ایرانیها برخی آزمایشها را بیش از میانگین جهانی میدهند
سپیده خورشاهیان/ سپید
در آخرین روزهای مردادماه به سراغ دکتر سیامک سمیعی، مدیرکل آزمایشگاه مرجع سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی رفتیم و از وی در خصوص موضوعاتی مانند سیاستهای نظام آزمایشگاهی در طرح تحول نظام سلامت، میزان خودکفایی در تولید تجهیزات آزمایشگاهی ایرانی، میانگین انجام آزمایشات تشخیص پزشکی در کشور و صحت استفاده از کیتهای تشخیصی قاچاق در آزمایشگاهها پرسیدیم.
میانگین انجام آزمایشات پزشکی ایران نسبت به سایر کشورهای جهان چگونه است؟
بهطور معمول درخواست برخی از آزمایشهای اورژانس مانند CBC و ادرار و نیز تستهای بیوشیمیایی که در چکاپها مورد استفاده قرار میگیرند در ایران بیش از میزان میانگین دنیا است که متأسفانه انجام بسیاری از آنها برای تشخیص بیماریها ضرورت ندارد. آزمایش ویتامین D یکی از نمونههای بارز سوءمصرف تستهای پزشکی در ایران است که علیرغم تأثیر اندک در تشخیص بیماریها، بسیار مرسوم بوده و مکررا توسط پزشکان درخواست میشود. کیتهای تشخیصی آزمایش ویتامین D وارداتی بوده و هزینه بالایی را بر دوش نظام سلامت و جامعه میگذارند، بنابراین باید تا حد امکان درخواست اینگونه آزمایشات غیرضروری را محدود کرد.
برای حل این مشکل چه باید کرد؟
فکر میکنم فقدان مدیریت بهرهبردای از خدمات آزمایشگاهی و پزشکی علت اصلی انجام بیش از اندازه آزمایشهای تشخیص پزشکی باشد و همین که یک فرد میتواند چندبار در سال از دفترچه بیمه درمانی خود برای چکاپ استفاده کند، نشانگر سوءمصرف تستهای آزمایشگاهی در کشور است.
ممکن است تعداد محدودی از آزمایشگاهها با ایجاد روابط خاکستری و غیرعرفی، پزشکان یا بیماران را متقاعد به درخواست و انجام آزمایشهای غیرضروری کنند اما در مجموع من آزمایشگاهها را مقصر نمیدانم بلکه معتقدم عدم استفاده پزشکان از راهنماهای بالینی علت واقعی این امر است. آزمایشهای تشخیص پزشکی به طور سلیقهای توسط پزشکان درخواست میشوند و یکی دیگر از دلایل این معضل را میتوان نیاز القایی بیماران دانست که در برخی موارد متخصصان را تشویق به نوشتن تستهای متعدد میکنند و اگر پزشکی با انجام اینکار موافقت نکند، مورد استقبال مراجعان قرار نخواهد گرفت. بنابراین عوامل مختلفی از درون و بیرون نظام سلامت در گرایش بیش از اندازه جامعه به انجام آزمایشهای تشخیص پزشکی نقش دارند.
گفته میشود که برخی از آزمایشگاهها بدون آزمایش نمونه بیماران، جوابهای فرضی در اختیار آنان میگذارند. آیا این امر امکانپذیر است؟
باید فرض کنیم که اینکار امکانپذیر است اما به سادگی نمیتوان از تحقق چنین امری اطمینان یافت. ما فقط از طریق شکایات یا در جریان ممیزیها ممکن است با مسئله ارائه جواب بدون انجام آزمایش برخورد کنیم که تابحال اتفاق نیفتاده است. این شایعه از زمان دانشجویی من تاکنون وجود داشته و اصطلاحا به آن Sync Testing گفته میشود، یعنی بدون انجام آزمایش، نمونه بیمار را در سینک خالی میکنند. این اصطلاح انگلیسی خود بیانگر وجود چنین تصوری در همه کشورهای جهان است که جزء تخلفات محسوب شده و در صورت مشاهده باید با آن برخورد جدی صورت بگیرد.
به نظر شما چرا جامعه آزمایشگاهی ما گرایش بالایی به استفاده از محصولات چینی دارد؟
باید توجه داشت که همه محصولات آزمایشگاهی چینی نامرغوب نیستند و بسیاری از این کالاها در کشورهای اروپایی نیز مصرف میشوند. ما که در حوزه نظارتی و اعطای مجوز به این محصولات فعالیت داریم، میدانیم بسیاری از محصولات اروپایی نیز در حقیقت ساخت کشور چین بوده اما عموما به علت اینکه از کشورهای اروپایی صادر میشوند تصور میکنیم کالاهای ساخت کشورهای صادرکننده هستند.
کلا ما چین را به عنوان یک کشور تولیدکننده مواد اولیه، محصولات بینابینی و نهایی IVD میشناسیم اما در عین حال معتقدیم همه محصولات چینی نیز از کیفیت لازم برخوردار نیستند. شاید بهتر باشد اینگونه بیان کنیم که غالب محصولات بیکیفیت بازار ما چینی هستند.
در ایران به علت محدودیتهای اقتصادی و تعرفه پایین خدمات آزمایشگاهی گرایش بیش از اندازهای به کالاهای چینی ارزانقیمت وجود دارد که متأسفانه سبب ایجاد گرفتاری برای عموم جامعه شده است.
بعضی از تأمینکنندگان تجهیزات آزمایشگاهی برای اینکه بتوانند خود را با شرایط اقتصادی موجود تطبیق دهند به سراغ اجناس ارزانتر و نامرغوب میروند و آزمایشگاهها نیز از این لوازم و کیتهای تشخیصی استفاده میکنند اما استفاده از کیتهای تشخیصی چینی همیشه به معنای اشتباه بودن نتایج آزمایشها نیست. طبق آییننامه تأسیس وبهرهبرداری آزمایشگاههای پزشکی، مسئولان فنی آزمایشگاهها پیش از گزارش نتایج آزمایشها ملزم به کسب اطمینان از کیفیت و صحت عملکرد کیتها و تجهیزات دستگاهی هستند. اگر کنترل کیفیت آزمایشگاه به خوبی انجام شود، استفاده از محصولات چینی خطر بالایی برای سلامت بیماران ندارد.
منبع:دندانه