنهاد کنند! در مورد مسایل مرتبط با ارتودنسی و ارتوپدی فک و صورت این نوع ممانعت‌ها بسیار نادر هستند. بنابراین اغلب پیشگیری خاصی از دید ژنتیک در این مرحله معنی ندارد!
در دوران جنینی برخی مراقبت‌ها به شکل روتین انجام می‌شود تا ریسک مشکلات کم باشد: مثلا با نکشیدن سیگار ریسک ایجاد شکاف لب و کام کم شود. ولی اگر با وجود این مراقبت‌ها در بررسی‌های سونو گرافی مشکلی دیده شد، بهترین کار آماده کردن والدین از نظر آگاهی و روحی برای تدابیر لازم در زمان‌های مورد نظر است. پس اغلب موارد در دوران جنینی کافی است تغذیه و مراقبت‌های بارداری روتین انجام شود و نیاز به تدبیر خاصی از سوی ارتودنتیست نخواهد بود.
بعد از تولد موارد معدودی هستند که نیاز به مداخله ارتودنتیست خواهد بود. به عنوان مثال تدابیر خاص برای نوزادان دچار شکاف لب/کام یا نوزادانی که فک پایین بیش از حد کوچکی دارند.

در دوران کودکی و زمانیکه درآمدن دندان‌های دندان‌های شیری روبه کامل شدن هست، هیچ ضرری ندارد اگر یک ارتودنتیست آگاه و یا یک متخصص اطفال آشنا با مباحث ارتودنسی کودک را معاینه کند. این کار را حتی یک دندانپزشک آگاه می‌تواند به درستی انجام دهد.

گاه با یک نگاه به دندان‌های شیری اطفال و در سنین بالا‌تر (حول و حوش ۶ سالگی) با بررسی رادیوگرافی دندان‌ها، می‌توان پیش بینی‌هایی را انجام داد و رویش دندان‌ها و رشد فکین را با راهنمایی‌هایی یا با ارایه دستگاه‌هایی هدایت کرد تا کودک در آینده از نیاز به ارتودنسی‌های پیچیده نجات پیدا کند. یا مشکلات کوچک را با دستگاه‌های متحرک یا ثابت کوتاه مدت حل کرد.

اگر در مراحل قبلی هیچ معاینه حرفه‌ای روی کودک انجام نشده، هنوز دیر نیست.
در اغلب کودکان بهترین سن اولین معاینه حدود ۷-۸ سالگی است. ممکن است حتی هیچ دستگاهی به کودک ارایه نشود ولی با دستوراتی خاص یا با کشیدن برنامه ریزی شده دندان‌ها می‌توان به کودک کمک کرد که از مشکلات پیچیده تری مانند نهفتگی دندان‌ها و… نجات یابد و یا مشکلات کوچک وی با دستگاه‌های متحرک و کوتاه مدت حل شود. این کار را حتی یک دندانپزشک آگاه می‌تواند انجام دهد.

گاه کودک نیاز به هدایت رشد فکین (ارتوپدی فک وصورت) دارد. در این صورت بهترین زمان حول و حوش بلوغ فرد است: یعنی اوایل نوجوانی. این سن برای دختر خانم‌ها کمتر است و آقا پسر‌ها وقت بیشتری از این نظر دارند. این کار اغلب با دستگاه‌های متحرک یا ثابت کوتاه مدت انجام می‌شود.
و اما وقتی صحبت از ارتودنسی ثابت و کامل می‌شود، بهترین سن زمانی است که دندان‌های آسیای بزرگ دوم در حال رویش هستند. یعنی اواسط نوجوانی.

اما‌گاه برخی مشکلات فک وجود دارد که درمان را بایست به تاخیر انداخت تا بتوان دقیق‌تر تصمیم گرفت. به عبارتی برای برخی بهتر است تا حدود ۱۸ سالگی و حتی بیشتر صبر کرد!

جمع بندی: اگر هدف پیشگیری است زود‌تر باید اقدام کرد تا جلوی ایجاد یا پیچیده‌تر شدن مشکلات گرفته شود. ارتودنسی‌های متحرک بهتر است در سنین پایین‌تر انجام شود. در سنین بالا‌تر بهتر است ارتودنسی ثابت انجام شود تا کنترل بهتری روی دندان‌های ممکن باشد و نتایج زیبا‌تر و مطمن تری به دست آیند. با این حال هرگز برای ارتودنسی دیر نیست. حتی بعد از ۵۰ سالگی هم می‌توان ارتودنسی کردولی با افزایش سن محدودیت‌های درمان بیشتر می‌شود و عوارض احتمالی افزایش می‌یابد.
همه این‌ها بهتر است زیر نظر یک ارتودنتیست آگاه و خبره انجام شود تا حداکثر مصالح و منافع فرد مدنظر قرار گیرد، البته ممکن است دندانپزشک شما به اندازه کافی اطلاعات در مورد ارتودنسی داشته باشد و بتواند از این جهت به شما کمک کند: بنابراین فقط اگر مشکل شما زیاد پیچیده باشد نیاز به مراجعه به متخصص خواهید داشت! ‌گاه عجله برای درمان به ضرر بیمار است ولی در بیشتر مواقع تاخیر در مراجعه به ارتودنتیست باعث می‌شود ارتودنتیست امکانات کمتری برای ارایه درمان داشته باشد و کیفیت درمان‌های ارایه شده کمتر شود: مثلا بیماری که با مراجعه قبل از ۱۱ سالگی می‌شد برای وی درمان ارتوپدی فک و صورت انجام داد، اگر در ۱۶-۱۷ سالگی مراجعه کند ممکن است حتی ارتودنسی به تنهایی برای وی کافی نبوده نیاز به جراحی فک برای رسیدن به صورت متناسب داشته باشد!

منبع:دندانه