دندانپزشکان یا جراحان آرایش‌گر در گذر تاریخ و ملل

 

از روزگاران کهن ، بیماری‌های دهان مشکل انسان‌ها بوده است. دندان‌پزشکی، تاریخی به قدمت پوسیدگی دندان دارد، یعنی تاریخی به قدمت تاریخ بشر…

Eric Curtis دندان‌پزشک، مورخ نامدار دندان‌پزشکی و سخنگوی آکادمی دندان‌پزشکان عمومی می‌گوید: مطمئناً چیزهای زیادی از قرون وُسطی تا ابتدای سال‌های ۱۷۰۰ ، زمانی که اغلب درمان‌های دندان‌پزشکی توسط افرادی بنام جراحان آرایش‌گر انجام می‌شد، تغییر کرده است. این افرادِ همه‌کاره، دندان‌ها را می‌کشیدند و جراحی‌های کوچک را انجام می‌دادند، بعلاوه مو کوتاه می‌کردند، زالو می‌انداختند و مومیایی می‌کردند.

مایاها؛ انجام اولین ایمپلنت‌های دندانی
بسیاری از تکنیک‌های دندان‌پزشکی که از آ‌ن‌ها بعنوان دستاورد‌های تمدن مدرن نام برده می‌شود، هزاران سال قبل توسط مردم تمدن‌های اینکا، مایا و آزتک به‌ کار گرفته می‌شدند. در زمان باستان، مایاها مردمانی با فرهنگ سطح بالا بودند که در گواتمالا و هندوراس فعلی می‌زیستند. آن‌ها که از مردم بابل باستانی نیز قدیمی‌تر بودند، به دلایل مذهبی اقدام به قرار دادن اینله روی دندان‌ها و یا سوراخ کردن صورت و گوش می‌نمودند. آن‌ها در قرار دادن اینله‌های سنگی زیبا روی حفرات تراش داده شده دندان‌های قدامی بالا و پایین و گاهی دندان‌های پرمولر، مهارت داشتند. بدون شک، این اینله‌ها روی دندان‌های زنده قرار داده می‌شد و آنچنان دقیق این کار انجام می‌گرفت که حتی تا هزار سال بعد این اینله‌ها، در جای خود باقی می‌ماندند.
گفته می‌شود که مایا ها معتقد بودند که اگر دندان‌هایشان را با جواهرات آراسته کنند، صدایشان بهبود می‌یابد و در نتیجه آن، ارتباط با خدا برای آنان تسهیل می‌شود.

مایاها اولین درمان ایمپلنت دندانی را انجام داده‌اند که در آن از دندان حیوانات، صدف و یا دندان افراد دیگر برای جایگزینی دندان از دست‌رفته استفاده می‌کردند. آن‌ها از ابزاری مانند دریل استفاده می‌کردند که از جنس ابسیدین بوده (ابسیدین یک نوع شیشه طبیعی آتشفشانی است که اخیراً یک رگه بسیار خاص آن در دامنه‌های کوه‌های سبلان ایران پیدا شده است)، شکستگی‌های ابسیدین بسیار تیز است و این امتیاز آن را وسیله‌ای منحصر به فرد برای جراحی بدل کرده است. مایاها هم دندان‌پزشکان ماهری بوده‌اند و هم اعتقادی قوی به خواص متافیزیکی جواهرات داشته اند.
فنونی مانند پر کردن دندان، در میان مردم تمدن‌های آمریکای جنوبی (مایاها) که پیش از هجوم اسپانیایی‌ها در این قاره می‌زیستند، به شدت رواج داشته، زیرا مردم این تمدن‌ها وجود بخش‌های خالی را میان دندان‌ها ناپسند می‌دانستند. آن‌ها همچنین وقتی مجبور به کشیدن دندان می‌شدند، دندان کشیده ‌شده را خرد و با قطعات آن، دندان جدیدی درست می‌کردند و در محل دندان کشیده‌ شده قرار می‌دادند. از سوی دیگر از ابزارهای پیشرفته ارتودنسی نیز بهره برده و می‌توانستند بدون صدمه دیدن ریشه‌ دندان‌ها، آن‌ها را به طور منظم در کنار هم قرار دهند.

بابلیان؛ کرم دندان و قوانین حمورابی
نخستین فعالیّت در زمینه دندان‌پزشکی در دره‌های خاورمیانه، خلیج‌فارس، فلسطین و سوریه انجام شد. مردمان بابل در پنج هزار سال پیش از میلاد برخی روش‌های درمانی را به کار برده‌اند که آمیزه‌ای عجیب از دانش پزشکی و مراسم مذهبی است. آنان در دعاها و نیایش‌های خود به درگاه ایزد، التماس می‌کردند که خداوند، کرمی را که عامل بیماری‌های دندان قلمداد می‌شد، لعن و نفرین کند.

همچنین در مجموعه قوانین حمورابی که برای نخستین بار مفهوم مسئولیت‌های حقوقی و جزائی پزشک را بیان کرده است، مطالبی در مورد کشیدن دندان‌ها وجود دارد که اولین مرجع در این زمینه است و در یکی از نامه‌هایی که یک پزشک درباری برای پادشاه نوشته، دندان‌های بیمار را در ایجاد بیماری‌های عمومی بدن مسئول دانسته و کشیدن آن‌ها را در موارد عفونت‌های دهانی توصیه کرده است.

مشرق زمین؛ طب سوزنی و درمان دندان
قدری دورتر در مشرق زمین (چین)، هوانگ تی (۲۷۰۰ سال پیش از میلاد) اطلاعات فراوانی درباره ناحیه دهان جمع‌آوری کرد، به گونه‌ای که لثه و بخش‌های آرواره را با بیان جزئیات شرح داد.
چینیان قدیم نخستین کسانی بودند که خلال دندان را معمول کردند. آنان در روش‌های طب‌سوزنی که از ۳۸۸ نقطه محل فرو کردن سوزن تشکیل می‌شد، ۲۶ نقطه را برای درمان دندان در و ۶ نقطه را برای درمان دردهای لثه‌ای استفاده می‌کردند و پس از فرو کردن سوزن، اغلب عمل داغ کردن را به منظور بیرون کشیدن مواد فاسد انجام می‌دادند.

هندوستان
در کشور هندوستان نیز گویا درمان ناراحتی‌های حفره دهان و دندان‌ها، برای نخستین بار در حدود سه هزار سال پیش از میلاد انجام شده است. در نوشته‌ای که به شاهزاده سیذارتا گائوتاما، بنیان‌گذار مکتب بودا، تقدیم شده است، صحبت از قدیم‌ترین و ساده‌ترین شکل مسواک به میان آمده است.

ایران؛ اوستا
درمان پوسیدگی دندان (کرم‌خوردگی دندان) در ایران نیز رواج داشت، زیرا در نزد اوستا آمده است: «.. دیگر از گوژپشتی، برآمدگی قفسه سینه، سستی، دیوانگی، فقر، به دنیا آمدن بچه مرده، دندان‌های خراب، برص، و یا دیگر بیماری‌ها که انگرمینو مسبب آن است اثری نخواهد بود…».

مصر قدیم؛ دندان‌پزشکی رشته‌ای تخصصی
مصریان قدیم شیوه ساختن و به کار بردن دندان‌های مصنوعی را می‌دانستند. بر اساس نوشته‌های هرودوت، دندان‌پزشکی در مصر رشته‌ای تخصصی بود و آنان رشته‌ای جداگانه و مستقل برای جراحی دهان داشتند.

یونان قدیم؛ بقراط – ارسطو – جالینوس و نظریه‌های دندانی
در یونان قدیم دندان‌پزشکی از آثار بقراط شروع می‌شود و از این آثار است که بیش‌تر معلومات مربوط به دندان‌پرشکی قدیم را به دست آورده‌ایم. بقراط با توجه به سه دیدگاه در مورد دندان‌ها مطالعه و پژوهش کرده است. این دیدگاه ها عبارتند از ۶ علم تشریح، آسیب‌شناسی و درمان‌شناسی. بر اساس گفته بقراط، دندان‌ها در هفت ماهگی جنین شکل می‌گیرد اما در هفت ماهگی نوزاد آشکار می‌شود. بسیاری از عبارت‌های دست‌چین شده از مجموعه آثار مربوط به بقراط، بیان کننده این واقعیت است که او برای دندان‌ها و بیماری‌های مربوط به آن‌ها اهمیت قائل بوده است.
ارسطو نیز در مورد سیستم دندانی رده‌های مختلف حیوانات مطالبی نوشته است. وی عملکرد و وظیفه فیزیولوژیکی دندان‌ها را دقیق بیان می‌کند، اما عقاید نادرستی داشته که قرن‌ها پیروان و جانشینان به آن‌ها معتقد بوده‌اند. برخی از این عقاید عبارتند از: مرد دندان‌های بیشتری نسبت به زن دارد؛ در طول زندگی به طول دندان‌ها افزوده می‌شود؛ افرادی که دندان‌های بیشتری دارند، عمر طولانی‌تری دارند.
جالینوس که پس از بقراط، بزرگ‌ترین پزشک دوران قدیم به حساب می‌آید، نخستین کسی بود که در مورد عصب دندان، مطالبی را عنوان کرد. او معتقد بود دندان‌ها به تدریج با عمل جویدن فرسوده می‌شوند، تغذیه سبب می‌شود دندان‌های لق شده مرمت شوند و آن‌ها را به یک اندازه حفظ می‌کند، اما وقتی دندانی یک دندان مقابل نداشته باشد کم‌کم تحلیل می‌رود. او اظهار داشته است که پوسیدگی دندان با عمل داخلی هورمون‌های تلخ ایجاد می‌شود.

رومیان قدیم؛ اهمیت دندان در قوانین و ابداع روش‌های درمانی
رومیان اولیه نیز، به دندان‌ها اهمیت می‌دادند، برای مثال در قانون هفتم تصریح کرده‌اند که هرکسی باعث انهدام دندان فردی شود، ملزم به پرداخت جریمه یا تاوان است و یا باید بنده یا غلامی را آزاد کند. قانون دهم در مورد به هم بستن دندان‌ها با سیم است و این امر نشان می‌دهد که در روم قدیم برخی به کارهای دندان‌پزشکی اشتغال داشتند.
سلسوس پزشک رومی، با وارد کردن مواد قابض مخصوصی به داخل حفره پوسیده دندان یا با استفاده از خمیر مخصوصی در اطراف دندان دردناک، باعث می‌شد تا دندان پوسیده به صورت قطعاتی بیفتد. او همچنین در زمینه برداشتن جرم‌ها از روی دندان‌ها، درمان زخم‌های زبان و دهان و عمل جراحی که در برخی از بیماری‌های دهانی ضروری بوده، مطالبی نوشته است.
اوشیحبوس، پزشک دیگر رومی، حدس می‌زد که درد دندان، اغلب از بیماری بخش داخلی دندان ناشی می‌شود و در این مورد یک روش درمانی کشف کرد. او دریل (مته) کوچکی اختراع کرده بود که با آن دندان را سوراخ می‌کرد. اوشیحبوس دریل را در قسمتی از دندان قرار می‌داد که تغییر رنگ داده بود و از این طریق قسمت مرکز دندان را چرخ می‌کرد.

منبع:دندانه