منشاء اصطلاح «کرم دندان» چیست؟
از دوران کودکی اصطلاح «کرم خوردگی» دندان به گوش ما خورده است! بسیاری از ما وقتی بچه بودیم، از سوی بزرگترهایمان تهدید میشدیم که اگر مواظب دندانهایمان نباشیم،» کرم» دندانهایمان را میخورد. همین الآن هم اصطلاح «کرم خوردگی»، (به جای پوسیدگی) بین بسیاری از مردم رواج دارد. ولی پاسخ این سوال را که واقعا چرا اصطلاح «کرم خوردگی» برای پوسیدگی دندان رایج شده است و کرم چه ارتباطی با دندان دارد را میتوانید در ادامه با خواندن این مقاله، دریابید!
در بسیاری از فرهنگهای دنیا، اشاره به کرم دندان وجود دارد. اشاره به کرم خوردگی دندانها در زبانهای زنده دنیا، علاوه بر بار استعاری، از پیشینه تاریخی باورمندی برخوردار است. در انگلستان تصور میشد که کرمهایی شبیه مارماهی عامل پوسیدگی دندانها هستند! در شمال آلمان کرم دندانی را به رنگهای خاکستری، قرمز و آبی تصور میکردند و با لاروها مقایسه میشدند. کرمهای دندانی در فرهنگهای مختلف، نماد شیاطین تلقی میشوند!
در جمجمههای پیدا شده از یک میلیون سال قبل آثاری از پوسیدگی دندانی دیده میشوند. آغاز دوره کشاورزی و رشد رژیم کربوهیدراتی موجب افزایش شیوع پوسیدگی در انسانها شد. در متون سومری، مصری و ژاپنی اشارههایی به «کرم» دندان وجود دارد. در رم باستان، مردم برای کاهش آلام دندان درد، به سنت آپولو متوسل میشدند! دلاک- جراحها در همه جای دنیا وظیفه خارج کردن دندانهای پوسیده و جلوگیری از گسترش عفونت را بر عهده داشتند. این دلاکان در نبود بیحسی موضعی از مخدرها و الکل برای کاهش درد حین خارج کردن استفاده میکردند (ماده بیحسی نواکائین در ۱۹۰۵ توسط شیمیدان آلمانی آلفرد اینهورد معرفی شد). با همه این تمهیدات، کشیده شدن دندان برای یک فرد در حد یک شکنجه، دردناک بود! هر چند که این شکنجه، با توجه به اینکه آنتی بیوتیکها به دنیای علم معرفی نشده بودند، در موارد زیادی به قیمت زنده ماندن فرد مبتلا و نجات از گسترش عفونت، تمام میشد.
پیرفوچارد (Pierre Fauchard) با چاپ کتابی با نام» جراح دندانپزشک» در سال ۱۷۲۸ برای اولین بار باور «کرم دندان» را مردود دانست و ارتباط پوسیدگی دندان با مواد قندی را مطرح کرد. اما تا حوالی ۱۸۹۰ طول کشید تا میلر مکانیسم ارتباط پوسیدگی دندان با قندها را از طریق مطرح کردن علت «میکروارگانیسمها» (میکروبها) برای پوسیدگیها، توضیح دهد.
چرا کرم دندان؟
پوسیدگی دندان در گونههای مختلف تاریخچهای ۱۵۰۰۰ ساله دارد! اما تا حدودسالهای ۱۷۰۰ میلادی، راز پوسیده شدن دندانها کشف نشده بود!
انسان متوجه شد که با برداشتن تاج دندان، به حفرهای خالی میرسد که حاوی جسمی کرم مانند است! این جسم کرم مانند (که امروزه میدانیم همان پالپ یا عصب دندان است) بعد از اینکه خارج میشد، در بسیاری از موارد درد را برای مدت طولانی کاهش میداد یا قطع میکرد. بنابراین این تصور ایجاد میشد که عامل خرابی دندان، کرمی است که وقتی خارج شود، درد برطرف میشود.
شباهت آفت وکرم خوردگی میوهها، محصولات کشاورزی و چوب هم علت دیگری بوده است که توصیف فساد دندان (پوسیدگی) را از نظربرداشت ذهنی و همچنین استعارهای مشابه کرم خوردگی میکرد.
مختصری از تاریخ عصبکشی
در زمان باستان از مخلوط دانه بنگ و موم برای قرار گیری در محل پوسیدگی دندان استفاده میشد. احتمالا برای مدت نامعین، درد با این روش قطع میشد. اکنون میدانیم بنگ دانه با نام علمیHyoscyamus niger عامل نکروتینگ (از بین رفتن بافت زنده) در دندان است. در زمانهای بسیار قدیم از میلههای فلز داغ برای فرو بردن در حفره پوسیدگی برای کاهش درد استفاده میشد! صرف نظر از اینکه به علت عدم وجود بیحسی موضعی در آن زمانها، این عمل احتمالا بسیار دردناک بوده است، میتوان آن را تقریبا معادل درمان «پالپکتومی» در آن دوران در نظر گرفت!
در مقدمه کتاب دنتال پالپ به نام پزشک ایرانی، ذکریای رازی اشاره شده است که با وارد کردن میله گرم داخل دندان، درد دندان را برطرف میکرد. با شناخت علت پوسیدگی دندان و ابداع، روشهای پیشگیری متعاقب شناخت اتیولوژی و جایگزینی تکنیکهای جدید درمان کانال ریشه (به جای کشیدن دندان) دانش دندانپزشکی این امکان را یافت که دانشی ارزشمند و تاثیرگذار در حوزه عمومی زندگی انسان باشد. ابداع بیحسی موضوع وآغاز کاربرد اشعه ایکس در دندانپزشکی دو پیشرفتی بودند که در به ثمر رسیدن آنچه ما دانش اندودانتیکس میدانیم نقش بسزایی داشتهاند. علم اندودانتیکس با توجه به اینکه تنها رویکرد و راه چاره نگهداری دندانهای مبتلا به التهاب پالپ و دور ریشه دندان (پالپیت و پریودنتیت) حتی در زمان حال میباشد، از اهمیت کلیدی در دندانپزشکی برخوردار است. انجمن اندودنتیستهای ایالات متحده هم در سال ۱۹۴۳ تاسیس شد. دانش مبتنی برشواهد درمان ریشه هر چند عمر زیادی نکرده است و بالنسبه جدید است، درهمین مدت کوتاه هم شاهد پیشرفتهای بسیار زیادی بوده است.
منبع:دندانه